Tíminn - 16.12.1960, Blaðsíða 9

T f MIN N, föstudaginn 16. desember 1960.
9
Atvinnuleysi
víkinga, ef
er nú við dyr
ekki verður að
Reyk-
gert
Herra forseti.
Ég ber ekki fram neinar tölu-
Iegar breytingartillögur við fjár-
liagsáætlunarfrumvarpið.
Bæjarfulltrúi Framsóknarflokks-
ins hefur á undanförnum árum bor
ið fram tölulegar breytingatiilögur
við frumvarp til fjárhagsáætlunar,
en þær hafa jafnan flestar eða all-
ar verið felldar.
Að ég ber eki nú fram tölulegar
breytingatillögur stafar ekki af
því, að ég telji ekki ástæðu til
breytinga á ýmsum liðum. Þvert á
móti tel ég, að sú gagnrýni hafi
komið fram, bæði hér í háttvirtri
bæjarstjórn og annars staðar á
opinberum vettvangi á ýmsum
þáttum bæjarrekstrarins, að full
ástæða sé til, að þau mál öll séu
tekin til rækilegrar athugunar.
Gagnger athugun
Ég ber því fram tillögu um,
að bæjarstjórnin kjósi 5 mannia
nefnd til þess að framkvæma
gagngera athugun á bæjarrekstr-
inum og gera tillögur um breyt-
ingar á honum til aukinnar hag-
kvæmni og sparnaðar.
Er í tillögunni gert ráð fyrir, að
nefndin ljúki störfum og tillögur
hennar liggi fyrir áður en fjárhags
áætlun fyrir árið 1962 verður
undirbúin.
Reynt aí sporna gegn
atvinnuleysi
Önnur tillaga mín er um það að
fela borgarstjóra og bæjarráði að
gera bráðabirgðaráðstafanir til
þess að sporna við atvinnuleysi í
bænum.
Á undanförnum árum hefur
ástandið í atvinnumálum bæjar'búa
breytzt mjög til hins verra, og
hefur sú þróun raunar engum kom
ið á óvart, sem fylgzt hefur með
gangi mála að undanförnu.
Það er ekki einungis að stefna
núverandi ríkisstjórnar í efna-
hagsmálum hafi valdið mikilli
beinni lífskjaraskerðingu hjá
meginþorra landsmanna, heldur
verka aðgerðir ríkisstjórnarinn-
ar í efnahagsmálum þannig, að
stórkostlegur samdráttur er í svo
til öllum atvinnugreinum lands
manna, og er nú svo komið, að
skuggi atvinnuleysisins grúfir
yfir þjóðinni.
Talsmenn ríkisstjómarmnar og
stuðningsflokka hennar tala mikið
um, að stefna stjórnarinnar muni
leiða til frelsis í viðskiptum og
framkvæmdum, en reynsla lands-
manna af þessu er aUt önnur.
, Aldrei hafa aðrir eins fjötrar
verið lagðir á athafnir manna og
viðskiptalíf landsins eins og ein-
mitt í tíð þeirrar ríkisstjórnar, sem
nú situr að völdum.
Hið aukna frelsi í viðskiptum,
sem ríkisstjórnin reynir að
skreyta sig með, er í því fólgið, að
hluti af verkefni innflutningsskrif-
stofunnar, sem stjórnaði innflutn-
ingsmálunum, hefur verið flutt í
viðskiptamálaráðuneytið, en hinn
hlutinn í viðskiptadeiíd Lands-
bankans og Útvegsbankann. Engin
höft hafa horfið við þetta. Meira
að segja hafa tvær nefndir verið
settar á laggirnar á vegum þessara
aðila til þess að stjórna þessum
þætti haftanna í stað einnar áður,
og breytir hér engu um, þótt hlut-
aðeigandi valdsmenn neiti þeirri
staðreynd, að þeir menn, sem um
þessi mál fjalla og koma saman
á fundi til þess að ráða ráðum sín-
um, beri heitið nefnd.
Skuggi skammsýni og ráðleysis gráfir yfir framfaramál
um Reykjavíkur, jafnt í atvinnumálum, skipulagsmál
um, gatnagerð og húsnæðismálum.
Framsöguræða Kristjáns Thorlaciusar, full
trúa Framsóknarflokksins, fyrir tillögum,
er hann flutti við umræðurnar um f járhags
áætlun bæjarins í gær.
í álagaham
Það má að vísu segja, að þessar
sjónhverfingar geri engum mein.
Það sé jafnvel einu atriðinu fleira
til þess að brosa að.
Hitt er öllu alvarlegra, að +il
viðbótar þeim innflutningshöml-
um, sem fyrir voru, hefur ríkis-
stjórnin fellt á landsfólkið þann
álagaham, sem kosta mun þjóð-
ina hörð átök að hrista af sér.
Hin nýja haftapólitík er annars
vegar fólgin í því að binda mik-
inn hluta af sparifé landsmanna
í seðlabankanum og takmarka jafn
framt útlán bankanna út á afurðir
og framkvæmdir, en hins vegar
felst hún í því að leggja nýjar álög
ur á almennmg svo hundruðum
millj. króna skiptir í formi vaxta-
hækkunar, gengisfellingar, sölu-
skatts o. fl. Afleiðingin verður
auðvitað, að hinn almenni borgari
á ekkert í buddunni til kaupa á
þeim hlutum, sem eftirspurn var
eftir meðan menn bjuggu við betri
lífskjör. Nú hrökkva launin ekki
einu sinni fyrir brýnustu lífsnauð-
synjum.
Það er sannarlega alvara á
ferðum, þegar fyrirvinnu heim-
ilis er ekki sköpuð aðstaða til
tekjuöflunar, sem nægir til brýn
ustu lífsnauðsynja, en slíkt
ástand liefur nú þegar skapazt
hjá fjölmörgum fjölskyldum í
landinu.
Meðan atvinna var nóg og hver
maður gat fengið að vinna nokk-
urra klukkustunda yfirvinnu dag-
lega, tókst láglaunafólki að fram-
fleyta sér og sínum, en nú hefur
stefna ríkisstjórnarinnar í efna-
hagsmálum leitt af sér slíkan sam-
drátt í atvinnulífinu, að fjöldinn
allur af atvinnurekendum gefur
starfsmönnum sínum ekki lengur
kost á því að vinna yfirvinnu.
Hvar á hann aíi taka
20 þús. ?
Við útreikning framfærsluvísi-
tölunnar er sett upp dæmi um út-
gj öld meðalfj ölskylduvísitöluheim
ilis. Slíkt meðalheimili er nú talið
þurfa rúmlega 68 þúsund krónur
á ári til sinna útgjalda.
DagsbrúnarverkamaSur, sem
hefur stöðuga vinnu allan ársins
hring í 8 tíma á dag, hefur rúm-
lega 48 þúsund krónur í árslaun
eins og kaupgjald er nú. Hvar á
hann að taka þær 20 þúsund krón-
ur, sem á vantar, að laun hans
hrökkvi fyrir útgjöldum vísitölu-
heimilisins, þegar hann fær ekki
lengur að vinna yfirvinnu.
Svarið er mjög einfalt. Sam-
kvæmt ríkjandi stjórnarstefnu er
alls ekki gert ráð fyrir því, að
menn hafi nokkra möguleika til að
afla sér tekna til þess að brúa
þetta bil. Sjálft læknisráð stjórn-
KRISTJÁN THORLACIUS
arflokkanna í efnahagsmálum er
einmitt fólgið í því að minnka
kaupgetu almennings. Á þeirra
máli heitir þetta að koma í veg
fyrir að þjóðin lifi um efni fram.
En það er ekki nóg með það, að
hið nýja dýrtíðarflóð og hafta-
pólitík hafi rýrt lífskjör manna
til mikilla muna.
Alvarlegustu afleiðingar stjórn-
arstefnunnar eru þegar byrjaðar
að gera vart við sig. Það er tekið
að brydda á atvinnuleysi. Atvinnu
rekendur eru þegar .byrjaðir að
segja upp starfsfólki sínu. Sam-
drátturinn segir til sín á flestum
sviðum atvinnu- og viðskiptalífs-
ins.
Þegar svo er ástatt sem nú í at-
vinnumálunum, ber bæjaryfirvöld-
unum að vera vel á verði og sjá
til þess, að ekki þurfi til þess að
koma, að nokkur maður, sem unn
ið getur, þurfi að ganga atvinnu-j
laus hér í bæ.
Verður að ætlast +il þess, að
bæjaryfirvöldin auki þegar vinnu
við framkvæmdir á bæjarins veg
um, til þess að hamla gegn minnk
andi atvinnu af völdum samdrátt
arstefnu ríkisvaldsins.
Tillaga tií atvinnu-
aukningar
En ekki er nægilegt að gera
bráðabirgðaráðstafanir í atvinnu-
málum bæjarbúa, heldur verður
hér að snúa vörn í sókn. Hið rétta
læknisráð í efnahagsmálunum er
ekki samdráttur og íhaldsstefna,
heldur að markvisst sé unnið að
því að efla atvinnuvegina og auka
þjóðartekjurnar.
Ég ber því fram tillögu um, að
bæjarstjórnin kjósi nefnd til þess
að ráðstafanir til varanlegrar efl-
ingar atvinnuvega bæjarbúa. í til-
lögunni er sérstaklega bent á eftir
farandi atriði, sem ég tel sjálfsagt
að slík nefnd taki til athugunar.
Ráðstafanir til aukningar útgerð
ar héðan og jafnframt aukins fisk-
iðnaðar.
Athugun möguleika á því að
koma á fót skipasmíðastöðvum,
sem geti tekið að sér smíði stál-
skipa allt að 250—300 smál. að
stærð og dráttarbrautar og þuir-
kvíar, sem annast geti viðgerðir
sem flestra skipa, er hingað koma.
Undirbúning nýrrar raforku-
virkjunar og í því sambandi mögu-
leika á aukningu iðnaðar í bænum.
Eg mun nú fara nokkrum orðum
um hvert þessara atriða.
Mikil afturför
Ef athugaður er hlutur Reykja-
víkur í sambandi við þróun út-
gerðarmála hér á landi, kemur í
ljós, að á fyrstu þremur áratugum
tuttugústu aldarinnar hefir Reykja
vík haft algera forystu í þessum
efnum.
Á þessu tímabili var rekin stór-
útgerð héðan, og var þá smálsta-
tala fiskiskipa, sem gerð voru út
frá Reykjavík, svipuð og í öllum
öðrum kaupstöðum og kauptúnum
landsins samanlagt.
En eftir 1930 hefur útgerð héð
an sáralítið vaxið, og hefur smá-
lestatalan auklzt um 50%, en á
sama tima um 300% .annars stað
ar í landinu.
Hvernig stendur á þessari þró-
un? og er þetta eins og það ætti
að veraí
í fljótu bragði kynnu menn að
leita þeirrar skýringar á þessu,
að héðan hafi áður aðallega verið
gerðir út togarar og önnur stór
skip, sem sækja á djúpmið, en
Reykjavík sé ekki hentugur stað-
ur fyrir mótorbátaútgerð. En þessi
skýring er ekki haldgóð.
Það er að vísu rétt, að héðan
er lengra á miðin en t. d. frá
Keflavík, Sandgerði og Grindavík,
en á hinn bóginn er ekki teljandi
lengra að róa héðan en t. d. frá
Hafnarfirði' og Akranesi, og Akra-
nes er sá útgerðarbær landsins,
sem blómgast hefur hvað mest á
síðustu áratugum.
Bæjaryfirvöldin hafa
brug'Öizt
Og þegar Hafnarfjörður og Akra
neskaupstaðir eru nefndir vaknar
sú spurning, hvernig á því standi,
að á báðum þessum stöðum er
söltuð síld í stórum stíl á hverju
hausti, en í Reykjavík getur ekki
heitið, að söltuð hafi verið síldar-
branda.
Eg held, að óhætt sé að full-
yrða, að ástæðan fyrir þvl, að
héðan frá Reykjavík er ekki rek-
in meiri útgerð en nú er, sé ein-
faldlega sú, að bæjaryfiirvöldin
hafi ekki gert nauðsynlegar ráð-
stafanir til þess að skapa hér að-
stöðu til aukinnar útgerðar.
Telja má, að sú aðstaða, sem
hér er nú við Reykjavíkurhöfn til
útgerðar vélbáta, sé fullnýtt og
kapphlaup er um hvert útgerðar-
pláss, sem fyrir hendi er.
Það sjá allir, hvers virði það
væri á allan hátt, ef aukin útgerð
héðan í sama mæli og frá öðrum
útgerðarstöðvum landsins. En slíkt
ktmur ekki af sjálfu sér.
Víðast hvar í kaupstöðum og
kauptúnum hefur með ærnum til-
kostnaði og lánsfé verið stór'bætt
öll aðstaða til útgerðar, og víða
hafa hlutaðeigandi bæjaryfirvöld
lagt sig mjög fram um að auka og
bæta á allan hátt aðstöðu til fisk-
veiða og fiskverkunar.
Til marks um fisiðnaðinn út um
land annars vegar og í Reykjavík
hins vegar, má benda á, að á
Akranesi, 3600 manna bæ, eru 3
hraðfrystihús, sem geta unnið úr
500 tonnum af hráefni á sólar-
hring, sem er sama afkastageta
og samanlagt hjá öllum hraðfrysti
húsum Reykjavíkur, 70 þúsund
manna bæ, sem áður fyrr var að-
alútgerðarbær landsins.
Þótt seint sé verður nú að
breyta um stefnu í þessum mál-
uin og hefjast þegar handa um
ráðstafanir til að bæta og auka
útgerðarskiyrði hér.
Þörf íslendinga fyrir skip til
aukningar og endurnýjunar á
skipakosti sínum verður augljós
lega vaxandi en ekki minnkandi
í framtíðinni, og höfum við þó
keypt mjög mikið af skipum frá
öðrum löndum undanfarið.
Við hljótum að stefna að því,
að þessi skipakostur verði byggður
hér á landi í framtíðinni, eftir því,
sem möguleikar eru á.
Skipasmíiíastöíívar
Hér á landi hefur á undanförn-
um árum myndast vísir að stór-
iðju, þar sem er sementsverksmiðj
an og áburðarverksmi'ðjan. Næsta
skrefið á þeirri braut ætti að vera
að koma á fót skipasmíðastöðvum
og skipaviðgerðarstöðvum, sem
gætu fullnægt þörfum þjóðarinn-
ar að því er tekur til skipavið-
gerða og annast smíða allra
smærri skipa okkar.
Hér í Reykjavík hafa nýlega
verið smíðuð tvö stálskip, björgun-
ar- og varðskipið Albert og drátt-
arbáturinn Magni, og eitt stálskip
til viðbótar er í smíðum.
Þessi skip hafa verið smíðuð
við hin frumstæðu skilyrði, en
samt hafa þau fyrirtæki og þeir
iðnaðarmenn, sem smíðina önnuð-
ust sýnt að jafnvel við slík skil-
yrði er hægt að smíða hér stál-
skip, sem talin eru standast fylli-
lega samanburð við sams konar
skip smíðuð erlendis.
Það þarf ekki að hafa mörg orð
um, hvílík lyftistöng það væri fyr-
ir atvinnulífið í Reykjavík, ef reist
ar væru hér og reknar skipasmíða-
stöðvar og skipaviðgerðarstöðvar,
er annast gætu mikið af skipabygg-
ingum og skipaviðgerðum, sem ís-
lendingar þurfa á að helda.
Við slíkar iðnaðarstöðvar skap-
ast ekki einungis vinna fyrir járn-
smiði og skipasmiði, heldur fyrir
iðnaðarmenn í ýmsum öðrum iðn-
greinum og auðvitað fyrir fjölda
manns í ýmsum öðrum starfsgrein-
um en iðnaði.
Ekki er við því að búast, að
einstaklingar hafi bolmagn til að
reisa og reka skipasmíðastöðvar og
viðgerðarstöðvar hér, a. m. k. ekki
í nægilega stórum stíl. Bæjarfé-
lagið verður því að hafa forgöngu
um þetta mál á sama hátt og ríkis-
valdið hefur haft forgöngu um
stofnun sementsverksmiðjunnar
og áburðarverksmiðjunnar.
Eg vænti þess að tillaga mín um
athugun á þessu stórmáli fái góðar
undirtektir hjá bæjarfulltrúum.
Aukití raímagn
Þriðja ahiðið í þessari tillögu
(Framhald á 12. síðu).