Tíminn - 17.11.1960, Side 9

V.IHIN.N, fimmtudagiiin 17. nóvember 1960.
75 ára í dag:
9
JÓN ARNASON
fyrrverandi bankastjóri
g
Ný skáldsaga er komin út
eftir Graham Greene, og
vekur útkoma hennar
Furðu, ekki sízt í Bretlandi.
Bókin kemur nefnilega ekki
út á frummálinu fyrr en í
janúar n.k., en hún er þeg-
ar komin út í býðingum í
Danmörku, Noregi og Sví-
þjóð. Og gagnrýnendur á
Norður'öndum lofa bókina
einum ••ómi, — telja hana
jafnvel bezta verk Greenes
til þessa. Það er því engin
furða þótt bókamenn í
Bretlandi reki upp stór
augu og spyrjí hvað valdi
þessum útgáfuhætti.
Lundúnablaðið Daily Mail
segir frá útkomu bókarinnar á
Norðurlöndum s. 1. laugardag
og gefur í skyn að með þessu
móti sé Greene að seilast til
Nóbelsverðlauna að ári, en eins
og kunnugt er hefur hann
margsinnis verið tilnefndur
sem líklegur Nóbelshöfundur.
Hitt mun þó sönnu nær að út-
gefendur hans, Heinemann í
London, hafi vonazt eftii' að
hann fengi verðlaunin nú í
haust. og ætlað að sýna þakk-
lætisvott með því að senda hina
nýju bók fyrst út á Norður-
landamálunum. Eins og kunn-
ugt er féllu Nóbelsverðlaun
þó ekki í skaut Greenes að
þessu sinni, en engu að síður
kemur bókin út með þessum
hætti. Hver veit nema Graham
Greene fái verðlaunin að ári?
II Umrætt sögusvið
É Hin nýja bók Greenes nefnist
1 A Burned-Out Case — gæti
Jón Árnason, fyrrverandi banka-
stjóri er sjötíu og fimm ára í dag.
Hann lét af embætti fyrir aldurs
sakir fyr'ir þremur árum.
Þegar Samband íslenzkra sam-
vinnufélaga flutti aðalskrifstofu
sína til Reykjavíkur 1917, varð
Jón Árnason fyrsti aðstoðarmað-
ur Hallgríms Kristinssonar á
þeirri skrifstofu. Hann var fram-
kvæmdastjóri útflutningsdeildar
Sambandsins frá 1920 til 1946. í
bankaráði Landsbankans frá 1927,
og formaður þess frá 1929, þar til
hann varð Landsbankastjóri í árs-
byrjun 1946. í bankastjórn Al-
þjóðabankans frá 1954 til 1957. í
stjórn Sölusambands ísl. fiskfram-
leiðenda frá stofnun þess 1935 til
ársloka l945 og í stjórn Eimskipa-
félags íslands frá 1923 og er það
enn. Hann hefur átt sæti í mörg-
um opinberum nefndum og samn
inganefndum um milliríkjavið-
skipti. Um langt árabil átti hann
sæti í miðstjórn Framsóknar-
flokksins.
í fjóra áratugi hefur Jón verið
í hópi mestu áhrifamanna um at-
vinnumál þjóðarinnar. Hann var
aðalhvatamaður að byggingu
fyrsta kæliskipsins, Brúarfoss
eldra, fyrstu frystihúsa kaupfélag-
anna, og að afurðasölulögunum frá
1934.
Öll þessi mál leiddi hann fram
til sigurs ásamt fleiri góðum
mönnum.
Störf Jóns fyrir samvinnufélög-
in og þjóðina alla hafa verið
mikil og gifturík.
Jón og kona hans, Sigríður
Björnsdóttir frá Kornsá, eru nú
stödd í Kaupmannahöfn.
Á sjötugsafmæli Jóns Árnason-
ar 1955 rituðu þeir Snorri Sig-
fússon og Hallgrímur Sigtryggs-
son ýtarlega greinar þar sem rak
in voru hin merku og margþættu
störf Jóns. Skal það ekki endur-
tekið nú, en Tíminn sendir Jóni
Árnasyni beztu afmælisóskir og
þakkir fyrir störf og stuðning fyrr
og síðar.
verið „kalt verk og kar'lmannlegt"
og ekki heiglum hent. Líklega mun
enginn íslenzkur fjármaður, hvorki
fyrr né síðar, hafa færzt eins mik-
ið i fang og Vigfús, er hann ein-
samall tók sér gæzlu hinnar stóru
Hvanneyrarhjarðar á Borgarfjarð-
arheiðum með þeim ágætum, sem
raun bar vitni. Á þetta afrek hans
það skilið að geymast í landbúnað
arsögu íslands. Á þessum árum
var Vigfús og grenjaskytta.
Er Vigfús var 23 ára gamall fer
hann úr heimahéraði sínu og norð
ur í Þingeyjarsýslu og var kaupa-
maður sumarið 1913 hjá Þórði
bónda Gunnarssyni í Höfða í Höfða
hverfi, er hann rómar mjög sem
skemmtilegan og góðan húsbónda.
Er kaflinn um för hans norður og
veruna í Þingeyjarsýslu bæði fróð
legur og skemmtilegur. Um haust-
ið fór hann með síldarskipi til
Noregs og réðist vetrarmaður hjá
ISeilzt til Nóbelsverðlauna?
í ' s -Xv'V'-S-'■"'■' s- v s > s y. ' s
bónda suður á Jaðr’i, líkaði vel við
fólkið, vann 14—15 klst. á dag og
lærði norsku, en aðalkennari hans
í henni var dóttir bóndans 8 ára
gömul. Undir vorið sigldi hann
yfir Atlantshafið, dansaði mikið á
hafinu, fór á land í Halifax, átti
þá 4 döílara. Hélt sem leið liggur
alla leið vestur í Montana á lands-
svæði, sem þá var að mestu ley.ti
óbyggt og gerðist þar „hjarðmaður
í Villta vestrinu" Þar gætir hann
einn með tveim hundum hjarðar,
sem var 1500 lambær. Var hann
með hjörð sína langt frá manna-
byggðum. En hann hafði gott fæði
og nóg skotfær'i. Komst hann þar
í kynni við úlfa, birni, broddgelti,
höggorma, fjallaljón, ræningja,
morðingja og Indíána. Er hann var
búinn að vera tvö ár í „Villta vestr
inu“ fór hann að stunda ýmiss kon
ar vinnu, svo sem kúasmölun. Að
vera kúreki var mikið ævintýri
heitað Útbrunninn á íslenzku
— og gerist í Kongó. Graham
Greene hefur löngum haft lag
á því að láta sögur sínar gerast
í umhverfi sem er ofarlega á
baugi hverju sinni, — síðast á
Kúbu og þar áður í Indókína.
Sjálfur segir þó höfundur að
ætlun sm sé einungis að finna
sér sögusvið í hæfilegri fjar-
lægð frá argaþrasi heimsmál-
anna annars vegar og daglegum
hversdagsleik hins vegar, sögu-
svið þar sem bæði gróska og
hrörnun nái lengra en fólk á
að venjast í tempraðra loftslagi.
Sagan gerist í holdsveikra-
nýlendu og segir frá heims-
kunnum arkitekt Querry, sem
þangað kemur á flótta undan
sjálfum sér og lifi sínu. „Út-
brunninn“ holdsvtikisjúklingur
er maður sem læknazt hefur af
veikinni, — en ekki fyrr en ét-
izt hafa af honum tær og fing-
ur. nef og eyru, og veikin þess
utan komin á sinni hans. þannig
að viðhorf hans er holdsveiki-
siúklingsins þótt líkamnn sé
læknaður
Útbrunnin hetja
Arkítektinn Querry er vissu-
lega ekki holdsveikur en hann
er útbrunninn maður. Hann
hefur unnið sér heimsfrægð
fyrir kirkjubyggingar. en trú
hans er kulnuð út hann á sér
ekki framar vonir eða þrár,
lífsleiðinn er hin eina tilfinn-
ing sem enn lifir með honum.
í holdsveikranýlendunni finnur
hann griðastað til bráðabirgða
og virðist á leið til nýs lífs í
vináttu og samstarfi við hina
kaþólsku klerka sem þarna
ráða ríkjum og guðleysingj-
ann Colin, lækni nýlendunnar
Hann „frelsast" ekki í kristi-
legum skilningi, en i nýlend-
unni fær hann loks færi á að
vera ,hann sjálfur undanbragða-
og uppgerðarlaust, að vera ekki
neitt. En þetta stendur ekki
lengi. F5rrr en varir kemst upp
hver hann er, og óprúttinn
blaðamaður úthrópar hann sem
..nútíma dýrling sem fórni
heimsfrægð sinni fyrir góð-
gerðastarf í frumskóginum.
einhvers konar nýja útgáfu af
Albert Sehweitzer. Það er guð-
ræknisóður verksmiðjueigandi i
nágrenninu sem kemur þessari
sögu af stað þven ofan í vilja
Querrys sjálfs, sem reynir að
vinna í kyrrþey eftir sem áður
og láta uppþotið líða hjá En
þá fær sá guðrækni grun um
að dýrlingurinn Querry eigi
vingott um of við konu hans,
— og sagan endar í harmleik.
Fær hann NóbeSsverSlaun?
Þrátt fyrir þennan söguþráð
er sagaa engan veginn drunga-
leg lesning: Eins og önnur verk
Graham Greenes er hún mjög
spennandi aflestrar og rík
mannþesking hans, kímni og
ádeila njóta sín til fulls Og
manni er heldur ekki grun-
Iaust um að hinn vonsvikni
arkítekt eigi skylt við rithöf-
undinn sem margsinnis hefur
séð verk sín rangfærð og van-
túlkuð á kvikmyr.dum eða af
iesendum sjálfum Ádeila hans
er hnyUnari en nokkru sinni
fyrr í lýsingu á ruðræknisupp-
gerð. sorpblaðamennsku og
ótal öðrum vankörtum nútima-
þjóðfélags og nút.imamannsins.
Gagnrýnendur á Norðurlöndum
ijúka rpp einurr munni um
ágæti .ókarinnar oa margir
telja hana bezta verk Greenes
til þessa .g færa hann feti nær
Nóbelsverðlaunum Hvað sem
þvi líður er víst ;,ð siálfur er
hann engan ^eginc útbrunninn
sem rithöfundur
1
I
I
I
1
I'
1'
X
I
I
I
I
i
n
I
I
1
X
I
il

fyrir íslenzkan sveitamann. En öll
er frásögn Vigfúsar frá „Villta
vestrinu fróðleg og sem skemmti-
legt ævintýri, þar sem söguhetjan
lenti oft í mannraunum og alls
konar hættum, en ber jafnan að
lokum sigur af hólmi.
Sagan „Æskudagar“ endar þar
sem búið var að skrá höfund henn
ar til herþjónustu Bandaríkjanna.
Munu lesendur vænta framhalds
ævisögunnar áður en iangt líður.
Þorsteinn M. Jónsson.
Mótmæla harðlega
„I tilefni þess, a3 ríkis-
stjórnin hefur ákveðið að
taka upp viðræður við Breta
um landhelgismálið, skorar
bæjarstjórn Ólafsfjarðar mjög
ákveðið á ríkisstjórnina að
hvika i engu frá óskoruðum
rétti íslendinga til 12 mílna
fiskveiðilögsögu og semja
aldrei um neinar undanþágur
á henni.“
Tillagan var borin upp á
lokuðum bæjarstjórnarfundi
26. sept. og felld með 5 atkv.
gegn tveimur.