Tíminn - 16.12.1960, Blaðsíða 5

TÍMINN, föshidaginn 16. desember 1960.
/*>*•-----------------------------------------
utgetandl: FRAMSOKNARFLOKKURlNN.
FramKvæmdastión Tómas AxnasoD Kit
stjórar Þórannn Þórarmsson (áb i. Andrés
Kristjánsson Fréttastióri Tómas Karlsson
AuglVsmgasti Egill Bjarnason Skriístofur
i Edduhúsinu - Simar 18300 18305
Auglýsingaslnu L9523 Afgreiðslusimi:
12323 — Prentsmiðian Eddá h.f
Eggert Stefánsson skrífar um bókina
/■
99'
vestur víking” - ævisögu Jóns
Oddssonar skipstjóra
Afhjúpanir
Af tíálfu stjórnarliða er „viðreisnin“ nú einkum varin
með því, að hennar hafi verið þörf vegna þess, að efna-
hagsástandið hafi verið orðið svo slæmt þegar st]órnin
kom til valda, að eitthvað nýtt hafi orðið að gera. Betra
hafi verið að ráðast í „viðreisnina“ en að gera ekki neitt.
Þessu til frekari rökstuðnings nefna stjórnarliðar eink-
um tvennt:
í fyrsta lagi hafi hallinn á útflutningssjóðnum veriS
orðinn svo mikill, að ómögulegt hafi verið að halda áfram
því kerfi óbreyttu.
í öðru lagi hafi þjóðin safnað svo miklum erlendum
skuldum á undanförnum árum að vegna þessa hafr verið
nauðsynlegt að grípa til sérstakra aðgerða, þ. e. ,,við-
reisnarinnar".
Um síðari fullyrðinguna, skuldasöfnunina, er það að
segja, að henni var strax hrundið af þeim manni, sem bezt
hefur fylgzt með þessum málum og mesta þekkingu hefur
þar til að bera, dr. Benjamín Eiríkssym. í greir., sem hann
birti á síðastl. vetri í Tímanum og Mbl., sýndi hann íram
á méð: óyggjandi rökum, að vegna þeirra enendu lána,
sem hefðu verið tekin seinustu árin, stæði þjóðin miklu
betur að vígi eftir en áðui, þar sem þau hefðu runnið til
i'ramkvæmda, Cr ýittist öfluðu eða spóruðu margfalt meiri
gjaldeyri en þanii sem færi til að greiða afborganir og
vexti af þessum lánum,
Fyrri fullyrðingin. þ. e. hin slæma afkoma útflutnings-
sjóðs,.,er pú einnig fallin um sjálfa sig. Reynslan er búin
að sýna, ,eins og rakið var hér í blaðmu í gær að afkoma
útflutningssjóðs hefur verið miklu betri en hún var sögð,
þegar verið var að samþykkja „víðreisnar“ löggjöfina.
Afkpma sjóðsins hefur a. m. k. /erið 180 millj. kr. betri en
húqryar sögð þá.
Þannig er nú upplýst, að rökin, sem voru fœrð fyrir
„við.rjeisninni", Voru hreinar blekkingar. Það var engin
þörf fyrir „viðreisnina" vegna afkomu atvirnuveuanna
eða skuldanna við útlönd, enda hefut „viðreisnin" síður
en svo bætt afkomu atvinnuveganna eða dregið úr er-
iendu skuldasöfnuninni.
Blekkingarnar um útflutningssjoðinn og skuldasöfn-
uniHa oru búnar til í þeim tilgangi að menn sættu sig
betur við „viðreisnina“ en ella. Tiigangurinn með „við-
reishinni var hins vegar allt annar en að tryggja rekstur
atvinnuveganna og að forðast skuldasöfnun Tiigangunnn
er að koma hér á þjóðíéjagsskipan hinna „ffóðu, gömlu
dagá“ — þjóðfélagi hinna fáu ríku og mörgu fátæku.
Þetta skýrist enn betur þegar blekkingarnar afhjúpast,
sem reynt var að færa fram fvrir nauðsyn , viðreisnar-
innar“ á sínum tíma.
Stjórnin lætur undan
Bæði á sumarþinginu 1959 og á vetrarþinginu 1960
felldu stjórnarflokkarmr tillögu trá stjórnarandstæð-
ingúm um að fella niður skerðingaráKvæði almannatrygg-
ingárlaganna.
Nú hafa þeir hins vegar ekki treyst sér til annars en
að vera með því, að þetta ákvæði yrði fellt niður.
Þetta sýnir vel árangur af starfi jákvæðrar ns skel-
eggrar stjórnarandstöðu
Hún kemur til mín, þessi fagra
bók, í skammdeginu, þegar svo
létt er að dreyma, hugsa og njóta.
Þegar ég fer að lesa verð ég
undrandi af einskærri hr'ifningu,
sem ég kemst í. Draumarnir fara
á kreik. Mér finnst sem ég stingi
mér til sunds í djúp hafsins, komi
við botn, og þar finni ég skel, er
ég opna þegar upp kemur. í henni
er geislandi perla, er skín og lýsir
upp í náttmyrkrið.
Eg veit ekki hvað það er við
þessa bók, sem hrífur mig þannig.
Hvort það eru æskuárin, sem móta
hetjuna, með fínleik sínum og
næmni, eða hið sterka íslendings-
eðli, sem á eftir að sigra á haf-
inu — í víking, eða þá hinn and^
lega sterki maður tuttugustu aldar-
innar, sem lifir tvær ægilegar
ihei/msstyrjaldir, með hryllingum
þeirra og skelfingum, sem gera
þjóðir og menn að villidýrum, er|
troða niður allt réttlæti, fegurð og
trú, sem þó alltaf er verið að j
brýna tnenn að halda við lýði.
En Jón Oddsson er friðarins
maður. Hann þarf ekki að efast.
Hann er frá landinu, sem í margar i
aldir getur sagt: „Þar roðnar aldrei |
sverð af banablóði". Jón Oddsson
er því maður tuttugustu aldarinn-l
ar, sem líður með gleði fyrir það, |
sem hann veit að er satt og rétt, I
og þorir og hefur því hreina sam-
vizku.
Nú skulum við láta bókina tala
sjálfa: '.ijrj*'
Æskuárin: ;,Þýtur ofurlítið í gol
unni, sem veitir hreinu lofti í bað-
stofuna, og gulgræn puntustráin
við gluggan bærast í sífellu og
drepa kolli við rúðunni. Þegar Jón
hlustar, heyrir hann örveikt hljóð,
eins og einhver trúnaður í því, líkt
og stráin séu að hvísla leyndarmál-
um“.
Og svo meira, sem myndar mann-
inn:
„Hann minntist þess þegar hann
var að klýfa fjöllin í bernsku og
æsku. Honum nægði stundum alls
ekki að komast upp á klettabeltið,1
þar sem þær kindur voru, sem hann j
þurfti að sækja. Hann var ekki í
rónni fyrr en hann var kominn alla!
leið upp á efstu brún“.--------Og
þangað komst hann.
Svo nokkuð, sem lýsir skapgerð
hans og kemur honum að góðu
haldi seinna.
„Það mundi ríkt í ætt Jóns að
sýna ekki öðrum áreitni að fyrra
bragði, en láta ekki hins vegar
gleymdan yfirgang, og þá sízt þeg-
ar mikilsmegandi gikkir eiga í hlut.
Og þó að Jón færi sér með gát(
varð það geymt en* ekki gleymt,
sem þeim Orlando Hellyer hafði
farið á milli“.
Það var mikil geisladýrð ham-
ingju yfÍT' lífi Jóns Oddssonar. Allt
sem hann tekur sér fyrir hendur
heppnast. Hann kom alltaf skipi
sínu heilu í höfn. Þegar önnur skip
fiska ekkert, fyllir hann sitt skip.
Þegar hann kaupir hús sitt, herra-
garðinn og sveitasetr'ið á Mön, er
það á réttum tíma, og þegar hann
selur þá er það og á réttum tíma.
Hahn segir á hugljúfan hátt:
„Það er yfir mér vakað“. Hann
trúir á góða verndarvætti. Hann er
alltaf ramm-íslenzkur í lund, þó
heimsborgari að þekkingu, trygg-
ur vinur, en harður fyrir ef hann
verður fyrir móðgun. Hýr og ljúfur.
í fegurð fjalla sala. Næmur á feg-
urðina, á menn og undur jarðar-
innar.
En hann er svo líka maður
þeirra aldar, sem hefur gefið svo
dýrkeypha reynslu, þjáninga og
þrauta. Tvær heimsstyrjaldir. Sú
fyrri, sem átti að enda öll stríð.
— Þessu loforði gleymdi hann
aldrei. — En sem gaf heiminum
aðeins tortryggni, ótta og þjáning-
ar. Þess vegna þarf hann sinn and-
lega kraft, til að þora að lifa fyrir
friðinn, réttlætið-------hvað sem
GUÐMUNDUR G. HAGALÍN
það kostaði, að svíkja aldrei. Og
fyrir það gera öfundarmenn hans
hann • að píslarvotti. Og þar rís |
Jón hæst.
Lýsinguna á því er bezt að fá í
bókinni, byrja á 13. kafla, sem heit
ir: „Hver er sökin“ og undirfyrir-
sögn: „Mannréttindi lögð á hill-
una“ og lesa allt tli 19. kafla, sem
hann kallar: „Frumbýlingsárin“.
Þá er hann kominn heim til Man-
ar á herragarðinn, og lifir þar í
samlífi með kærri fjölskyldu og
náttúrinni, sem hann elskar svo
mjög.
Innanríkisráðherran brezki hafði
fengið einhvern frægasta lögfræð-
ing Englands, Sir Normann Berk-
ett, til að yfir’heyra þá fanga, sem
sviftir höfðu verið frelsi eftir reglu
gerð 18 b. Áhrifarík eru hin djörfu
og karlmannlegu svör Jóns Odds-
sonar, þegár hann stendur fyrir
Pílatusi brezka heimsveldisins, ein-
samall, alsaklaus allra ásakanna
öfundarmanna sinna í Hull, sem
með bolabrögðum reyna að eyði-
leggja hið glæsilega fyrirtæki hans.
Söguhetjan er aldrei í vandræðum
við yfirheyrslurnar. Hann biðst
aldrei griða. Hann herðist við
hverja raun, hafandi hreina og ó-
flekkaða samvizku. Hann er aldrei
hikandi eða beygður. Hann þekkir
hið hræsnis-fulla látbragð stríðs-
æsingamannanna. í meistaralegum1
kafla bókarinnar, sem hann kallar:
„Skyggnzt í eigin barm og um
bekki annarra“, skýrir þessi at-j
orku- og afla maður bezt sjálfur
viðhorf sín til ofbeldis og styrj-|
alda yfirleitt. Hann spyr sjálfan
sig:
„.... Gat það átt sér stað, að
hún væri röng? Nei, hann komstj
ávalt að sömu niðurstöðu: Ef þúl
hefðir tekið aðra afstöðu hefði þú
svikið sjálfan þig. Ofbeldið — —
og þá ekki sízt styrjaldaræðið---
er andstætt eðli þínu og uppeldi og
öllu þínu viðhorfi við lífinu og til-
verunni. En ofbeldi, sem þjónar
réttlæti og frelsi? Hann hrissti
höfuðið og það var eins og neðan
úr fylgsnum vitundar hans væri
spurt; Hve oft hefur þú ekki séð
gegnum þá hulu, sem menn hafa
varpað yfir sig, þegar þeir hafa
framið ofbeldið, séð allt annað en
ást á réttlætinu eða öðru fögru,
sem haft er í heiðri á vörunum,
séð persónulega óvild, hefnigirni,
hagsmunavernd eða von um gróða
-----og loks þá lágkúrulegu til-
hneigingu að þóknast öðrum sér
voldugri í von um hylli og hjástoð?
Og hve oft mundi ekki hafa verið
því sama til að dreifa hjá valdhöf-
unum, þeir hafa hrakið þjóðirnar
út í styrjöld, þeir hafa hugsað um
völd sín og að baki þeim staðið og
á þá ýtt, menn, sem hafa viljað varð
veita sérréttindi sín til gróða á
kostnað heildarinnar í þeirra eigin
landi og jafnvel öðrum löndum?
Hvernig gæti það svo verið hugs-
anlegt, svo miklar hörmungar sem
styrjöldum fylgja, svo mikið rang-
læti, sem fylgir í kjölfar þeirra,
að með styrjöld verði endanlega
komið í veg fyrir að þjóðunum
verði hrundið út í blóðsúthellingar
og tortímingu?“
En sigurinn er nú unninn og
frelsið fengið.
Út af fyrirspurn, sem fram kom
í neðri deild brezka þingsins um
jarðarkaup Jóns á eyjunni Mön,
þegar hann var enn fangi, neyddist
Herbert Momson innanríkisráð-
herra, að gefa eftirfar'andi yfirlýs-
ingu:
„Þessi maður hefur ekki framið
neinn glæp og hefur ekki glatað
neinum borgarlegum réttindum.
Þess vegna er honum algjörlega
frjálst að ráðstafa eignum sínum
eins og honum sýnist“.
xxx
Þetta er' höfðingleg bók. Sögu-
maður kvartar ldrei né kveinar,
en' krefst síns réttar.
Það er margt sem minnir á það
bezta hjá Agli og Njáli, bæði dett-
ur manni í hug: Fögur er hlíðin,
og svo svar hinnar tryggu konu,
er bar hinar þungu birðar lífsins
með manni sínum. Mér finnst ég
vera á Bergþórshvoli á örlagastund,
þegar Ethel Loftis segir við mann
sinn, sem langar heim til íslands:
Þitt land er mitt land.
Guðmundur Hagalín, rithöfund-
ur, hefur ritað bókina eftir frá-
sögn Jóns Oddssonar. Hann hefur
snilldarlega lifað sig inn í frákagn-
irnar og bókin er öll hin fegursta.
Jón Oddsson hefur tileinkað
þessa bók, af virðingu og þakklæti,
móður sinni og eiginkonu.
Þessi bók er herhvöt til allra ís-
lendinga. Til æskunnar, til bænd-
anna og til hinna djörfu sjómanna
vorra, sem þessi vestfirðingur hef-
ur svo snilldarlega varpað Ijóma á.
Og svo til allrar þjóðarinnar, sem
í tvö ár hefur verið beytt smánar-
legu ofbeldi af þeirri sömu stétt,
er ofsótti Jón Oddsson. Bók hans
verður því leiðarljós þeirra, sem
vilja berjast fyr'ir rétti sínum,
frelsinu og sjálfstæðinu.
E. S.