Tíminn - 30.12.1960, Page 9

TÍMINN, föstudaginn 30. desember 1960.
9
Hefir Morgunblaðið ráð á því
að ber jast með auglýsingum?
f feitleíursgreinum Morgun-
blaðsins 29. des. er hneykslazt
i þvi, að Dagur, málgagn Fram-
sóknarmanna á Akureyri, skyldi
borinn í hvert hús á Húsavík en
blaðinu hafi verið svo til ein-
göngu auglýsingar frá Sís og
kaupféiögunum á Norðurlandi.
Síðan er betta kallað misnotkun
Framsóknarmanna á samvinnufé-
iögunum > bágu flokksklíku sinn
ar.
Sú var tíðin að íslenzk blöð í
tíð Björns Jónssonar og Hannes-
ar Þorsteinssonar þorðu ekki að
birta greinar um samvinnuverzl-
un af ótta við að tapa auglýsing-
um kaupmanna.
Þetta flýtti fyrir því að sam-
vinnumenn sneru bökum saman
og tækju eínnig að gefa út póli-
tísk biöð.
Síðan þetta var, hefur auglýs-
ingin orðið að enn öflugra áhrifa
valdi I veröld viðskiptalífsins, og
aldrei hefur verið kostað til
bennar hlutfallslega eins miklu
fé og nú!
Þetta hefur þá einnig leitt til
þess, að jafnvel samvinnufélögin
hafa orðið að færast í aukana,
ýmist tii þess að auglýsa vöru
sína, en einnig og jafnvel miklu
fremur til þess, að stuðla að því
að þrifizt gætu blöð og tímarit
sem þyrðu að tala máii þessarar
þjóðmálastefnu, og þau gætu
orðið þannig úr garði gerð, að
þau hélda útbreiðslu og næðu
eyra aimennings.
Hin vaxandi samkeppni og hin-
ar vaxandi tækniframfarir hafa
eflt mátt og gildi auglýsingar-
innar, og svo er hún nú talin
óhjákvæmileg og eðlileg í við-
skiptalífi, að tilkostnaður við
auglýsingar er ekki skattskyldur.
Sé Morgunbiaðinu það alvara,
að amast við því að samvinnu-
félög augiýsi í þeim blöðum sem
teljast mega brjóstvörn þeirra,
af því að það séu menn af mörg-
um stjórnmálafloKkum, sem séu
lilutgengir meðlimir og viðskipta
menn samvinnfifélaga, þá fer það
að verða athugandi, hvort leyfa
eigi nokkrum aðilja að undan-
þiggja auglýsingakostnað skatti,
er einmitt með þeim hætti
ieggst nú allur auglýsingakostn-
aður óbeint á almenning!
Viil Morgunblaðið beitast fyrir
um þetta!
Eru það tiimæii Tímans að
það svari þessu hreinskilnislega.
Eða var svarta letrið kannske
aðsent frá ósköp litlum en orð-
hvötum kaupmanni á Húsavík,
og yfirsjón blaðsins aðeins orðið
sú að viilast á leturtegund!
En svo er það annað ekki ó-
skylt skattamál.
Samkeppnin lifi og lifir!
Og samkeppnin þarf sinna
muna með á enn fleiri sviðum.
Samkeppnin hefur orðið að
taka gestrisnina í þjónustu sína.
Og þetta hefur hið opinbera
einnig orðið að viðurkenna — á
borði!
Risna fyrirtækja, það er kostn
aður við hana, er einnig frádrá-
arhæfur, og þannig orðin ein
grein þjóðnýtingar!
Er ekki grunlaust um «ð á
tengissalan i velsælúarríkinu ís-
lenzka þetta árið. hefði orðið enn
minni en raun er á, ef risna
hinna margvíslegir stofnana í
þessu landi væri ekki — eins og
auglýsingar, frádráttarhæfar
gagnvart akatti — og útsvari.
Mér varð ei'nhvern tíma að
orði, meðan ég var forstjori Á-
'engisverzíunarinnar, að menn
ættu ekki að berjast með flösk-
um.
Er það alvara Morgunbiaðsins
með svarta letrinu, að fara að
terjast með auglýsingum!
Guðbrandur Magnússon
Happdrætti og sjúkrahús
Hvers vegna eru ríkishappdrættin Jjrjú ekki
tekin næstu 5 árin til atS Ijúka sraíði Land-
spítalans?
Bæjarbúar hafa jafnan fyrir
augum í okkar stjórnlausa þjóð-
félagi að tveir spítaiaskrokkar
standa uppsieyptir og ófullgerðir
um nokkur ár eða áratugi. Sóun
verðmæta og skipulagsleysi blasa
hvarvetna við augum manna, en
sá syndalisti verðui ekki rakinn
nt. —
Það þýðir ekki að sakast um
o: ðinn hlut, en nu er þörf að
bieyta um stefnu Öllum er það
lióst, að nauðsynlegt er að lokið
se smiði Landspítaians eða Bæjar-
spítalans. Landspítalabyggingin er
komin lengra áleiðis og hún er í
t.mgslum við gamla sjúkrahúsið.
Það framlag sem Alþingi telur
si.g hafa efni á að setja á fjárlög
ti! spítalans er það litið. að bað
tekur a. m. k allt að áratug að
ljuka smíði Landspítalans að follu
með öllum þeim búnaði sem hann
þ-arf, miðað við fulia starfrækslu.
Hér á landi eru .'ekin þrjú stór
hc ppdrætti ineð leyf> ríkisins Það
er Happdrætti Háskólans, Happ;
drætti D.A.S. og Happdrætti S.í.
P.S. Vissulega er h.utverk þessara
happdrætta allra að vinna að þióð-
þrifamá'.um. Háskóiinn og vmsar
sxofnanir hans hafa þegar verið
hyggðar, af myndar>kap fyrir þessi
'tappdrættissamskoi almennir.gs.
- - En hvort háskólinn hefur brýna
þerf fyrir að reisa 1200 manna
bióhöll er mikið vafamál — svo
ekki sé meira sagt.
D.A.S. happdrættið hefur lokið
srníði stórhýsis sem notað er sem
e.hiheimili íyrir aldraða sjómenn
cg annað sjúkt og ardrað fólk Auk
þess hefur pað reist bíó — sem
nijög orkar tvímælis að hafi verið
þjóðarnauðsyn. Meiri útþensla á
þcssari stofnun virðist að skað-
lausu geta beðið um stund. —
Þá er að lokum S.Í.B.S sem
rekur stórkostlegt vöruhappdrætti.
Bvgging Reykjalundar og öll sú
slarfsemi hefur fyrir löngu hlotið
þjóðarviðurkenningu, enda verið
studd af alþjóð. Sem betur fer er
berklaveikin mjög í rénun. up virð-
ist því að S.Í.B.S. menn gætu hægt
forðina um sinn. Þessar línur eru
ekki skrifaðar til að kasta steini
a f' neinnj af þess-um ágætu stofn-
ur.um. — En væri ekki skynsam-
legt að ríkisvaldið færi fram á
h;ð við þessi þrjú stórhappdrætti
að milljónagróði oeirra allra ca.
10 milljónir á ári rynni næstu 5
á:ir til að fullgera Landspítalann.
Þcð væri þeim til sóma, og þjóðin
myndi ekki síður veita slíku stór-
happdrætti -tuðnino sinn
Hjálmtýr Pétursson
VARGUR 1 VÉUIVE
Hefjum herferð í laganafni gegn
svartbak og hrafni
Svartbakurinn er herfugl mlkill, ægigráðugur og stórtækur.
Æðaregg og ungar þykir honum mata bezt.
Þeir Dændur, sem sitja á
hlunnindajörðum og aði’ir sem
ganga um og hirða varplönd á
vorin, fylgjast vel með því, að
æðarfugli hefur stórfækkað hin
síðustu ár og áratugi.
Þó mun hann hafa beðið mest
afhroð irostaveturinn 1918 þá
fraus hann í hel í hundraða
tali hér norðan lands og vest-
an, en nú eftir 40 ára góðviðris
kafla hefði hann átt að vera
búinn að ná sér að fullu og
dúntekjan aldrei meiri ef ann-
að hefði ekki komið til, þar
á ég við svartbakinn sem oók-
staflega hefur ietið hvern ein-
asta æðarunga sem komið hefur
á sjóinn. Svo virðist það að
minnsta kosti vera hér Nú síð-
ast liðið sumar vai það nreinn
viðburður að sjá æðarkollu
með unga, og ef hún sást var
hún ekki með nema einn unga.
En það er fleira sem svartbak-
urinn leggur sér til munns en
æðarungar. Hann er að eyði-
leggja hér alla silungsv>-iði í
ám og vötnum. Við. sem þurf-
um að líta eftir lambfé á vorin
og erum eft á ferð á nóttunni,
sjáum að hann er mjög dug-
legur að veiða. Um klukkan 4
að nótt’i flýgui hann upp og
skoðar veiðisvæðið, hvort bað
er heldur árósar eða vötn og
svo byrjar máltíðin Hann
gleypir hvern smásilunginn af
öðrum, en stundum ræðst hann
á stærra en hann ræður við og
hefst þá harður bardagi sem
endar venjulega með sigri
svartbaksins. En um ki. 7 á
morgnana er allur hópurinn
seztur og sýnist þá vera sak-
leysið sjálft.
Það er sagt, að sagan endur-
taki sig og það er sannmæli
hvað viðvíkur svartbakinum.
Um 1880 var ástandið mjög
svipað og það er nú. Mönnum
var þá Ijóst, að það varð að
hefjast handa og fækka eða
helzt að útrýma svartbakinum
og hrafninum, ef bjarga itti
æðarfuglinum frá algjörum
dauða.
Bundust þá prjár sýslur fé-
lagssam‘ökum og stofnuðu fé-
lag sem hét Æðarræktarfélagið.
Það voru sýslurnar Stranda-
sýsla, Dalasýsla og Barðastrand
arsýsla. Forystumenn bessara
félagssamtaka munu hafa verið
sýslumennirnir í þessum sýsl-
um. Landssjóður lánaðí kr.
15.000, og svo voru greiddir ár-
lega nokkrir aurar af nverju
dúnpundi á félagssvæðinu
Þessu fé var varið þannig,
að greidc! voru allhá laun fyrir
hvern drepinn fugl, og varð
skotmaður að sýna hægri væng,
launin voru 75 aurar fyrir
svartbak. 50 aurar fyrir hvern
hrafn og máf. Þetta voru glæsi-
leg verðlaun til skotmabna,
enda lét árangurínn ekki standa
á sér.
Vargurinn var skotinn alls
Æðarvarp er meSal beztu hlunninda landsmanna.
Teikning eftir Bang.
Krumml er matgoggur mikill, og æSaregg eru kjörréttur hans —
eSa hvaSa egg sem eru. Hann er tallnn vargur — aS minnsta kosti
hjá þeim við BreiðafjörS — og nauðsynlegt talið aS fækka honum.
Hins vegar verður hann oft góður heimillsvinur, eins og myndin
sýnlr — tekin á Austfjörðum fyrir nokkrum árum — og sumir
telja óheillamerki að skjóta hrafna. En hvað skal til varnar verða, |
þegar krummi gerist skæður í vörpum?
staðar, bar sem til náðist, enl
æðarvarpið óx hröðum skref-
um og mun aldrei hafa verið
meira en eftir aldamótin og til|
ársins lall.
Æðarræktarfélagið starfaði I
rúm 20 ár og var þá lagt niður.
Það hafðj fyllilega náð tilgangi|
sínum.
Þess má geta til marKs uml
hve mikið kapp var lagt á að
drepa varginn, en svo vai einu
nafni nefndur sá fugl sem
greitt var fyrir að drepa. að
bóndinn á Reyichólum fékk
vana refaskyttu norðan úr
Húnavatnssýslu að Reykhólum
og skaut hann !000 fugla á 10
dögum, og sýnir þetta að eitt
hvað hefur verið af að taka þá
eins og nú, vildu menn sinna
því að skjóta svartbak og|
hrafn.
Mönnum finnst ef til vill, aðl
það hafi ekki verið miklir pen-|
(Framhald á 13 síðu)