Tíminn - 19.11.1960, Síða 8

8
Tf MÍNN,
BÆKUR OG HÖFUNDAR
Oríií er írjálst
Valdimar Jóhannsson, for-
stjóri Bókaútgáfurvnar Iðunn,
ræddi við fréttamenn . gær og
skýrði þeim frá útgáfubókum
sínum í haust. Mun forlagið
senda frá sér eina. tíu bækur
á þessu ári, og eru sumar
komnar út en aðrar væntan-
legar næstu daga.
í fyrradag kom út nýtt bindi og
hið þriðja af ritsafni Jóns Helga-
sonar, ritstjóra, fslenzkt mannlíf,,
en það safn hefur að geyma ýmsa
frásagnarþætti frá iíðnum tíma.
Hafa bækur þessar og þættir í
biöðum og tímaritum notið ó-
skiptra vinsælda og hlutið hina
beztu dóma. í þessu þriðja bindi
ísienzks mannlífs eru ellefu þættir
víðs vegar að af landinu.
Fyrsti þáttur bókarinnar fjallar
uro kvonbænaraunir Bjama Thor-
^arensen amtmanns. áíðasti þáttur-
Ölið er aftur komið
JÓN HELGASON
Nftt bindi af islenzku
mannlífi Jóns Helgas.
Nokkrar nýjar bækur frá ISunni
inn nefnist Örlagasaga úr Önund-
arfirði og segir frá Friðrik Svend-
sen kaupmanni, hinum merkasta
og ágætasta manni. Að auki er í
bókinni sakamálaþátturmn Hellu-
dals-Gudda, þættir ar Svani skáldi
og Guðlausa-Brandi, gamansamur
þattur, er nefnist Guðrúnarraunir
Þórhalls prests, þættir af Gunnu
fótalausu og Sæunni, sem bjó sér
til sitt eigið tungumál og gat ekki
mælt orð í íslenzku, þótt hún væri
borin og barnfædd á Vatnsnesi;
ern fremur þættirnir Giftingar-
saga Lilju Lalílu, Draumur á Hof-
GESTUR ÞORGRÍMSSON
mannaflöt og Leiðið á Hánefsstaða-
eyrum.
Halldór Pétursson hefur teiknað
al.'margar myndir í bókina, auk
kápumyndar af Friðrik Svendsen.
— IÐUNN gefur bókina út.
Maður lifandi
Þá er einnig komin út töluvert
sérstæð bók eftir Gest Þorgríms-
son og nefnist Maður lifandi,
myndskreytt af Sigrúnu Guðjóns-
dóttur konu hans. Hefur áður
verið greint nokkuð frá þeirri bók
hér í blaðinu.
Gestur Þorgrímsson hefur lagt
gjörva hönd á margz Um margra
ára skeið hefur hann skemmt
landslýðnum með eftirhermum,
leik og söng og er mjög vinsæll
í því hlutverki. Ungur hóf hann
að leggja fyrir sig höggmynda-
smíði og síðar mótun leirmuna. f
tvo vetur annaðist nann vinsælan
ú-varpsþátt, og fleira mætti telja.
Ea fyrir utan þetta all er hann
kennari við Kennaraskóla íslands
og starfsmaður við Fræðslumynda
saín ríkisins.
Og nú hefur Gestur brugðið á
þann leik að skrifa bók. Efni
þeirrar bókar verður ekki rakið
hér, en líkur eru til, að lesand-
anum muni æði oft finnast sem
hann sjái glettið og spotzkt andlit
höfundarins að baki blaðsíðnanna
í bókinni, meðan á lestrinum
sfendur. Og vafalaust hafa margir
gaman af því, að hér koma við
sögu ýmsir nafnkunnir borgarar
á því skeiði ævinnar, þegar engin
hugsun er vöknuð um það að
„taka sig út“ í augum samferða-
mannanna.
Ætla má, að þeir mörgu, sem
notið hafa góðrar skemmtunar í
rávist Gests Þorgrímssonar, fýsi
að lesa fyrstu bókina, sem hann
sendir frá sér
Án kolvetna
Þá hefur Iðunn sent á markað
bokina Matur án kolvetna, sem
liefur að geyma yfir hundrað mat-
aruppskriftir byggðar á hinum
nýju kenningum um eðli og or-
sakir offitu, sem fra er greint í
bókinni „Grannur án sultar“. Höf-
undurinn, Erik Olaf Hansen, fékk
því í lið með sér hússtjórnarsér-
fræðinginn Ellis Tardini. Og í
sameiningu tóku þau saman bók-
ina „Matur án kolvetna", sem nú
er komin út í íslenzkri þýðingu
Kristínar Ólafsdóttur læknis.
Baldintáta
Fyrir síðustu jól gaf Iðunn út
bók handa telpum eftir Enid Blyt-
oc, höfund „Ævintýrabókanna".
Nefndist sú bók Baidintáta — ó-
þægasta telpan í skóianum.
Nú er komið út framhald þess-
arar bókar, og nefnist Baldintáta
kemur aftur. Sögusviðið er sem
fyrr heimavistarskólinn að Lauf-
s'öðum. Og þar er alltaf eitthvað
spennandi og skemmtilegt að ger-
?st. Baldintáta litla er þátttakandi
í skólalífinu af lífi og sái og unir
1 sér hvergi betur en í skólanum.
í Þetta er holl og skemmtileg bók
i banda telpum, enda er nafn höf-
' undarins fuil trygging fynr því.
, — Hallberg Hallmundsson þýddi
| bókina, og er hún prýdd miklum
ífiölda skemmtilegra mynda.
V
Enn á ný bólar á öljarminu og
er sá málilufningur lágkúrulegur
og lítt til sæmdar þeim, sem láta
hafa sig til svo ómerkilegrar iðju.
Væri ekki hyggilegt að svipast um
í nágrannalöndum okkar og áthuga
hvernig öldrykkjan gefst þar?
Norska oindindisolaðið Folket
birti grein um þetta 7. október s. 1.
og heitir hún: Ölsalan spillir bind-
indisástandinu í landinu. Blaðið
b.rtir svo stuttar frásagnir áfengis-
varnanefndanna hér og þar í land-
inu, og segir í upphafsorðum
greinarinnar á þessa leið:
„Öldrykkja og ölvun ungmenna
er það sem mest ber á í skýrslum
áfengisvarnanefndanna. Víðs veg-
ar að heyrist um drykkjuskap á
samkomum og svo eykur ölsalan
í verzlununum ófremdarástandið".
Og svo koma útdrættir úr skýrsl-
um nefndanna.
Valer: „Ást-andið hefur versnað
frá því í fyrra, og er það að kenna
öliiiu, vínveitingum og að nokkru
leyti heimabruggi."
Frá Flekkefjord og Odda koma
sömu fregnir. „Ástandið nokkru
verra en undanfarin ár. Fyrst og
fremst vegna ölsins.*'
í skýrslu áfengisvarnamefndar-
innar í Kyrkjebö segir svo: „Svo
vlrðist sem ölsalan við búðarborðið
hrfi aukið á ölvun í Höyanger.
Lögregluákærum á hendur ung-
niennum undir 20 ára aldri hefur
fjölgað frá því í fyrra."
Frá Efr|byggð í Troms skrifar
r.efndin: „Ölneyzla hefur aukizt að
roun í öllum aldursflokkum síðan
í fyira, er ölsalan var leyfð.“
Frá Hasvík á Finnmörk kemur
sama sagan: „Vegna ölsölunnar
hefur ástandið versnað ár frá ári,
en vonir standa til að ölsalan
verði bönnuð er þessu ári lýkur.“
í Vardö gerðist sama sagan og á
framangreindum stöðum, en hin
nýkjörna sveitarstjórn horfði
ekki aðgerðarlaus á versnandi
ástand, en bannaði ölsöluna.
Blaðið segir ennfremur, er það
felur upp skýrslur frá fleiri stöð-
um, að ölvun sé mjög algeng á
srmkomum æskumanna. Ölið er
sferkur þáttur í þessu
Danskur dósent, Sven Rögind,
hefur nýlega bent a, að áfengis-
neyzla Dana nálgist nú ört áfengis-
reyzlu Svía, en samkvæmt síðustu
skýrslum var hún 3,76 líírar á
mann, 100% áfengi, veikari ölteg-
urdimar ekki þar með taldar, en
áíengisneyzla Dana er nú 3,70
lítrar á mann, 100% áfengi. Á ár-
j unum 1955—59 hefur áfengis-
neyzla Svía minnkað um 7—8 af
ihundraði, en aukizt í Ðanmörku
um 20 af hundraði.
Fyrir nokkrum árum sýndu
skýrslur í Danmörku, að neyzla
sferku drykkjanna þar, reiknað í
100% áfengi, var aðeins 0,50 lítrar
eða því sem næst á mann, allt hitt
áfengismagnið, á þriðja lítra á
mann af 100% áfengi, fékk þjóðin
í ölþambinu. Hvað eftir annað
hafa danskir læknar bent á, hvílíkt
■'iandamál ölþambið þar í landi
væri. Margir verkamenn eyddu
þriðja hluta launa sinna í ölþamb,
þeir drykkju oft 20—30 flöskur á
dag, jafnvel meira. Þetta virðist
farðu ótrúlegt, en erfitt að rengja
þá sérfróðu menn, sem leggja fram
i shkar skýrslur. Það er einnig við-
j urkennt, ekki sízt í Svíþjóð og
j revndar víðar á Nörðurlöndum, að
margir menn eru áfengissjúkling-
ar af eintómu ölþambi. Um þetta
hafa sérfráðir menn skrifað og
talið óvéfengjanlegt. Og svo eru
fáíróðir menn um btssi efni. hér
á landi, og ömurlega rökvilltir, að
reyna að telja mönnum trú um,
j að menn verði ekki drukknir af öli
I cg venjist ekki áfengisneyzlu á öl-
þrmbi. Fjöldi manna í mörgum
ilöndum kemst nægilega í ölvunar-
áctand af öldiykkju einni til þess
að valda umferðarslysum — Á
mjóum þvengjum læra hvolparnir
að stela.
Sölukapp þeirra manna, sem
fiamleiða átenga drykki, er skilj-
ar.legt frá þeirra sjónarmiði, en
það er eigi að síður háskalegt. Hér
skal enn einu sinni rninnt á þróun
þessara mála í Engiandi. Oft er
búið að segja frá hversu ríkis-
stjórn Breta varð að leggja áfeng-
issöluna í bönd á árum fyrri heims-
styrjaldarinnar. Samkvæmt þeirra
eigin skýrslum var áfengisneyzla
þjóðarinnar á árunum 1913—1923
þeð sem eftirfarand: tölur sýna.
I>ar er reiknað í 100% áfengi.
Málið er gallónur en í hverri
gallónu eru um fjórir lítrar.
1913 ...... 84,500,000 gallónur
1925 ...... 54,000.000 —
1930 ...... 49,250,000 —
1931 ...... 44,000,000 —
1932 ...... 36,500,000 —
Lækkunin er á þessum árum úr
84 milljónum gallóna í 36 millj-
ónir. Engin furða þótt áfengis-
framleiðendur tækju að ókyrrast.
Þeir héldu þing og veittu tvær
irr.lljónir sterlingspunda til áfeng-
isauglýsinga, og formaður brugg-
arasambandsins — The Brewer’s
Society, sagði þá, er hann ávarpaði
lieildsalasamband bruggara, þessar
víðfrægu setningar:
„Vér verðum að sjá um, að þús-
undir, jafnvel milljónir ungra
manna, sem nú þekkja ekki bragð-
ið af bjórnum, geri öldrykkjuna að
vana sínum.“
Af ráðnum hug skyldi jafnvel
rcilljónum ungra manna kennt að
drekka áfenga drykki, og við þá
kennslu kom ölið að góðum notum.
— Hvernig heppnaðist svo auglýs-
ingaherferðin? Á sjö árum, 1933—
40 næstum tvöfölduðust árlegar
tekjur bruggaranna, jukust úr 18
rnilljónum sterlingspunda í 34
milljónir. Það er þetta, sem við-
heldur áhuganum í herbúðum
áíengissalanna, og það er alltaf
★
Litmyndir
og ævintýri
Bókaútgáfan Skuggsjá hefur
sent frá sér einar sex einkar
snotrar smábarnabækur í fögrum
litum. Nefnist safn þetta Bóka-
safn barnanna. Sögurnar eru ör-
siuttar eftir ýmsa höfunda, en síð-
an fylgja stórar litmyndir.
Bækur þessar heita: Veizlan í
djragarðinum, Guli: gullfiskur,
Fúsi og folaldið, Vísurnar um
vatnið, Teldu dýrin og Litli Indí
éuinn.
Þetta eru mjög fallegar bækur
með einföldum og litríkum mynd-
um, sem heilla augu barnanna, og
ævintýrin eru fjörleg og auðskilin.
Fiestar eiu bækurnai um dýr. og
því tilvaldai sem fyrstu kennslu-
bækur barnanna í dýrafræði og
vekur forvitni þeirra til meiri
f-æðslu um dýrin.
★
laugardaginn 19. nóvember 19M.
Pétur Sigurðsson:
á dagskrá
fyrst og fremst tvennt, sem við-
h.eldur öllu áfengisböli: gróðafikn
og nautnasýki. Öll mannúð og allt
scm bezt er í mannheimi hefur
ævinlega iagzt fast gegn allri
áíengissölu og áfengisnautn, og
svc er enn. Það auglýsir bezt hver
málstaðurinn er.
Þegar fyrrv. lanalæknir, Vil-
n.undur Jónsson, sat á Alþingi, »
sagði hann og ritaði margt gott um
átengismálin, og mætt: þjóðin rifja
það upp stóku sinnum. Meðal ann-'
ars færði hann rök að bví, að öl-
drykkja væri hin langsamlega
óhollasta áfengisneyzla. Vilja menn
svo heldur trúa einhverju rugli
rnanna, sem enga þekkingu hafa á
þessum malum, heldur en hinum
sérfróðu mönnum, sem bezta þekk-
inguna hafa.
Eitt af vígorðum andstæðinga
okkar bindindismanna er það, að
síaglast seint <ig snemma á „óskyn
semi“ okkar. Ég held nú að mönn-
um sæmi bezt að láta sem minnst
um skynsemi sína. Heiminum er
ekki stjórnað af skynsemi, væri
svo, þá væri ekki neitt víg-
búnaðarkapphlaup og ekki heldur
r.ein áfengissala, því að hún er hið
óskynsamlegasta af öllu óskyn-
sömu. Bera rök andstæðinga okkar
ai'taf skynseminni vitni? Einhver
sagði nýlega í víðlesnu dagblaði,
að vissulega væri réttmætt að
framleiða og selja sterkt öl á ís-
landi, þar sem slíkt væri leyft í
öl.um menningarlöndum. Er ekki
þetta skynsamlega mælt? Eða hitt
þó heldur. Ætti allt það, sem leyft
er í menningarlöndum að vera
hmn rétti mælikvarði breytni okk-
ar? Vígbúnaður er leyfður í öllum
menningarlöndum. Á hann að vera
sjálfsagður á íslandi? Brigzlyrði
eiu léttvæg þegar um rök er að
ræða og sýna aldrei sterka máls-
vörn. — Eftir er nú að svara bisk-
upnum í Landakoti og fleirum, en
það er nægilegt í aðra blaðagrein.
Pétur Sigurðsson.