Tíminn - 07.05.1961, Blaðsíða 5

TÍMINN, smmudaginn 7. maí 1961.
5
Utgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Arnason Rit-
stjórar: Þórarinn Þórarinsson (ábj, Andrés
Kristjánsson, Jón Helgason Fulltrúi rit-
stjórnar: Tómas Karlsson Auglýsinga
stjó-ri: Egill Bjarnason — Skrifstofur
í Edduhúsinu — Símar: 18300—18305
Auglýsingasími: 19523 Afgreiðslusími:
12323 — Prentsmiðjan Edda h.f.
Höftin magnast
í „viðreisnarbók“ nr. 1., sem ríkisstjórnin sendi inn
á hvert heimili í fyrravetur, var því eindregið lofað, að
efnahagsráðstafanirnar myndu ekki skerðalífskjörinneitt.
Jafnframt var því svo lýst með mörgum stórum orðum,
hve glæsilegur yrði árangurinn að öðru leyti. í þeim
efnum var það sérstaklega tekið fram, að dregið myndi
úr höftum á öllum sviðum.
Fjórtán mánuðir eru nú liðnir síðan ríkisstjórnin sendi
landsmönnum „viðreisnarbókina“ nr. 1 og því fenginn
nægilega langur reynslutími varðandi gildi loforðanna,
sem þar voru gefin.
Hvernig hefur t. d. farið um fyrirheitið um afléttingu
haftanna? Eru höftin minni nú en fyrir „viðreisnina“?
Svarið við þessum spurningum er það, að næstum
hvarvetna blasir við samdráttur og minnkandi fram-
kvæmdir. Harvetna er að finna einstaklinga, sem hafa
hætt við fyrirhugaðar framkvæmdir. Sama gildir um fé-
lög og opinber fyrirtæki.
Það, sem hefur orsakað þetta, eru hin nýju samdrátt-
arhöft ríkisstjórnarinnar, vaxtaokrið, lánasamdrátturinn,
minni aðstoð hins opinbera við ýmsar framkvæmdir o. s.
frv. Þessar ráðstafanir hafa allar miðað að því að draga
úr getu og framtaki einstaklinganna — auka höftin stór-
lega frá því, sem áður var.
Af hálfu stjórnarinnar er reynt að flagga með því,
að dregið hafi verið úr innflutningshöftunum. Því er
sleppt, að tekin hafa verið upp miklu strangari höft í stað-
inn — höft minnkandi kaupgetu, höft vaxtaokurs og höft
lánasamdráttar.
Þannig hefur stjórnin efnt loforðið um að draga úr
höftunum.
Slíkt er ekki heldur undarlegt. Stefna stjórnarinnar er
að skapa hér þjóðfélag hinna fáu ríku. Slíkt getur ekki
orðið öðru vísi en að dregið sé úr framtaki hinna mörgu.
Þess vegna hafa höftin verið aukin á öllum sviðum, eins
og hvarvetna blasir nú við.
Stórsigur Kennedys
Því verður ekki neitað, að rás hinna alþjóðlegu at-
burða, eins og t. d. í Laos og Kúbu, hefur verið heldur
óhagstæð Kennedy að undanförnu. En því má hins vegar
ekki gleyma, að það, sem meginúrslitum mun ráða.er ekki
hvað gerist á Kúbu eða Laos, heldur hitt, hvernig stjórnin
tekst heima fyrir í Bandaríkjunum sjálfum og hvernig
þeim tekst þannig að sanna réttmæti þeirra stjórnarhátta,
er þau beita sér fyrir.
Á því sviði vann Kennedy mikinn sigur í seinustu
viku — tvímælalaust mesta sigurinn, sem hann hefur
unnið til þessa. Hann fékk þingið til að samþykkja endan-
legar tillögur sínar um hækkun lágmarkslauna. Þau eru
einn dollar á klst., en munu nú hækka í 1.15 og í 1.25
eftir tvö ár. Þetta mun gerbreyta kjörum láglaunafólks
í Bandaríkjunum, en Kennedy álítur að aukin kaupgeta
þess muni verða efnahagslífinu beint og óbeint til efl-
ingar.
Um tíma leit svo út, að þingið myndi ekki fallast á
þessar tillögur Kei nedys, en með miklu harðfylgi gat
hann knúið þær fram.
Og þar vann hann sigur, sem mun auka hróður amer-
iskra stjórnarhátta víða um heim.
Walter Lippmann ritar um alþjáðamál:
Kauðsynlegt aö upplysa til fulls
orsakir kúbanska ævintýrisins
>
>
>
>
>
>
>
)
)
)
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
HINN UNGI forseti Bandaríkj-
anna ,John F. Kennedy, stend-
ur nú andspænis alvarlegum
erfiðleikum. Fari svo, að hann
dragist út í ófærur í Laosmál-
inu ofan á hin hræðilegu mis-
tök á Kúbu, hefur hann —
jafnvel óbætanlega — stofn-
að í hættu möguleikum sínum
til þess áð hafa jákvæð áhrif
á gang heimsmálanna. Það má
einnig Ijóst vera, að því meira
sem forsetinn hefst að og skuld
bindur sig beinlínis á sama
tíma og Sovétríkin og Kína
taka ekki bindandi ákvarðanir
en halda leiðum opnum, því
meir veikir forsetinn aðstöðu
sína og dregur úr áhrifum sín
um.
Hinn mikli harmleikur á
Kúbu nú fyrir skemmstu hef
ur orðið til þess að opna Kín-
verjum leið til stjórnmálalegra
afskipta af samningstilraunum
í Laos. Vilji Bandaríkin enn
flækja taflstöðuna í Laos með
hernaðaríhlutun, myndi slíkt
ekki aðeins bjóða heim hem-
aðaraðgerðum í Laos af hálfu
Kínverja, heldur og auka
spennuna hvað viðkemur Iran,
eyjunum Quemoy og Matsu og
öðrum hálfvörðum, umdeildum
útvarðastöðvum okkar, þ.á.m.
jafnvel Vestur-Berlíh.
Bandaríkin myndu fremja
hremustu afglöp frá hemaðar-
legu sjónarmiði, ef þau dreifðu
herstyrk sínum, án þess þó að
geta vænzt endanlegra úrslita.
á sama tíry og andstæðingarn-
ir halda hersveitum sínum al-
búnum og óskiptum.
ENDA ÞÓTT seint sé, skulum
við vona, að ekki sé þó of
seint fyrir okkur enn að kom-
ast af þeim villigötum, er við
höfum lent á, og verða í fylk-
ingarbrjósti á nýjan leik. En
til þess, ag svo megi verða,
komumst við ekki hjá því að
rannsaka ýmsa hluti, og aðeins
forsetinn getur stjórnað slíkri
nauðsynlegri rannsókn. Að
henni lokinni verða svo að
koma fram hreinskilnar og
sannfærandi skýringar á því,
hvers vegna jafn stórkostleg
mistök áttu sér stað.
í þessari rannsókn yrði leit-
að svars við þeirri spurningu,
hvers vegna forsetinn ákvað
að samþykkja þetta ævintýri,
er reyndist jafn hrapalega mis
ráðið og raun hefur á orðið.
Það er mín skoðun og hún er
andstæð því, sem almennt hef
ur verið talið, að í raun og
veru gerðu menn sér ekki þær
vonir í nokkurri alvöru, að
í kjölfar landgöngu kúbönsku
útlaganna á Kúbu myndi fylgja
stjórnmálaleg allsherjarbylting
gegn Castró á eynni. Það virt-
ist vera tilgangur innrásarinn-
ar að leggja grunninn að borg-
arastyrjöld gegn Castró. Hins
vegar bendir ekkert til þess,
að frekari áætlanir hafi verið
gerðar né heldur að nokkuð
hafi verið út í það hugsað,
hvert yrði næsta skref okkar
og hver yrði afstaða hinnar
rómönsku Ameríku eftir að
borgarastyrjöld væri hafin á
Kúbu. Það sýnist og ekki hafa
verið hugleitt. til hverra að-
gerða Sovétríkin kynnu að
grípa, ef til borgarastyrjaldar
hefði komið á eynni.
FULBRIGHT,
formaður utanríkismálanefndar
öldungadeildar Bandaríkjaþings.
Hann ráðlagði eindregið gegn
innrásinni á Kúbu. Að undan-
förnu hefur hann svo ráðið ein-
dregið gegn hernaðarlegri ihlut-
un í Laos, og haft að því leyti
svipaða afstöðu og stjórnir Bret-
lands og Frakklands.
Víst hafa afleiðingar þessa
frumhlaups orðið slæmar, en
ástæða er til þess að ætla að
þær hefðu orðið enn hörmu-
legri, ef innrásin hefði borið
einhvern — þótt vafasaman —
árangur, sem var hið mesta,
er hægt var að vænta. Því til
þess að styðja uppreisn á
Kúbu, hefðum við orðið að
halda áfram að brjóta samn-
inga okkar við önnur ríki í
Ameríku — og ekki aðeins það:
Við hefðum orðið að þver-
brjóta okkar eigin lög, sem
banna, áð erlendar liersveitir
skuli fá aðstöðu í Bandarikj-
unum til undirbúníngs hern-
aðarleiðangra.
EG HEF ímyndað mér mínar
skoðanir á því, hvers vegna
slík glámskyggni átti sér stað
gagnvart Kúbu, og ég tel mig
hafa ástæðu til að ætla, að hin
ir yngri ráðgjafar forsetans,
þeir Bundy, Rostow, Schles-
inger og Rusk utanrfkisráð-
herra, hafi ekki nægilega getað
verndað hann fyrir ásókn
hinna eldri, þ.e.a.s. þeirra Biss
ell og Dulles í leyniþjónust-
unni, Lemnitzer og Burké í
herforingjaráðinu og Berle í
utanríkisráðuneytinu. Það leik
ur engin vafi á því, að áætlan-
ir um innrásina voru gerðar
af fyrrverandi stjórn Banda-
ríkjanna, jafnframt því, sem
hún hóf einnig undirbúning að
framkvæmd þeirra. Það er og
enginn va'fi því, að forsetinn
krafðist þess, að gerðar yrðu
þær breytinaar á þessum áætl
unum, að ekki liti á nokkurn
hátt þannig út sem hér ætti
sér stað bein hlutun Banda-
rikjahers. Kennedy forseti
vildi gera allt til þess að koma
í veg fyrir, að innrásin á Kúbu
fengi á sig mynd slíkrar íhlut
unar og vonaði, að sér tækizt
ag ganga svo frá málunum.
Mjög hefur svo verið látið að
því liggja. að þessir varnaglar
forsetans hafi valdið því, að
svo fór sem fór. En það er
enginn vafi á því, að bæði leyni
þjónustan og herforingjaráðið
ráðlögðu forsetanum eftir sem
áður að láta til skarar skríða.
ÞAÐ ER sannfæring mín, að
rannsókn muni leiða í Ijós, að
utanríkisráðherrann gaf fyrir-
ætlununum blessun sína, enda
þótt hann væri fullur efasemda
um ágæti þeirra. Gag nstætt
því, sem margir hafa haldið
fram, álít ég með fullri vissu.
að þeir Stevenson og Bowles
hafi verið hafðir utangarðs við
þær umræður, er voru undan-
fari hinnar dauðadæmdu inn-
rásarákvörðunar.
Þá er ég og alviss um það,
að rannsókn myndi leiða í ljós,
að einn var sá maður, er tók
þátt í þessum umræðum, er ein
dregið ráðlagði forsetanum að
fallast ekki á innrásarfyrirætl
anirnar. Þetta var Fulbright,
öldungadeildarþingm. Hann sá
atburðina fyrir og aðvaraði
forsetann. Skoðun Fulbrights
var sú, að rétt afstaða gagn-
vart Kúbu byggðist ekki á því
að reyna að kollvarpa Castró,
heldur halda honum í skefjum
meðan við ynnum að uppbygg
ingu í ríkjum hinnar rómönsku
Ameríku. Fulbright var hinn
einasti hyggni maður þessa
ráðgjafahóps.
ÞEGAR SLÍK ógæfa hefur
hvatt dyra og henni verið
hleypt inn, er sú hin einasta
leiðin til þess að koma henni
út fyrir að nýju, að menn þeir
sem vegna lykilstöðu sinnar
verða að teljast aðalábyrgðar
aðilar þess, að slík mistök áttu
sér stað, segi af sér. Aðeins
með slfkum aðgerðum er hægt
að breiða yfir glappaskotið og
endurheimta traust, enda fylgi
skýlausar yfirlýsingar, þar sem
heitið væri, að slíkir atburðir
skyldu ekki endurtaka sig. —
Staða okkar er svipuð og Breta
í Súezævintýrinu 1956.
Strax í upphafi árásarinnar
tók forsetinn sér stöðu í broddi
fylkingar. Hann lýsti skorin-
ort yfir því, að hann einn
bæri ábyrgðina, við hann ein
an væri að eiga. Þetta sýndi
öðlingsskap og dirfsku. Þetta;
var og rökrétt afstaða með til-
liti til þess að aðalmaðurinn
skal ekki bregðast undirtyll-
um sínum. Hér er aðeins sá
galli á gjöf Njarðar, að málið
er ekki svo einfalt, að slík af-
staða nægi ein saman. Samkv.
stjórnlögum okkar og ólíkt
því, sem er á Bretlandi, getur
stjómarleiðtoginn, þ.e. forset-
inn, ekki sagt af sér. Sem bein
afleiðing þessa verður forset-
inn að gera þá menn ábyrga
gerða sinna, sem samkvæmt
stjórnarskránni eða öðrum sér
legum lagaákvæðum, eiga að
vera honum ráðgefandi. Varpi
forsetinn jafnan ábyrgðinni á
sig einan, verður litið svo , að
stjóm okkar hafi enga ábyrgð
arskyldu.
Víst yrði rannsókn sem þessi
ekki sársaukalaus. Þetta eru
jafnvel átakanleg skrif fyrir
harðnaðan blaðamann. En það
er mikið í húfi, og það eitt
þjónar hagsmunum þjóðarinn
ar, að hinn beizki sannleikur
fái að líta dagsins Ijós og rétt-
lætinu verði fullnægt. Því hér
er hvorki meira né minna að
veði en trúnaða>'traust þjóðar
okkar og vina okkar, hvar sem
eru í heimi.
I
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
)
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
)
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>
>