Tíminn - 03.05.1961, Blaðsíða 9

TÍMINN miðvikudaginn 3. mai 1961
9
Eysteinn Jónsson, forma'ður þingflokks Framsóknarflokksins:
Lýðveldisstofnun og varnarmál
Um helgina barst mér blað frá
samtökum hernámsandstæðinga.
Á fremstu síðu blaðsins er birt-
ur ræðupartur eftir mig frá 18.
júní 1944. Ræðu þessa hélt ég í
tilefni af lýðveldisstofnuninni.
Eg sé að ætlan blaðsins er að
reyna að nota þessa ræðu mína
til stuðnings þeim málstað, að fs-
lendingar eigi að taka upp hlut-
leysisstefnu, þar með slíta öllu
samstarfi um öryggismál við ná-
grannaþjóðir sínar og láta skeika
að sköpuðu. Ekki verður heldur
annað séð en ætlun blaðsins sé,
að svo líti út í augum þeirra, sem
ekki þekkja til, að ég sé hlynntur
slíkri stefnu.
Ekki yil ég una þessu, og því
nota þetta tækifæri til þess að
koma örfáum orðum á framfæri
um þessi mál. Fátt eða ekkert
verður þar nýtt í augurn þeirra
mörgu, sem kunnugt er um við-
horf mitt, en þó þykir mér ástæða
til að rifja upp örfá meginatriði
í tilefni af þessum einkennilega
málflutningi blaðsins.
Þegar íslendingar stofnuðu lýð-
veldið 17. jihií 1944, var heims-
styrjöldinni ekki lokið. Þá var það
von allra góðra manna, að upp
mundi renna að henni lokinni, ný
öld friðar og afvopnunar, þar
sem smáþjóðir gætu hervarnar-
lausar unað óáreittar og glaðar
við sitt. Á þessum vonum voru
reistar fyrirætlanir okkar og ann-
arra smáþjóða um friðsamlegt líf
eftir stríðið.
Um þessi efni fórust mér m.a.
þannig org 18. júní á lýðveldis-
hátíðinni í Reykjavík:
„Stofnun þessa fámenna lýðveld
is verður prófsteinn á það, sem
koma skal eftir þá heljaröld, sem
nú er, Það er stofnað í trausti á
sigur frelsisins. Það er fætt í von
um ósigur ofbeldis og yfirgangs."
Styrjöldinni lauk með ósigri
nazismans. En því miður kom
jafnskjótt í ljós, ag ofbeldi og
yfirgangur höfðu ekki lotið end-
anlega í lægra haldi. Þrátt fyrir
ósigur nazismans var ekki upp-
runnin sú öld friðar og virðingar
fyrir rétti smáþjóðanna, sem menn
höfðu vænzt.
Heimurinn hafðl ekki staðist
þó prófraun, sem frelsisunnandi
og friðelskandi menn í mörgum
löndum höfðu efnt til með því að
vilja búa í friði, án hervarna, og
óáreittir í löndum sínum.
í stað þess að veita þeim þjóð-
um Austur-Evrópu frelsi, sem
lagðar höfðu verið undir ok naz-
ismans, tóku Sovétríkin að leggja
þessar þjóðir í einræðisfjötur
kommúnismans með tilstyrk Rauða
hersins.
Svo ósleitilega var að þessu
gengið, að ekki var annað sýnna
en öll Evrópa yrði Jæssari vopn-
uðu framrás kommúnismans að
bráð, nema öflugar ráðstafanir
yrðu gerðar til varnar.
Smáþjóðir Vestur-Evrópu, sem
dreymt hafði um betri og frið-
samhri heim, eins og okkur ís-
lendinga 17. og 18. júní 1944, sáu
að þær yrðu annaðhvort að eiga
þátt í varnarsamtökum og öflug-
um herbúnaði gegn framrás komm
únismans eða eiga það á hættu
að sæta sömu örlögum og þjóðir
Vestur-Evrópu.
Þessar þjóðir höfðu bitra reynslu
af því, hvers virði hlutleysisvilji
og hlutleysisyfirlýsingar voru í
augum einræðisríkja í útþennslu
og vígahug.
Á þennan hátt varð Atlants-
hafsbandalagið til. Hreint og beint
af því menn sáu enga aðra til-
tæka leið að bjarga sér frá því að
verða vopnaðri framrás kommún-
ismans að bráð. Dettur nokkrum
í hug, að Danir og Norðmenn taki
þátt í varnarbandalagi vegna þess
að þá langi í hernað eða geti hugs
að sér árásir á aðrar þjóðir. En i
EYSTEINN JÓNSSON
því nefni ég þessar þjóðir, að þær
þekkjum við bezt.
Þegar svona var komið málum
eftir stríðið, ákváðu íslendingar
að eiga þátt í vamarsamtökunum.
Eg átti minn þátt í því. Tel það
hafa verið vel ráðið, mörgu góðu
til leiðar komið, og raunar annað
óhugsandi en að taka stöðu með
nágrönnum okkar, lýðræðisþjóð-
unum hér í grennd við okkur.
Á meðan Sameinuðu þjóðirnar
hafa ekki náð fullnægjandi tök-
um á friðarmálunum, er ekki
annað úrræði betra hér á norður-
slóðum a.m.k., en varnarbandalag
vestrænna þjóða.
Smáþjóðamenn, og raunar allir
friðsamir menn, hljóta að vona,
að Sameinuðu þjóðirnar eflist og
styrkist og nái svo góðum tökum
á friðarmálunum, að varnarbanda
lög verði óþörf. Smáþjóðir geti
þá treyst því, að fá hjá þeim sam-
tökum vernd gegn íhlutun og
yfirgangi annarra.
En því miður á þetta líklega
talsvert langt í land, og það sem
verst er: kommúnistaríkin vinna
af ofurkappi að því að veikja
framkvæmdamátt Sameinuðu þjóð
anna.
—O—
Atlantshafsbandalagið hefur
fram að þessu náð þeim tilgangi
sínum að koma í veg fyrir styrj-
öld.
Fullyrða má, að eins og málin
! standa nú varðandi eflingu Sam-
einuðu þjóðanna og afvopnun, hef
ur það harla lítinn byr á Vestur-
löndum að taka upp aftur hlutleys
isstefnuna sem opnaði löndin fyrir
nazismanum á sínum tíma, og
hefði Iágt Evrópu undir hæl komm
únismanns eftir stríðið, ef hún
hefði þá verið tekin upp á ný.
Það sýndi sig strax í stríðslokin
hvert stefndi,
Það er einnig alveg óraunhæf
stefna, að íslendingar einangri sig
'frá nágrönnum sínum með því að
taka upp hlutleysisstefnu á ný
og segi sig þar með úr varnar-
bandalagi vestrænna þjóða.
Eg er alveg undrandi yfir því,
að þeir sem standa að blaðaút-
gáfu fyrir samtök hernámsand-
stæðinga skuli gera slíkt að aðal-
atriði í sinni baráttu, og ég full-
yrði, áð það er ekki í samræmi
við skoðanir fjölda þeirra, sem
á vegum þessara samtaka eða á
annan hátt hafa lýst því yfir, að
þeir vilji að erlent varnarlið
hverfi úr landinu sem fyrst.
Þótt ísland taki af fullum heil-
indum þátt í Nató, er ekki þar
með sagt, að hér eigi eða þurfi
að vera her á meðan Nató stend-
ur. Það er fyrirkomulagsatriði
hvernig samstarfi við Nató um
öryggismál er háttað í fram-
kvæmd.
Þegar ísland gekk í Nató lýstu
samstarfsþjóðirnar yfir þvx, að
til þess væri ekki ætlast, að hér
yrði her á friðartímum og ís-
Iendingar tóku fram og um það
voru allir flokkar sammála þá,
að á slíkt gætu íslendingar ekki
fallist.
Þetta var einnig áréttað þegar
varnarsamningurinn var gerður
1951. Það yrði alveg á valdi ís-
lendinga hve lengi varnarliðið
yrði hér.
Þessu sjónarmiði hefur Fram-
sóknarflokkurinn jafnan haldið
vel vakandi og sættir sig ekki við
þá hugsun, að sjálfsagt skuli vera
hér her á meðan Nató starfar eða
óskar eftir því.
Flokkurinn leggur áherzlu á,
að þó við séum og verðum í Nató,
verði ekki erlent herlið lengur
í landinu en brýn nauðsyn ber til
að dómi íslendinga sjálfra.
Stefna Framsóknarflokksins í
varnarmálum hefur verið óbreytt
frá því að varnarsamtökin komu
til greina og hafa Framsóknar-
menn nú alveg nýlega á miðstjórn
arfundi sínum ályktað enn á ný
að styðja þá stefnu:
Að íslendingar hafi samstarf
, um öryggismál við nágrannaþjóð-
irnar m.a. með þátttöku í Atlants
hafsbandalaginu og að unnið sé
að þuí að herinn hverfi sem fyrst
úr Iandi.
Þegar varnarlið ekki væri í
landinu, yrði samstarf samt sem
áður við Nató um öryggismáHn
og þá á þeim grundvelli ,sem ís-
lendingar og Nató-þjóðirnar gerðu
ráð fyrir við stofnun varnarbanda
lagsins.
Þessi stefna á ekkert skilt við
að íslendingar segi sig úr varn-
arsamtökum vestrænna þjóða og
slíti samstarfi við þær um örygg-
ismálin.
En sHkar yrðu afleiðingar hlut-
leysisstefnu, ef upp yrði tekin.
Þetta þykir mér rétt að rifja upp
nú, þegar í það er ráðist að nota
mín orð slitin úr samhengi við
rás atburðanna, til stuðnings þeirri
stefnu, sem ég tel ranga eins og
málin standa og óframkvæman-
lega.
Eysteinn Jónsson.
Sænsk graflistarsýning
Vlð opnun graflistarsýningarinnar. — Forsetl íslands, herra Ásgeir Ásgeirsson og Dóra Þórhallsdóttir forse'tafrú.
Með þelm eru á myndinn! Gylfi Þ. Gíslason, menntamálaráðherra, sænskl sendiherrann hér, Sven H. von Euler-
Chelpin, og frúr þeirra. (Ljósmynd: TÍMINN — G.E.)
S.l. laugardag var opnuð í Bogasal Þjóðminjasafnsins sænsk graflistarsýn-
ing að viðstöddum forsetahjónunum, ýmsum erlendum sendimönnum,
menntamálaráðherra og fleiri gestum. Á sýningu þessari eru myndir eftir
marga sænska listamenn, eftirprentanir, og eru þær flestar til sölu. Sýn-
ingin verður opin nokkra daga, og er fólk hvatt til að sækja þessa ágætu
' sýningu og sjá þetta góða sýnishorn af iist Svía í þessari grein.