Tíminn - 16.12.1960, Blaðsíða 8

8
TÍMINN, föstudaginn 16. desember 1960.
|
I eldmóðl nýrrar
ræktunaraldar
Ævisaga Sigur&ar Sigurðs-1
sonar frá Drafla&töðum,
rituð af Jónasi Þorbergs-
syni. Bólcaútgáfa Men-n-
ingarsjóðs.
Lítill vafi er á því, að Sig-
urður búnaðarmálastj óri er
áhrifaríkasti baráttumaður
íslenzkra ræktunarmála á
þessari öld — enn sem komið
er, að minnsta kosti þeirra,
sem nú eru allir. Líklega
væri þó hægt að benda á ein
hverja, sem hafa haft með
höndum stærri verkefni og
séð meiri árangur. En þeim
hefur Sigurður lagt vopnin
upp í hendur með forgöngu
sinni og landbroti. Þótt Sig-
urður væri slíkur atgerfis
maður, bar hann að sjálf-
sögðu ekki af öllum öðrum
mönnum, og margir íslending
ar hafa fyrr og síðar lifað og
starfað með þjóðinni jafn-
vígir honum. Á siðari öldum
hafa ýmsir menn reynt að
brjóta ísinn með svipuðum
hætti og Sigurður. Sumum
tókst það að nokkru, en hörk
ur árferðis, fátæktar. frum-
stæðrar tækni og erlendrar
áþiánar voru svo miklar. að
jafnan fraus vökin aftur, svo
að þjóðin stóð á frerunum
jafnnær eftir. Slíkir menn
voru Skúli fógeti og Bjöm í
Sauðlauksdal og margir fleiri.
Þeirra líf var hetjuraun án
sigurs.
Sigurður búnaðarmála-
stjóri var hins vegar ham-
ingjuhrólfurinn, sem fæddist
á þeirri óskastund, er þjóðin
var loks komin á frjóa jörð
í aldalangri hrjósturgöngu
sinni, og hann varð merkis-
beri þess landnáms, sem var
að hefjast. Hann var nýr
Bjöm í Sauðlaukdal, borinn
undir meiri hamingjustjörnu.
Það var mikið þarfaverk,
að Jónas Þorbergsson skyldi
takast á hendur að rita sögu
Sigurðar búnaðarmálastjóra,
og fáir voru betur þeim vanda
vaxnir, sakir þekkingar sinn
ar, náinnar og persónulegrar,
af því framfaraskeiði í rækt-
un og búnaði, sem ekki verð-
ur fremur kennt við annan
en Sigurð, svo og fyrir rit-
leikni sína og skarpskyggni.
Að lestrarlokum munu og
flestir kveða upp þann dóm, |
að verkið hafi tekizt afburða
vel .Þetta er mikið rit, hátt
á fjórða hundrað blaðsíður,
og gögn dregin viða að. Bókin
hefst á all ýtarlegu forspjalli,
þar sem rakin er þjóðhagsleg
erfð frá 18. og 19. öld til þess
•að gera grein fyrir þeim jarð-
vegi, sem Sigurður braut og
sáði í um síðustu aldamót,
svo og drepið á þær hræring
ar, sem vart varð á uppvaxt-
arárum Sigurðar.
Þá kemur fyrsti hluti bók-
arinnar, þar sem lýst er átt-
högum Sigurðar, uppruna og
vexti í föðurgarði heima í
Pnjóskadal. Þá er mennta-
braut Sigurðar, fyrstu utan-
farir, kvonfang og ferðalag
um Norðurlönd. Er þá komið
að starfsferlinu’T!
SIGURÐUR SIGURÐSSON
JÓNAS ÞORBERGSSON
stjóm i Hólum og stofnun og
starfi í Ræktunarfélagi Norð
urlands.
Fjórði hluti bókarinnar
fjallar um forystu Sigurðar
í búnaðarmálum landsins alls,
og er sá þáttur að sjálfsögðu
veigamestur. Er þar ekki ein-
ungis rakin saga helztu bún
aðarmála á þessu tímabili,
, enda má segja, að Sigurður
komi þar við hvert mál og
i það meira en lítið. Verður
I æði stormsamt á stundum
umhverfis Sigurð á þessum
tímum, og kemur þar, að
hann er rekinn frá starfi. Á-
burðarmálið er t.d. samfelld
orustusaga, meira að segja
allstórbrotin á köflum. Eru
þessi hin stærri mál öll rakin
af augsýnilegri kostgæfni í
bókinni. Loks er svo drepið
á ýmis önnur framfaramál,
sem Sigurður beitti sér fyrir,
svo sem ræktun Vestmanna-
eyja, sandgræðsluna, land-
nám, útgáfu Freys, húsmæðra !
fræðslu, skógrækt og sitt-1
hvað fleira. í bókarlok er
brugðið upp svipmyndum af
Sigurði og getið ummæla
manna um hann, nokkur deili i
sögð á konu hans, frú Þóru j
Sigurðardótur, og börnum j
þeirra hjóna. Margar myndir
eru í bókinni, af Sigurði, for
eldrum hans og ættmönnum
öðrum, svo og ýmsar atburða
myndir úr lífi hans o. fl.
Fyrir útgáfu þessari er gerð
sú grein, að Búnaðarfélag ís-
lands hafi veitt henni nokk
um stuðning, enda muni á-
góði af sölu hennar renna í
Minnigarsjóð Sigurðar og
ur samkvæmt ákvörðun bún-|
aðarþings og veitir efni’eg-
um nemendum bændaskól-
anna styrk til háskólanáms.
Segja má, að Sigurður bún
aðarmálastjóri sé fyrsti ís-
lenzki ræktunarfrömuðurinn,
sem berst til ótvíræðs sigurs
og ríkulegrar uppskeru. í
höndum hans rætist draumur
Bjöms í Sauðlauksdal. Jónas
Þorbergsson skilur þp?' rétt,
að saga Sigurðar er ekki af-
mörkuð persónusaga, heldur
saga nýrrar vakningar, nýs
tímabils, nýrrar þjóðarsókn
ar, sem á frumkvæði sitt og
leiðsögn í þessum manni. Þess
vegna tekur höfundur fram
breiðtjaldið og leiðir Sigurð
með mikilli fylgd fram á svið
ið. Hlutur samferðamanna
Sigurðar fellur ekki í skugg-
ann, en um leið stækkar það
forystuhlutverk hans. Deil-
umar, sem rísa um störf
hans og stórhug, eru boðar,
sem jafnan falla frá byrðing
mikillar siglingar. Jónas leið-
ir Sigurð ekki fram í neinum
töfraljóma og breiðir sjaldan
fjöður yfir annmarka hans,
heldur rekur söguna glöggt
af skjölum og gögnum eins
og trúverðugum sagnaritara
samir. En einmitt þar, sem
mest blæs að Sigurði, birtast
hugsjónir hanf bezt, og við
blasir, að í hita baráttunnar
fyrir þeirn hefir hann gefið
höggstað á sjálfum sér og sinn
ir ekki um að bera fyrir sig
skjöld. Hann gengur fram í
bjartri og víðfeðmri trú rækt-
unarmannsins, leggur sig all
an fram í þekkingu og dugn-
aði, í senn stórhuga og raun
sær en um leið ærið berskjald
aður eins og títt er þeim, sem
láta eldmóð ráða ferð sinni.
Landskunnur framfara-
bóndi, Jón Fjalldal á Melgras
eyri, fer þessum orðum um
yfirreið Siguröar: ,,Við brott
för hans frá hverju býli og
úr hverri sveit hafði hann
með eldmóði sínum kveikt eld
hugsjóna og framsækni í
hjarta hvers bónda, og þann
ig byggt undirstöðu að hinni
miklu framfaraöldu, sem hófst
með framkvæmdastjórn hans
í ræktunarmálum og búnaði“.
Saga Sigurðar búnaðarmála
stjóra er mikið verk og gott,
gildur þáttur íslenzkrar bún-
aðarsögu. Kynslóð Sigurðar
er fallin í val, en unga bænda
kynslóðin, sem nú erjar land
ið, ætti ekki að láta þessa bók
ólesna. -AK
Bændur, gjaf ir eru yður gefnar
Sameinuðu þjóðimar hafa
beitt sér fyrir ýmis konar að-
stoð til þjóða, sem taldar hafa
verið vanþróaðar, og höfum
við íslendingar ekki farið var
hluta af ýmis konar aðstoð,
lánum, gjöfum og sendimönn
um alls konar til ráðlegginga
um þetta eða hitt. Stundum
hefur fé, sem fengið hefur
verið á þennan hátt, verið
nefnt „rnútufé" hafi ákveðnir
menn, veitt því móttöku fyrir
þjóðina en sams konar aðstoð
kölluð fengin fyrir sérstakan
dugnað, þegar aðrir hafa tek
ið á móti því.
Og enn sést ný hlið á mál-
inu i Morgunblaðinu 10. des.,
en þar segir svo:
,yið íslendingar höfuxn
notið víðtœkrar fjárhag&að
stoðar vinveittra þjóða. Út
af fyrir sig er ekkert athuga
vert við það, heimurinn hef
ur í dag tekið á sig þann
svip, að hinar auðugri þjóð
ir gera sér grein fyrir þvl,
að velferð um víða veröld er
þeim i hag, ekki &íður en
hinum, sem fjárhagsaðstoð
ar njóta. Er þetta að sínu,
leyti sambœrilegt við að&toð
hins íslenzka þjóðfélags við
dreifðari byggðir |andsins.“
Heyrið þið, dreifbýlisfólk,
þið svarið til vanþróuðu þjóð
anna, en þjóð félagið allt til
„auðugu þjóðanna“, sem að-
stoða hinar og veita hjálp.
Það er enn sama hljóðið og
þegar skrifað var um „bænd-
uma með mosann í skegginu"
og fiðrið á fötunum, eða þeg
ar verið var að tala um aðal-
fund Sambands ísl. samvinnu
manna, og sagt frá því „að
því ver gæfust heimsXra
manna ráð sem fleiri kæmu
saman“. ,
En með hverju hafa nú
dreifðari byggðir landsins
notið gjafa frá heildinni?
Það þurfið þið, sem í dreif-
býlinu t/úið, að fá að vita, áð-
ur en þið getið þakkað, og von
andi verður ykkur sagt það.
Eg hlakka til að sjá gjafirnar
búnar til.
11. desember 1960,
Páll Zóphaníasson.
VEGI
ALLMIKIÐ HEFUR veriS um það
raeti og ritaS hvernig bregðast skuli
við þegar það vitnast, að menn aki
bifreiðum undir áhrifum áfengis.
Það sjónarmið er aeði útbreitt, að
frelsi manna sé heft óeðlilega, ef
fengizt er um það, þó að menn aki
bifreiðum sínum „hóflega" ölvaðir.
ÞETTA SJÓNARMIÐ skil ég ekki.
Lög og reglur, sem fólkinu eru
setfar, skerða ætíð frelsi einhverra
manna. Þó að svo sé, að réttur
manna sé skertur með almennum
ákvæðum um hegðun eða annað,
sannar það á engan hátt, að slíkt
sé ranglæti. Mér er óskiljanlegt, að
nokkur maður skull halda þvi
fram, að sá maður, sem neytt hefur
áfengis, eigi nokkurn minnsta rétt
á því að stýra bifreið. Aftur á móti
geta allir aðrir vegfarendur krafizt
þess að enginn maður, sem neytt
hefur áfengis, aki bifreið. Þeir
menn, sem neyta áfengra drykkja,
ættu sjálfir, af fúsum og frjálsum
vilja, að taka upp einfalda reglu
og hún er sú, að snerta aldrei bif-
reið, hafi þeir neytt áfengis. Þeirri
regiu fylgja líka margir. Vilji
menn ekki þýðast þessa einföldu.
Á FERÐ OG FLUG!
Axel Thorstei'nsson blaða-
maður, hefur ritað ferðabók
v,,n ’trvt oo* Vjoífí
hún Á fefð og flugi í landi
| Sáms frænda. '
Segir þarna allgreinilega |
frá för höfundar í hópi blaða j
j manna frá ýmsum Evrópu- j
! löndum um þver Bandaríkin
I haustið 1958. Segir fyrst frá
dvöl í Washington en síðan
j ferð milli ýmissa borga allt
l vestur til Los Angeles og San
Francisco cg þaðan austur til
New York aftur.
j Axel segir frá því, sem fyrir
! augu ber og greinir hispurs-
| laust frá því, er honum þykir
vel horfa eða miður fara. í
bókinni er margt mynda. Bók
þessi er um 130 blaðsiður að
I stærð. Eftir Axel hafa komið
út tvær ferðabækur áður —
Eyjan græna — ferðaþættir
fví friarirti og í jarlsgarði.
ágætu reglu, sem er hvort tveggja
í senn skynsamleg og drengiieg,
ber að gera allt, sem auðið er til
að hindra það athæfi, að ölvaðlr
menn aki bifreið og að veita slikum
mönnum, ef til þeirra næst, áminn
ingu eða refsingu, allt eftlr þvi,
hvernig brotið er. Þeim mönnum,
sem valda slysum drukknir, ber að
refsa miklu strangara en þeim,
sem valda slíkum óhöppum algáðir.
Það er með öllu óþolandi skerðing
á öryggi og frelsi siðlegs vegfar-
anda, að búa við þá hættu, sem
stafar af akstri ölvaðra manna og
þó alveg sérstaklega ef slíku at-
hæfi fylgir velþóknun fjölda manna
vegna þess, að um sé að ræða sjálf
sagt freisi og mannréttindi hins
drukkna ökumanns.
HVERJUM MANNi, sem ekur bifreið
undir áhrifum áfengis, á að vera
það Ijóst, að hann hefur sjálfur
skert rétt sinn og frelsi með at-
hæfi sínu og um leið lagt þann rétt
I hendur trúnaðarmanna umferðar
innar, að hindra akstur hans.
Þetta er kjarni málslns.
VARÐANDI REFSINGAR í þessu
sambandi hygg ég að betri árangur
náist með hóflegri mildi en tak-
markalausri hörkut Ég er andvígur
því, að birta nöfn manna, sem þola
refsingu vegna neyzlu áfengis,
nema sérstakar ástæður séu til
þess vegna siysa eða skemmda.
Betri árangur mun nást með stöð-
ugri hvatningu um að snerta aldrei
bifreið hafi menn neytt áfengis.
Þess konar hvatning á að koma úr
öðrum áttum, frá fjölskyldunni og
öðrum vinuni manna, starfsféiagar
og boðsgestir eiga að hvetja hverj-
ir aðra og hvar og hvenær sem
slikri bendingu og hvatningu verð
ur við komið. Samtök í þessa átt
myndu hafa miklu þýðingarmeiri
áhrif en það, að birta nöfn manna í
refsingarskyni.
ÖLLU ÞVÍ, sem gerir mönnum
skömm, ber að sneiða h já í lengstu
lög, en rækja með alúð árangurs-
ríkari aðgerðir. Við þörfnumst
batnandi manna en ekki bældra og
særðra. Forðast ber að brenni-
merkja menn fyrr en öll önnur ráð
ern ♦" ----'n — b.B.