Tíminn - 21.10.1960, Qupperneq 6

6
T í MIN N, föstudaginn 21. október 1960.
Fyrir Afþingi hefur verið
lagt frumvarp til laga um
breyting á lögum nr 40, 23.
maí 1949 um Áburðarverk-
smiðju. Samhljóða frv var
lagt fyrir Alþingi s. I. vetur.
Áburðarsölu ríkisins var þá
sent málið til umsagnar og tók
saman stutta álitsgerð um
það. Nú þegar málið er flutt
á ný og frumv. og greinar-
gerð þess aftur lesið í útvarp-
ið, þykir rétt að birta önnur
sjónarmið, einkum þar sem
vissar upolýsingar í greinar-
gerð frv. varpa ekki réttu
Ijósi á reksturskostnað Áburð-
arsölu ríkisins
Meginefni frv. er, að leggja
niður Áburðasölu ríkisins, en
„ríkisstjórninni er heimilt að
sparast hærri upphæð held-
ur en allur reksturskostnaður
Áburðarsölunnar á einu ári
nemur.
Allverulegur kostnaður er
við það, að hafa skrifstofu í
Reykjavík. En er hægt að
losna við þann kostnað með
breytingunni? Reynslan bend
ir ótvírætt á, að ekki verði
hægt að komast hjá, að hafa
einhverja skrifstofu niður í
Reykjavík, end>a þótt aðal-
stöðvarnar yrðu í Gufunesi.
Mörgum viðskiptamanni þyk
ir hagkvæmt, að geta rekið
erindi sín í Reykjavík, án
þess að þurfa að fara upp í
Gufunes. Og margir vilja geba
tekið nokkra poka af einni
eða fleiri teg. áburðar á bíla
1 með öðrum vörum, og telja
sér hagkvæmt, að fá þá af-
Björn GuSnuíiidsson forstjóri:
Um Áburðarsöluna
Þykir löggjafarþingi rátílegt a<S leggja niÖur
30 ára starfsemi?
veita Áburðarverksmiðjunni
einkaleyfi til innflutnings á
erlendum áburði.“ í aths. við
frv. segir, að megintilgangur
þess sé „að koma á hagkvæm
ara og ódýrara fyrirkomulagi
en verið hefur við verzlun með
tilbúinn áburð.“
Um þetta skal ekki hafa
mörg orð. Bændur og aðrir
áburðarnotendur eiga rétt til
góðrar og ódýrrar þjónustu
af Áburðarsölunni. En hvernig
hefir framkvœmdin verið?
Hér skal enginn dómur á
það lagður.En spyrjið verzl-
unarfyrirtœki bœnda, bún-
aðarfélög þeirra og þá sjálfa.
Séu þessir aðilar sannfærðir
um, að Áburöarsalan hafi
ekki unnið þeim af fullri holl
ustu og hagsýni, og að annað
skipulag sé líklegt til að reyn
ast betra, þá á hiklaust að
breyta til. En annars ber að
fara hœgt i breytingarnar.
Hefur þeirrar sjálfsögðu
vinnuaðferðir verið gætt, að
leitá álits framangreindra að i
ila? Ekki er kunnugt um á-
huga þeirra fyrir breytingu,
og hans hefur ekki orðið vart,
hvorki í ræðu eða riti eða ái
annan hátt.
En verði það ráð upp tekið,
að leggja Áburðarsölu ríkisins
niður, myndi ýmsum þykja
eðlilegast, að gefa verzlun með
ábui'ð frjálsa. Hér er aftur á
móti ráðgert, að veita iðn-
aðar- eða framleiðslu-hluta-
félagi einkarétt á innflutn-
ingi og sölu áburðar. Það ork
ar mjög tvímælis, að þ>ð sé
heppilegt fyrirkomulag til
frambúðar. Iðnaður og fram
leiðsla er töluvert annað en
verzlun.
Það er talað um sparnað
við þetta breytta fyrirkomu
lag. Ekki er ljóst hvort það
styðst við næga þekkingu á
málinu. Þeir sem fást við inn
kaup, þar sem fjárhæðir eru
háar, vita að á einum vel
heppnuðum samningi getur
greidda í Áburðarsöluuni, en
ekki á skipaafgreiðslum og
enn síður uppi í Gufunesi.
Hefur enda ekki reynst fært
annað en flytja KJARNA of-
an úr Gufunesi í vöruskemmu
Áburðarsölunanr, til að verða
við óskum viðskiptamann-
anna.
Engir möguleikar eru í
Gufunesi nú til að geyma er-
lendan áburð þar. Til þess að
svo megi verða, þurfa þar
miklar og kostnaðarsam-
ar framkvæmdir, bæði stórar
vöruskemmur og bætta að-
stöðu við uppskipun. Allt má
þetta gera, ef nægt fé er fyr
ir hendi, en kostnaðurinn verð
ur varla tekinn annars stað-
ar, en smám saman í hækk-
uðu áburðarverði. Auk þess
fylgir sá böggull þessum ráða
gerðum, að talin er nokkur
sprengihætta af KJARNA
(Ammoniam Nitrate 33y2%)
og varla hyggilegt að reisa
dýrar byggingar í næsta ná-
grenni til geymslu á miklu
verðmæti um lengri tíma.
í aths. við frv. er upplýst,
að kostn. við rekstur Áburð
arsölunnar árið 1959, hafi ver
ið kr. 674.441-91. Og ennfrem-
ur er sagt, að með breyting-
unni „yrði unnt að minnka
verulega milliliðakostnað við
áburðarverzlunina."
Við þetta er að athuga, að
rekstrarkostnaðurinn 1959
var kr. 409.116.14, en ekki eins
og greinir í aths. Mismunur-
inn eru vextir og bankakostn
aður um 260 þús., auk smá
upphæðar í fyrningu áhalda.
Fjarri öllum raunveruleika
er að hugsa sér, að hægt sé
að losna við bankakostnað,
þótt breytt sé um rekstur
áburðar-verzlunarinnar.
Reksturskostnaðurinn, sem
er rúm 0,5% af vörusölu, eru
laun og vinna við afgreiðslu
áburðarins (259 þús.), rit-
föng, frímerki, sími (28y2 þ ),
auglýsingar (4y2 þús.), lífeyr
Sextugur í dag:
Þorvarður Þórðarson, bóndi,
Votmúla, Sandvíkurhreppi
Jarðskjálftaárið mikla á Suður-
lar.di, 1896, reisti kornungur bóndi
úr Sandvíkurhreppi bú sitt að Vot-
rrúla þar í sveit og lét sig það einu
g;lda, þó ekki blési þá sem byrleg-
til búskapar. Þórður hét hann
og var Þorvarðarson hreppstjóra
í Litlu-Sandvík Guðmundssonar
bónda þar Brynjólfssonar. en fest-
armær Þórðar var Anna dóitir La-
franz bónda á Votmúla Bjarnason-
rr í Björnskoti á Skeiðum Lafranz-
sonar. Lafranz á Votmúla sat á
cinni af betri jörðum þar um slóð-
ir Þarf ekki að efa, að þar hefur
verið góðbú, er þau Anna og Þórð-
ur settust í. Hitt er meira um
vert að þau ungu hjónin ávöxfuðu
vel sitt pund, eignuðust 7 börn og
komu þeim öllum vel til manns.
í dag fyllir eitt þeirra Votmúla-
systkina, Þoivarður Þórðarson,
sjötta tug ævi sinnar, og hefur
íerðalagið inn í þann sjöunda. Þor-
varður fæddist á Votmúla þann 21.
október árið 1900 og var þriðja
elzta barn foreldra sinna. Hann
óist upp í föðurgarði og gekk þar
í æsku að öllum störfum, sem til
féllu heima við. Sýndi Þorvarður
þegar á unga aldri mikla hneigð
t:l búskapar og var foreldrum sín-
um á efri áium þeirra sú ómetan-
lega stoð, er þau bezt gátu þarfn-
ast.
Þorvaldur lét ekki önnur og auð-
veldari störf né auðgripnari pen-
i.iga blekkja sig til burtfarar úr
sveitinni sinni. Ekki mun hann
hafa farið til sjós á vetrum, svo
sem siður var ennþá með ungum
mönnum í æsku hans, enda var nú
farin að renna upp öld betri bú-
skaparháfta, bættrar meðferðar á
sr.epnum og meiri natni sýnd í
heimaverkum en áður hafði verið.
Þorvarður á Votmúla sýndi það
fyrr en aðrir ungir menn í ná-
grenni hans, að hann var maður
h:ns nýja landnáms. Þeir sem
beittu sér fyrir vísindalegri rækt-
un búfjárins, áttu og hauk í horni,
þar sem hanr. var. Þanngi var Þor-
vsrður um fjöldamörg ár eftirlits-
maður Nau'tgriparæktarfélags
Sandvíkurhrepps og le.ysti það
síarf af hendi með mikilli piýði.
Hann var með þeim fyrstu, ef ekki
sá fyrsti í Sandvíkurhreppi til að
hefjá túnaræktun í stærri stíl.
Plægði hann þá allt með hestum
fyrst í stað og fullvann túnin með
hestaverkfærum. Varð honum vel
ágengt þannig, en er fullkomnari
T.er'kfæri komu í striðsloR gekk þó
skjótara undan en ella við rækt-
i'nina á Votmúlaþýfinu. Heyjar
Þorvarður nú nær allan sinn hey-
skap á túnum og hagar svo vinnu
sinni með aðstoð góðra véla, að
hann þarf aðeins fátt manna sér
til aðstoðar við heyskapinn, en
hefur þó stórbú til að heyja fyrir.
Þorvarður Þórðarson tók við bú-
skap á Votmúla vorið 1942 Var þá
Þórður faðir hans nýlá'tinn, en
Anna andaðist mórgum árum
seinna — áríð 1957 Þorvarður tók
við föðurleifð sinm ágæta vel
hýstri, og þó er þess ða geta, að
búsakynni öll voru frá síðustu bú-
issjóSsgj. og slysatr. (14y2 þ.),
húsaleiga, hiti, ljós (56þús.),
útsvar (21 y2 þús.) og ýmis-
legt (25 þús.).
Ef til vill gætu glöggir
meim og hagsýnir einhvers
staðar sparað meira, en það
er þó mesti misskilningur, ef
menn halda að það kosti ekk
ert, að kaupa erlendis og
dreifa um allt land, og hafa
opnar afgreiðslur bæði í R-
vík og Þorlákshöfn, samtals
23—24 þús. smálestum af á-
burði. En það var áburðarinn-
flutningurinn árið 1959.
Það gildir einu, hvort sem
ríkisstofnun, áburðarverksm.
eða aðrir, inna þetta starf af
hendi, þá hlýtur það alltaf
að vera mikið verk og kosta
verulegar upphæðir. Þeir sem
halda öðru fram, eru að
blekkja sjálfa sig og aðrœ.
Auk i'nnflutnings á erlend
um áburði, .hefur Áburðar-
salan annast sölu á fram-
leiðslu Áburðarverksmiðjunn
ar fram til ársloka 1959. Hefur
Áburðarsalan annast alla
innheimtu og tekist að greiða
alla reikninga Áburðarverk-
smiðjunnar án affalla eða
verulegs dráttar. Athugasemd
ir frv. láta liggja að því, að
hér hafi ástœðulaust starf ver
ið innt af hendi, en þeir sem
kunnugir eru vita, að hér
verður þó að halda vöku sinni.
Árið 1959 tók Áburðarsalan
0,3% í ómakslaun hjá Áburð
arverksmiðjunni, fyrir alla
sína vinnu.
Heildsöluálagning Áburðar
sölunnar sl. ár var iy2— 2y2%
af Þrífosfati og Kalí, en held
ur meiri af öðrum tegundum,
einkum köfnunarefnisáburði.
Áburðarsala ríkisins hefur
starfað í full 30 ár og annast
með hverju nýju ári aukinn
innflutning og vörusölu, án
þess að verða fyrir óhöppum
(Framhald á 15. síðu).
skarparárum Þðrðar, er Þorvarður
var orðin hans hægri hönd í öllum
verkum. Þorvarður liefur búið á
Votmúla æ síðan við vaxandi gengi
og bættan hag. Hann er einn
þeirra bænda sem eru sföðugt á
verði og hlera dyggilega eftir
fregnum af hverri þeirri nýjung er
l.úinu má verða að gagni. Má nefna
það fremst af öllu, að hann tók
súgþurrkunarkerfi upp í hlöðu
s;nni þegar árið 1946
Þorvarður á Votmúla býr stórt
og héfur ánægju af þrefalt eða
fiórfalt meðalbú er sagt, að hann
hafi — þó er maðurinn einyrki á
býsna s'tórri jörð. En hann hefur
tamið sér öorum bændum betur að
láta vélarnar vinna og þannig má
komast langieiðis og fyrirhafnar-
lítið að sehu marki Fáa menn
\eit ég, sem búa af jafnmikilli
ánægju, og aftur er það vís't, að
e.nmitt þessi ánægja endurgeislast
dýpst í hjartarótum Þorvarðar, því
engan mann veit ég svo hlaðinn
störfum, en þó jafnframt jafn glað-
?n og léttau í lund_ „Maðurinn
e;nn er ei nema hálfur, með öðr-
um er hann meiri en hann sjálf-
uri”, segir skáldið Einar Benedikts-
son, en ekki tel ég þó gerlegt að
heimfæra þetta allt upp á Þorvarð.
I‘ví allir vita, að hann er líka
léttur í lund og skemmtinn heima
fvrir og kannske ennþá meiri mað-
ur með sjálfum sér en öðrum. Fá-
ir eru þeir, sem hafa séð hann
reiðast, og vist er, að fljótur er
hann að gleyma misgjörðum og
láta væringer falla niður, því að
Þorvarður hefur iðkað þá list
manna bezt að sigla hraðbyri fram
bjá öllum erfiðleikum, sem á vegi
kunna að verða.
Þorvarður á Votmúla er alda-
mótabai'n í öllum. skilningi þess
orðs. Hann er éinn af þeim alda-
mótamönnum, sem komu fram,
þegar íslandi reið allra mezt á, og
unnu í kyrrþey þau stórvirki, sem
þarf til að skapa sjálfsfæðri þjóð
álit og tilverurétt. Þorvarður er
einnig aldamótabarn á þann hátt,
að aldur hans fylgir öldinni. Alda-
ruótaárgangurinn ‘ er sextugur á
þessu ári, og auðvitað hefur hin
óslei'tilega lifsbarátta markað rúnir
á andlit sumra. — En á Þorvarði
á Votmúla verður ekki enn séð
rein ellimórk. Hann gæti erfið-
leikalaust logið sig tíu árum yngri.
En það gerir Þorvarður ekki.því
hann kemur til dyranna eins og
hann er klæddur.
Þorvarður er kvæntur myndar-
sonu, Þóru Magnúsdóttur frá
Stokkseyrarseli. Vart munu hjón
f nnast hér um sióðir, sem eru jafn
samhent um alla búsýslu. Gengur
Þóra að öllun útiverkum með Þor
vt.rði, og samur er hjá henni hug-
uvinn til fénaðarins og ástin til
jarðarinnar, sem þau sitja.
Þorvarður á Votmúla hefur jafn-
an þót't góður heim að sækja og
bregður heldur ekki þeim vana
s'num í dag. Því lerður án efa
gestkvæmt a Votmúia, þegar líða
tekur á daginn, og þó er sá hópur
s'ærstur, er hugsar hlýtt til Þor-
varðar úr fjarlægð, því það gear
al.'ir, sem honum hafa kynnst.
P.
ÞAKKARÁVÖRP
Ég þakka ættingjum og öðrum vinum mínum, er
mundu mig sextuga 15. október s. 1.
Guðrún Árnadóttir
frá Oddsstöðum