Tíminn - 03.07.1960, Blaðsíða 8

8
T í M IJK N. summdaginn 3. júlí 1960.

7 /z&Cfáœa ■ UW7 Áí ■ *' - :
José Antonio Romero:
Um Garcia Lorca
Fyrir nokkru voru flutt á
íslandi tvð leikrit eftir Garcia
Lorca, annað í Þjóðleikhús-
inu, hitt í útvarpinu, og
„Vögguþula" hans úr „Blóð-
brullaupinu" í þýðingu Magn-
úsar Ásgeirssonar, er bók-(
menntaprýði íslendinga ekki |
síður en Spánverja. Því þarf
varla að kynna Lorca fyrir ís-j
lendingum. Frægð hans hef-,
ur borizt um heim allan, og!
vinur hans, skáldið Jorge
Guillén, líkir fæðingu hans,
rétt fyrir síðustu aldamót, og
hvarfi hans í borgarastyrjöld-;
inni, við náttúruhamfarir. i
En hér verður sú saga ekki
rakin, aðeins drepið á tvö eða
þrjú atriði, sem ef til vill,
gætu hjálpað okkur til að
skilja hann betur. Og við skul
um lofa honum að tala sjálf
um.
Sumir halda því fram, að(
Lorca hafi verið gæddur spá'
sagnargáfu, og er engu lík-
ara en svo hefði verið.
„Skáldskapur — sagði hann
eihhvern tíma — eru orð
mælt á réttri stundu“. Og.
hann reyndist sannspár i
kvæðinu er segir að menn
munu leita að hvílustað hans,
leiba en ekki finna.
Einnig aðrir spádómar rætt;
ust. Ótti hans viö frægðina
reyndist ekki með öllu ástæðu
laus. Frægðin myndi ekki
skyggja á hann sem mann,
afskræma mynd hans, per-
sónuleiki hans myndi bogna
undir þessu fargi.
„Eg er alltaf sá sami. —
segir hann í bréfi til kunn-
ingja. — Hér sendi ég þér(
Ijóð, sem ekki hafa verið birt, |
tilfinningar vinar og manns,
sem ég vildi ekki opinbera|
öðrum, til þess þykir mér of
vænt um mitt einkalíf. Eg er
hræddur um fánýti frægðar
innar. Frægur maður á bágt,
honum er kalt innan rifja af
Garcia Lorca Iýsir Zígaunahv erfinu í Albaicín í Granada:
Hin skáldlega borg hins fulla mána,
syprusviðarins og flúraðra járngrinda
í fjallshlíðinni blasa við hvít
húsin, eins og vakin af annar-
legu bergmáli. Framundan
teikna skrúðmiklir turnar Al-
hambra austurlenzka draum-
sýn á himinblámann. Dauro-
fljót stekkur öldungstárum
sínum á klæðafald márískra
ævintýra. Yfir vatnanið titrar
borgarkliður.
Albaicín teygist upp brekkuna
og lyftir hátt turnuim sínum,
gæddum austurlenzkum þokka. Ó-
rofið samræmi ríkir f hinu ytra,
kofamir virðast stíga dans í fjallis
Míðinni. Milli hvítra og rauðra
fíkjuruimianna. Næst háturnum
kirknanna eru klukfcutumar
felaustranna. Innan járngrinda
glampar á klukfcurnar, sem óma
við hina dýrlegu dögun í Granada
— og klukknahljóðið kemur til
móts við hunangsilminn af engjun
um.
Á björtum dögum og fögrum í
öllum þessum geislum vasa- þessari undursamlegu borg, ber
ljósa sem aðrir menn beina á
hann“.
Og enn á öðrum stað:
„Sorglegt, sorglegt að sjá
nafn mitt
Albaicín við heiðblámann, barma-
fulla af trylltum og tælandi þokka.
Þar eru þröngar götur með þung
um svip, einfcennilegir, hrörnandi
fólkið verður viðkvæmt í and-
rúmslofti óttans, býr til sögur um
drauga og afturgöngur, fylgjur og
uppvakninga, sem fara á kreik
um miðnætti þegar ekki lýsir
tungl líða um stíga, þar sem
búandkonur og reikandi skækjur
sjá þá og segja frá, hræddar og
ihjátrúafuilar. Alabaicinbúinn býr
á krossgötum, óttasleginn c0 furðu
legur. Hundgá og tregasár gítar-
sláttur heyrist á dimmum nóttum
á götum við hvía múra. f Alba-
cín trúa menn með sárum trega
á galdur og álög, spáspil og eið
sígauiianna, tákn, vanfærar konur
og verndargripi. í Albacin eru
gamlar portkonur, sem kunna að
gera mönnum galdur með illum
augnagotum, þar eru konur sem
glepja menn, þar hafa menn heyrt
blóðugar bölbænir — þar er ofs-
in-n — lostinn . . .
í sumum afkimum þessarar
fornu borgar birtist hir.n sérstæði,
ljcðræni andi Granada endurbor-
inn. í Albaicín er fólk Ijóðrænt að
eðli. Hljóðar, laufprýddar götur,
hús með fagurbúnum dyragætt-
um, hvítir, — - nir turnar, og á
þeim glampar á grænar og gráar
bjúgskreytingar. Umhverfis ljúf-
ir garðar með fögrum litum og
þýðum klið. Við aðrar götur býr
j fólk fornt í skapi, í stórum sölum
með þungum hægindcm, máð
myndum og saklausum glerkerj-
um með Jesúbarni, kórónu og liit
sterkum blómsveigum. Það fólk
ber ljós í fornlegum luktum þegar
prestur er sóttur að þjónusta deyj
andi menn, og þetta fólk geymir
silki forfeðranna og skikkjur, fún
ar af elli.
Við sumar göturnar eru klaust-
ur, sem aldrei levfa þeim út að
ganga, er inn fer — hvít eru þau
og sakleysisleg, klukkuturnamir
lágir, og 'náar, rykfallnar glugga-
grindur nema við þakskeggið. f
grindunum búa dúfur og svölur
sér hreiður. Götur mansöngva og
skiúðgangna hreinlífra nunna.
Götur þar sem ymur tónn ofinn
úr niði Daurófljóts og laufþyt fjar
lægra skóga Alhambra.
Albaicín, yndisleg borg, skáld-
leg og sérstæð. Albaicín, jarðeign
heilagrar Elísabetar og forgarður
(Framh. á 15. síðu.)
í aúelvsineum á f,rePastígar. Eins og duttlungafull-
... , 1 augiysmgum a ^ fálmandi armar leiða þeir menn
gotuhornum hér í Granada., ag smátorgum, sem opna útsýn að
Það er eins og þeir svipti mig! hrikagljúfrum snækrýndra fjalla,
bernskunni og íþyngi mér ega opinbera ljúfan seið akranna.
meö kröfum einmitt á þeim | Aðrar mjógötur, girtar leirveggj
stað, sem ég kæri mig minnst: um hjúpuðum jasmínuim, vegg-
um þær, þar sem mig langar
aðeins til að vera heima í
friði, skapa ný verk ..
Auk þess villir frægðin sýn.
fléttum og rósum, eru þrungnar
geig og ókyrrð. í fjarska heyrist
hundgá og raddir, vonlausar og
ástríðuheitar í kærulausri spurn.
Enn eru götur eins og hringiðu-
Skáldið er neytt til að vera nið
það sem aðnr áhta að hann | ur dfæru brekkur, meðfram veggj
s^ • • • j um, ormsmoginn af elli. Þar sitja
„Eg er orðinn leiður á sí- konur, hryg'gðarmyndir — vitvana
gaunafrægðinni. Eg vil ekki með áleitin augu.
þetta. Þeir misskilja líf mittl Það er sem hvirfilbylur hafi
og skapgerð, og það vil ég, sll'ngvað húsunum niður. Þau hefj
alls ekki. Sígaunar eru yrkis1 ast hvert yfir annað með óvæntu
efni, og ekkert annað. Eg1 samrœmi í útlmum, halla saman
gæti eins verið skáld saum- S^kesknis^p^A^ fráskild-
nálanna eða raforkuvera. um þeim skemindum, sem nokkrir
Sígaunaefnið er aðeins dulbún j aSkomuemnn hafa valdið, þá held
ingur Andalúsíu, sígauna-; ur þetta borgarhverfi sínum sér-
söngvar mínir eru söngvar stæða blæ óbreyttum og vekur
hinnar eilífu Andalúsíu, þar, með mönnum vissar kenndir. Sé
sem sígaunamir eru aðeins reikað bar um stíga standa menn
viðlag, ekki aðalstefið. Auk ’ " ’
þess igerir sígauna-sagan mig
í augum manna að ómennt-
uðu skáldi, ófáguðu, að villi-
skáldi, sem þú veizt ég er
ekki. Eg er ekki í neinum
flokki, ég finn að þeir eru að
fjötra mig, og ég vil ekki, vil af rusli undir múrsteinahrúgum
ekki . . I — auðar götur, sem enginn treð-
„ .... _ . . „-|ur langt á milli dyra — og dym
Og hann vildi það sizt sr lokagar Tómir' hellisskútar,
óllu í fæðmgarborg smni, - holur í rauða jörð, og þymirunn
Granadá, sem gaf honum allt; inn ííkastur steinrunnuim kol-
eins og hann sjálfur segir: krabba. Svartir berghellar flökku
„Eg held að einmitt vegna fólksins austræna.
þess að ég er Granadabúi geti Hér — þar, alls staðar — skræln
ég fundið til með öllum sem aður skuggi þyrnifíkjunnar. Og
ofsóttir eru, með sígaunan----------------------------; —
um og svertingjanum, gyð- þess að ég gæti gert að því“.
ingnum og máranum, sem -------------
búa í okkur sjálfum. Ef Guð Nú, þegar frægð hans ríkir,
einhvem tíma vill að ég verði myndi honum ljúft að veita
frægur, þá áskil ég Granada Granada hlutdeild í henni.
helming þeirrar frægðar, Því fer hér á eftir lýsing hans
Granada, þar sem ég ólst upp á sígaunahverfinu Albaicín í
þar sem ég fæddist skáld. án Granada.
áður en varir á leiksviði þjóðsög-
unnar.
Ölturn — skrúðmiklar járngrind
ur — auðnarleg stórfp''=: — feimn-
islegir bmnnar með skug'ga per-
sónulegrar harmsögu í vatnsspegl-
inum — hnípandi giljadrög, dyra
gættir á súlu í skugganum — fuH
Þær eru þröngar göturnar í Granada.