Tíminn - 30.12.1960, Blaðsíða 11

■TÍMINN, föstudaginn 30. desember 1960.
11

W-
X.
.
gz-

HVÍ GRÆTUR Þ0?
í Norðurálfu er
grátur illa séður
★
í Suðurlöndum þykir
sjálfsagt að gráta
Margir geta ekki grátið, dýr gráta þurrum tárum,
fjöldinn allur grætur í kvikmyndahúsunum
Merkileqt nokk hefur fyrir-
bærið grátur aldrei verið fylli-
lega útskýrt af vísindunum,
líklega vegna þess hve fyrir-
bærið er margþætt Má benda
é hve orsakir grátsins geta
verið fjarstæðar. allt frá sorg
ti! gleði. A jk þess grætur fólk
höfugum tárum, þurrum tár-
um, fölskum tárum, gleðitár-
um, krókódílstárum og brenni-
vínstárum Það má gráts yfir
mjólk sem fór til spillis og yfir
kvikmyndum; fólk grætur af
því það grætur, það grætur af
matarskorti og yfir því að fá
mat, að ekki sé minnst á raun-
verulegan grát.
í listum og 'einkum í skáldskap
er gr'áturinn vel nytjaSur í gleði-
leikjum Holbergs gráta karimenn-
i-nir miklu meir en nokkur nú-
tima leikritahöfundur mundi leyfa
sér aS láta bá gera. Hér í Norður-
álfu þykir ' esalt af karlmönnum
að gráta opinberlega en í Suður-
Lvrópu þykir það sjálfsagt. í ná-
letgari austurlöndum er það enn
sjálfsagðara.
f-am tár þsgar þeim býður svo við
! að horfa. Því er haldið fram að
! r.iörg af þeim tárum sem við sjá-
um á fallegum kvikmyndastjörn-
uir á tjaldinu séu ekta, en þótt
þau væru fölsuð eru til margar
sagnir um grátkonur sem ráða vfir
starfsemi tárakirtlanna.
Líkamlegar og andlegar þján-
ir.gar virðast algengustu orsakir
giátsins, pá kemur ótti, særð
sjálfsvitund og þrjózka. Hjá full-
oi'ðnum opna viðkvæmni og angist
táralindirnar líka reiði og ham-
i.ngja. Athyglisvert er að sumir
tarast fremur af samúð en vegna
eigin vansældar
V s ';
Augnlæknar
í Aladdin líkur Oehlenschlæger
airiði því þar sem Mustapha er
dauður með þessum orðum: „Lík-
berarnir fari brot. með kistuna.
Konurnar gráti yfir líkinu “ Grát-
kcnur sem koma til jarðarfara og
g’ áía þar fyrir borgun eru enn til
í sumum löndum.
Holger tíhlers, danskur augn-
læknir, hélt eitt sinn fyrirlestur
um þetta efni Hann sagði meðal
annars: — Hæfileikinn til að gráta
endist betur hjá konum en körl-
um og margar konur geta kallað
r f / /- -5 ,
4r A
v'
, { '
„ÞaS er jafn ánægjuiegt fyrlr mann
inn að fá sér góðan vindil eins og
I konuna að fá sér góðan grát".
Annar danskur augnlæknir segir
um grát:
: — Við gerum greinarmun á til-
i finninga-gráti og viðbragðs-gráti.
| Sá fyrri orsakast af hrærðum til-
: finningum en sá síðarnefndi af
! ertingu augnanna.
j — Geta menn grátið vegna pess
að þeir eta mat sinn? Já, það or-
sakast af því að mjög náið sam-
band er milli tárakirtlanna og
munnvatnskirtlanna, og hjá sumu
féiki bregðast munnvatnskirtlarnir
og því vöknar um augu í stað þess
að vatn komi í munninn meðan
það etur. Svo er til fólk sem ekki
getur grátið en það er nánast
augnsjúkdómur sem krefst sér-
stakrar meðhöndlunar.
Sálfræðin
Sálfræðingar hafa einnig sinar
meiningar um grátinn. Rigmor
Rudolph, prófessor við sálfræði-
deild Kaupmannahafnarháskóla,
s-'gir:
— Gráturinn stafar eins og
kunnugt er vanalega af því þegar
tilfinningarnar snúast í sorg, gleði,
þjáningu eða angist; í öðru lagi er j
hann tákn samúðar til dæmis beg-
ar við sjáum aðra menn gráta eða
begar við stöndum andspænis ein-
hverju hrærandi í algildri eða per-
sónulegri snertingu við sjálfa
okkur. Börnin gráta hömlulaust
og það mundu fullorðnir gera ef
það væri ekki svo illa séð sem
raun er á, en meðal norrænna
þióða þykir ekki sæma að karl-
menn gráti. Mæður leggja oft mik-
ið á sig til að stöðva grát barna
sinna þótt bær gráti sjálfar ef svo
ber undir.
Margir kannast við að þeim
vökni um augu þegar þeir heyra
eitthvað um yfirnattúrlega og ó-
hugnanlega hluti. Augun fá gljáa
þegar viðkomandi heyrir um eitt-
inað sem er á mörkum þess skilj-
Siiiega og óskiljanlega. Ef til vill
er þetta viðbragð tákn þess að
undir slíkum kringumstæðum
finna menn til takmarkana sinna.
Gráturinn er fyrirbrigðj sem
beinist út á við. Stundum gráta
menn þá fyrst eT þeir hitta ein-
hveni trúnaðarvin. Þetta er al-
lengt hjá börnum Þau detta og
mt'iða sig á götunni en gráta ekki
fyrr en þau koma inn til mömmu
sinnar.
Grátkonur
I Suðurlöndum er gráturinn
ekki eins illa séður. ítalir geta
faTið að gráta bara við að sjá jám-
br&utarlest af tilhugsuninn? um
skilnað en Norðurlandabúar forð-
asi að fylgja nákomnum að járn-
bvautarlest til að komast hjá því
að gráta. Það er leyfilegt að gráta
við jarðarfarir á Norðurlöndum
en verður þó að gerast í hófi. Á
Ifrít sagðist prófessor Rudolph
hafa orðið vitni að því er komið
var með lík frá Grikklandi, að at-
vinnugrátkonur stilltu sér upp við
kistuna og grétu hamslaust.
Börn gráta oft til að koma fram
vilja sínum og gera það með vax
ar.di ofsa því grátuirinn sjálfur
minnir þau á það sem þau eru
óánægð yfir. En fyrir kemur að
fuilorðnir notfæra sér grátinn rétt
eins og börn.
AS gráta í bíó
Grátur er mikil atvinnugrein í
Hollywood þótt fleiri framleiði:
grátmyndir en Bandaríkjamenn!
emir, en á því sviði standa þeirj
þó mjög framarlega. Hitt er víst að
á engum opinberum stöðum er1
meira grátið nú til dags en einmitt
í kvikmyndahúsum, þar sem tárin
fá óhindrað að renna í skjóli
myrkurs. Margir skæla yfir léleg-
uir tilfinningaveilu-kvikmyndum
þótt þeir á hinn bóginn skilji
hvað myndin er léleg. Kvikmynda-
gfcrðarmaður hefur lýst þessu
þannig: — Ég skæli yfir lélegumí
n.yndum og ergi mig yfir þvi áj
eftir að hafa skælt. Þetta geldur j
ákveðin atriði sem ég á erfict með j
&ð horfa upp á, einkum ef ég hef;
vorið lasinn. Ég minnist í þessu;
sambandi sögu sem ég heyrði um|
raann og konu sem voru að koma
úr leikhúsi. Konan grét en rnaður-
ir.n sagði: — Hættu nú að skæla. I
í fyrsta lagi er þetta tilbúningur
c-g í öðru lagi snertir það þig ekki
hokkurn skapaðan hlut.
Táraflóð
Kona sem skitifar kvikmynda-
gagnxýni segir;
— Ég lít á sjálfa mig sem vand-
íýsinn áhorfanda en ég græt ósköp
in öll undir vissum kvikmyndum
og skammast mín sárlega eftir á
íyrir grátinn. Mér er sérstaklega
iila við kvikmyndir sem sýna illa
rt.eðferð á börnum og dýrum, en
ég græt yfir þeim eigi að siður.
Eörn þola miklu betur að horfa á
sdkar myndir. Ég er oft með telpu
ra.eð mér begar ég horfi á kvik-
rcyndir og hún hefur alltaf á til-
fir.ningunni hvað ég get horft á
cg hvað ekki. Þegar hún finnur
ab eitthvað er á leiðinni sem ég
get ekkj þolað, klípur hún mig í
handlegginn og segir: — Snúðu
þér nú undan.
Ég hef verið að hugleiða þetta
og komizt að þeirri niðurstöðu að
næmleikinn stafi fr'á taugakerfinu
fari versnandi og vaxandi með ár-
vnum. Þessir kvikmyndagerðar-
menn sem sýna svo mikinn dugn-
að í að haxa áhrif á tárakirtlana
ættu heldur að reyna að fá okkur
lil að hlægja, en á því sviði látum
við ekki narra okkur; við getum
tárast yfir því sem er lélegt en
við hlægjum síður að lélegri
fyndni.
Þurr fár
Ekkj eru allir sama sinnis.
Ai nar kvikmyndagagnrýnandi
segir:
— Ég get ekki grátið þó ég vildi.
Þess vegna græt ég heldur ekki í
lué. Lélegar tilfinningamyndir
gera mig illan í skapi, þó ekki svo
iHan að ég geti grátið af illsku.
hrærandi listaverk ylja mér um
híártað, ég tinn einhvern raka læð-
•ast til augnanna en þar við situr. |
Og þetta er í rauninni grátlegt Ef J
(Framhald á 12. síðub 1