Tíminn - 09.12.1960, Blaðsíða 8

Tíminn - 09.12.1960, Blaðsíða 8
8 T f MIN N, föstudaginn 9. desember 196ft „Hugsjónura er hætt við fölskvun í meðlætinu” Rætt við Pétur Sigfússon, fyrrverandi kaupfélagsstjóra, sem er sjötugur í dag & Pétur Sigfússon, fyrrverandi feaupfélagsstjóri, er sjötugur í dag. Hann er einn hinna léttvígustu manna, sem ég þefefer og á það efeki aðeins við um líkamsatgervið, heldur ekfei síður hið andlega. Pétur Sigfússon var glæsimenni á ungum aldri, afburða glímumað ur og öðrum íþróttum vel búinn, fjörmaður mikill er’ hann og hefur verið, félagslyndur og skemmti- legur, hnyttinn, hrifnæmur, vel máli farinn í ræðu og riti og ó- trauður til baráttu fyrir hugsjón- um sínum og áhugamálum, og þau skortir hann sjaldan, og er aldrei veill né hálfur. Þegar hann grípur penna og ritar' blaðagrein til sókn- ar eða varnar málstað sem brennur honum í brjósti, er hann skemmti- lega hvass og markviss í líkingum. Ýmsír muna greinar, sem hann rit aði um kjördæmamálið þegar sá slagur stóð, og þótti þar vel á haldið, svo að eitt dæmi sé nefnt. Slíkum mönnum hæfir hið forna lýsingarorð léttvígur vel ,og kann sfee eru slífeir eðliskostir hið bezta, sem mönnum er gefið. Pétur Sigfússon er mikill og einlægur samvihnumaður, og hefur ætíð skipað sér þar í sveit til varn- ar og sóknar. Lífsstarf hans er að verulegu leyti helgað samvinnu- málum, og þó væri synd að segja, að hann hefði setið á sömu þúfu til þessa dags. Hann hefur verið bóndi norður í Þingeyjarsýslu og vestur í Klettafjöllum, og sölustjóri á Húsavík og kaupfélagsstjóri á Borðeyri, og lagt hönd að ýmsu milli þeirra aðalþátta. Pétur er kvæntur Birnu Bjarnadóttur, glæsi legri afbr'agðskonu, og eiga þau og hafa alið upp stóran og myndar- legan barnahóp. Ættir Péturs eru kunnar, for- eldrar hans voru Sigfús Jónsson á Halldórsstöðum og Sigríður Jóns- dóttir, héraðskunn hjón. Ég þekki fáa menn, sem eru skemmtilegri í viðræðu en Pétur, og það var því dálítil sérgæzka í því, þegar ég skrapp heim til hans í fyrrakvöld til þess að spjalla við hann nokkra stund. Ég spurði hann að ýmsu um farinn veg, en raunar rann það spjall meira og minna út í sand, því að svo margt annað um nútíð og framtíð leiddi okkur af þeirri braut hvað eftir annað. Þetta viðtal verður því ekfei svo glögg skýrsla um störf og líf Péturs sem verf væri, en við það verður að sitja. — Hvar ert þú fæddur, Pétur? — í Grjótárgerði, smákoti inn undir afréttr í Bárðardal, sú jörð er nú löngu komin í eyði. Það var ekki háreist höll. — Áttirðu lengi heima þar? — Ner, ég var aðeins hálfs ann- ars árs, er foreldrar mínir fluttu að Bjarnastöðum í Mývatnssveit, árið 1892. Og úr Mývatnssveit eru myndir bernsku minnar skýrastar. — En þú ólst samt ekki upp þar til fullorðinsára? — Nei, enn fluttu foreldrar mrn- ir, og þá niður að Halldórsstöðum í Reykjadal, þar sem svo réðst, að faðir minn tæki þar við fjárræktar- búinu. Þá var ég 9 ára. — Áttirðu kost á skólagöngu? — Ekki mundi það talinn lang- skóli nú á dögum. Skóli heimilisins var mér auðvitað mikill og góður, og árið 1906 komst ég til Húsa- víkur og á lýðskóla Benedikts Björnssonar. Var það hinn fyrsta vetur, sem Benedikt vánn að því merka skólastarfi, og mér hefur oft orðið hugsað til þess með þakk- læti, hve góður grundvöllur var þar Iagður til sjálfsnámsins, sem fyrir höndum var í lífinu. — Eitthvað hef ég heyrt um giímur þínar og utanfarir. — Ójá, en ég tel mig ekkert sér- stakan glímumann, að minnsta kosti ekki kappglímumann. En ég hafði lært allvel hina þingeysfeu, léttu glímu, sem átti mikið óðal í Mývatnssveit og einnig í Reykja- dal síðar og vafalítið mörgum öðr- um sveitum sýslunnar. Glíman hafði lifað þar góðu lífi lengi undir ströngum aga og hörðum kröfum um léttleika, fimi og feg- urð. Ég tel mig sæmilegan fulltrúa hins þihgeyska glímustíls, en ann ars vil ég engin stóryrði hafa um það. Mér var það hins vegar gleði- efni, að ýmsir þeiira, sem ég sagði til og leiðbeindi um glímu fyrr á árum urðu ágætir glímumenn. Vil ég til dæmis nefna úr þeim hópi Jörgen Þorbergsson, sem nú er sextugur að aldri, en hlaut fyrr á tíð fegurðarverðlaun í íslands- glímu ár eftir ár. — En glímufarirnar til útlanda? — Ég var ekki sérlega ginn- keyptur fyrir þeim, því að ýmis áhugaefni hér heima, höfðu þá þegar náð sterkum tökum á mér. En Jóhannes Jósefsson lagði fast að mér að konm í flokkinn, sem sendur var á Ólympíuleikana í London 1908, og einnig að vera með í sýningarferðinni 1909 um Þýzkaland, Sviss, Belgíu og fleiri lönd. Sú ferð tók nærri því ár, og var auðvitað mjög ævintýraleg og lærdómsrífe fyrir ungan mann eins og mig. En við skulum sleppa því núna. — Jæja, lítum þá á alvarlegri hliðar. Hvenær kvæntist þú? — Það var 1914, og það sama ár tók ég við búsforráðum á hluta foreldra minna í Halldór'sstöðum. — Varstu búhneigður? — Já, það held ég. Ég var satt að segja með hugann allan við bú- skap þá, og ég vildi vera bóndi og lagði mig allan í það starf næstu árin. Ég held, að þrátt fyrir allt sé ég bóndi að innsta eðli, og mér var það heldur andstætt, þegar ég hætti búskap 1920 og fluttíst til Húsavíkur. Og síðan hefur mér oft fundizt, að þá hafi ég gert mína mestu skyssu í lífinu, en það er auðvitað erfitt að meta til sanns, þótt hug sýnist svo síðar á ævi. — Hvarfstu þá strax að Kaup- félagi Þingeyinga? — Já, og raunar hafði ég unnið ýmis störf fyr'ir félagið áður sam- hliða búskapnum. Ég hafði verið sláturhússtjóri á Einarsstöðum, og einnig unnið hjá félaginu á Húsa- vík. Nú varð ég sölustjóri hjá fé- laginu, en starfið varð raunar mest févarzla og innheimta. Þar starfaði ég svo allt til 1935. Á þessu tíma- bili voru verstu kreppuárin, sem yfir þjóðina hafa gengið, og það var ekfeert vinsældaverk að vera innheimtumaður á þeim árum. Verzlun öll stóð mjög höllum fæti, og líta varð á fleira en ströngustu hagsmuni félagsins. En mérfhefur oft fundizt síðar, að ég væri raunar vinsælli, en fjármálaafskiptin á þessum árum gáfu mér vonir um. — Svo fórstu til Borðeyrar? — Já, það var í ársbyrjun 1935 sem ég réðst baupfélagsstjóri þang að. Það félag hafði goldið kr'epp- unnar ekki síður en önnur og var lamað. Ég starfaði þar í átta ár, og á þeiim tíma tókst að rétta fjárhag- inn vlð. Mér var það óblandið gleðiefni og fannst það uppr'eisn þeirr’ar skoðunar minnar, að ekki væri þörf á því að gera kaupfélag upp þótt illa væri komið fjárhags- lega, 'heldur mætti takast að rétta við, þegar ár'ferði batnaði. Ég átti ágæta samstarfsmenn í Kaupfélagi Hrútfirðinga, ekki' sízt í stjórn, menn sem studdu félagið vel og skildu þarfir þess. Ég vil sérstak- lega minnast Gunnars Þórðar- sonar í Grænumýrartungu, sem var stjórnar’formaður öll árin og kornu ráð þessa greinda, glögga og fumlausa manns sér oft vel. Mér fannst það einhvern veginn, að eftir átta ár væri hæfilegum áfanga náð á Borðeyri og ákvað að hætta. Þá lá leiðin til Borgar'ness, og þar rak ég gistihús í fjögur ár. Það var á stríðsárunum. — Og þá varstu farinn að nálg- ast höfuðstaðinn? — Já. Straumurinn þangað var stríður, og ég barst með honum, en það var efeki að mínum vilja. — Og svo hefst nýtt líf í Ame- ríku. — Já, dálítið ævintýri, vil ég kalla það. Dóttir okkar var þá gift Ameríkumanni, og bjuggu þau vestra. Við hjónin skruppum í or- Iof til hennar vestur, og dvöldum þar í miklu og góðu yfirlæti eitt ár. Komum svo heim, en eftir það varð að ráði, að við flyttum vestur, að minnsta kosti til nokkurra ára dvalar, að nokkru á vegum dóttur og tengdasonar. Og þetta urðu tölu verðir þjóðflutningar, því að hóp- urinn, sem tók sig upp, voru þrenn hjón, við og tveir synir okkar kvæntir og börn þeirra — alls 12 manns. Við settumst að í Yampadal í Colorado. Það er uppi í Klettafjöll- um. Þarna var stofnað til búskapar í félagi við tengdason okkar vestra, en hann starfar .þó að öðru en bú- skap. Þarna bjuggum við í Péturs- dal í fjögur ár, og höfðum allmik- inn búskap. Þetta varð raunar mik- ið og skemmtilegt ævintýri — eink um fyrir unga menn og hrausta, sem fá þar töluvert að reyna sig og verða margri reynslu ríkari. Bú- skapur er enginn barnaleikur þar fremur en annars staðar. Þar eru harðir vetur og sumur geta brugð- izt. Það veltur á ýmsu — tíðarfar getur eyðilagt uppskeru, pestir herjað bústofn og áraskipti eru mikil. Það er hægt að verða ríkur, ef heppni er með, en oft er líka unnið til lítils. Öryggið er ekfei mifeið. En ég sé alls ekki eftir því að hafa reynt þetta. Mér var gleði að því að sjá börn mín takast á við þetta verkefni, og þótt ríkidæmið yrði ekkl mikið, kom unga fólkið heilt frá þessu og ég held með meiri manndóm og reynslu. Og þá er ekki um að sakast, þótt þetta yrði heilsu minni heldur erfitt. Þessi staður er mjög hátt yfir sjó, og ég sem vanastur er að búa við flæðarmálið þoldi þunna loftið illa og fékk fyrir hjartað. En nú eftir heimkomuna hef ég náð mér allvel. Nei, ég iðrast ekki eftir þessu — vildi helzt ekki sleppa því úr lífs- bókinni. — Var nokkurt samvinnust.arf þar sem þú bjóst vestra? — Lítið um það. Yfirleitt voru félagsleg samtök um búskap eða afurðasölu lítil, og það finnst þeim hálfundarlegt, sem vanir eru slík- um samtökum frá blautu barns- beini. Menn eru hálf tregir til sam- vinnufélagsskapar, það er haldið að þeim þeirri grýlu, að raunar sé þetta hálfgerður kommúnismi. Þó var kaupfélag í byggðinni, en það verzlaði aðeins með olíur og nokkr ar aðrar vörur. Ég gekk auðvitað 1 þegar í það og verzlaði við það, og svo fór að þegar ég kvaddi feóng og prest þar vestra, fékk ég útborg- aðan ágóða af viðsfeiptunum á þriðja hundrað dollara. Það borg- aði sig sem sé vel þar eins og hér heima að vera í kaupfélagi. Og eitt gott tel ég mig hafa haft af vesturförinni. Ég mátti lítið viínna, og þá fór ég að skrifa, tölu- vert af minningum frá fyrri árum og frásagnir af lífi okkar og bú- skap vestra svo og ferðaminningar. Mér var þetta mikil ánægja, og verði það einhvern tíma einhvers virði, er það dvölinni vestra að þafeka. Hér heima hefði ég varla setzt við þetta. Og svo ákvað ég að snúa heim áður en það væri um seinan. Nú er líka svo komið, að allur hópurinn, sem fór vestur, er heim kominn, og það er lífea gott. Eftiir er aðeins Sigríður dóttir okkar, sem er gift búsett þar. Mér er það líka ánægja, að synir mínir hafa eftir heimkom una Ieitað út á landið — þangað vildi ég lika leita, ef ég væri að yngjast en ekki eldast. — Hvað viltu segja mér um sam vinnumálin, eins og þau horfa nú við, Pétur? — Ég hef enn sömu tröllatrúna á ágæti og viðgangi samvinnustarfs ins, þótt margt hafi breytzt, og svipur þess sé nú annar en áður Ég ber samt nokkurn ugg af því að samvinnufólkið þarf ekki að standa í eins harðri baráttu og áð ur. Því er fengið svo margt upp i hendur núna, sem sækja þurfti með harðneskju áður. Hugsjónum er hætt við fölskvun í meðlætinu. Jónas Jónsson sagði einu sinni á fundi á Húsavík: Lítið á fjallið þarna. Fólkið sér það og veit að það er bjargfast. Kaupfélagið er hérna líka, og fólki hættir lífea tii að fara að halda, að það sé bjarg- fast eins og fjallið. En það er það ekki. Það þarf stöðugt starf og fórnir til þess að það standi eins og fjallið. Þessi hætta vofir alltai yfir. Ég hef verið í fjórum kaup félögum um dagana og gengið úi þeim öllum. í hverf sinn hef ég fengið allmiklar fjárhæðir greidd- ar við brottför, ágóða af viðskipt- um mínum, uppbót, sem ég hefði ekki fengið hjá einkaverzlun. Og nú eftir heimkomuna er ég auð vitað kominn í kaupfélag á ný. Ég tel alveg sjálfsagt, að allir verzli við kaupfélag þar sem þess ei nokkur kostur. Ég er ekki mikil: flokksmaður, og tel flokka raunai heldur þrönga vistarveru. En það er ekki hið sama og að hafa ákveðn ar skoðanÍT og berjast fyrir þeim af fullri djöi'fung. — Vildirðu vera að byrja lífif aftur, Pétur? — Ójú, ég er ekki frá því. Þaf gæti verið töluvert gaman. En þc er ég alls ekki viss um, að ég vild: skipta —ég á við að fleygja þessu sem ég hef lifað fyrir nýtt og óráð ið líf. Ég vildi auðvitað eiga hvoi'i tveggja en lílkega til of mikilí mælzt. Við erum um sjötugt, hjón in. — Birna tveim árum yngri. Og líttu á, hérna á skápnum eru mync ir af hópnum okkar. Þau eru átta börnin, og við teljum þetta sæmi legt dagsverk. Það er ekki víst, ac það yrði neitt betr’a, þó að vic byrjuðum aftur. Nei, ætli maðui geri sig ekki ánægðan með þetta — Ak. Búöir opnar fyrir jólin í kvöld eru búðir opnar til kl 7 síðd. en á morgur. Iaugardag til kl. 6 síðd. Næsta laugardaj | verða þær opnar til kl. 10 síðd - og á Þorláksmessu til miðnættis ' að venju.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.