Tíminn - 22.07.1961, Qupperneq 8

8
T f MIN N, laugardaginn 22. júlí 19611
niMHlHi
HM
■
Frú Sigrún Sigurð'ardóttir, fyrr-
um húsfreyja að Torfufelli í
Eyjafirði, átti 90 ára afmæli 13.
júlí s.l. Undanfarin 20 ár hefur
hún átt heima á Akureyri hjá
Guðrúnu dóttur sinni og tengda-
syni, Guðbjarti Snæbjörnssyni,
skipstjóra, að Holtagötu 6. Þar
hitti ég gömlu konuna í dag og
spjallaði við hana dálitla stund
um liðna daga, sem hún minnist
með ánægju, þrátt fyrir þá
reynslu, sem hún hefur ekki farið
varhluta af, á langri ævi.
Þegar ég gekk inn í stofuna,
sat hún í sófanum við hlið Lauf-
eyjar dóttur sinnar, grannvaxin
kona í svörtum kjól með hvítum
kraga. Enni hennar bar þann
heiða svip, sem aðeins igetur fylgt
góðu fólki, og litirnir í kjólnum,
hvítt og svart, glæddu þá birtu,
sem lék um persónu hennar og
gerðu návist hennar strax svo
þægilega. Ég sá hún var hlind,
þegar hún reis upp til þess að
taka í liönd mína. Hún heilsaði
mér einstaklega hlýlega oig orð
hennar voru bæði svo vel valin,
og svo fallega sögð, að mér gat
ekki dulizt, að þessi kona var
greind og skýr í hugsun.
— Má ég ekki þúa þig? sagði
hún. Það var auðsótt mál af minni
hálfu, og við settumst. Ég spurði
hana um ætt og uppruna.
— Ég er fædd á Gilsá í Saur-
bæjarhreppi. Þar bjuggu foreldr-
ar mínir, Sigurður Jóhannsson og
Kristbjörg Einarsdóttir.
— Voru þau Eyfirðingar?
— Já, bæði voru það. Við vor-
um 14 systkinin, en aðeins 6 náðu
fuldorðinsaldri.
— Og ólstu upp á Gilsá?
— Þangað til ég var á níunda!
ári. Þá missti ég móður mína.!
Eftir þag tvístraðist heimilið, og
við ólumst upp, systkinin, hingað
og þangað. Þrjú fluttust alla leið
austur á Stöðvarfjörð með sr. Jóni
Austmann og tengdasyni hans, sr.
Guttormi Vigfússyni. Þau ílengd-
ust þar. Pabbi hætti búskap og
var eftir þafí vinnumaður á ýms-
um bæjum. Ég fylgdi honum á
vetrum, en á sumrin var ég látin!
vinna fyrir mér, strax 9 eða 10
ára.
— Hvað varstu látin vinna
svona ung?
— 0, sitt af hverju. Ég var við
ýmsa snúninga á heimilunum,
passaði börn og sat yfir fé. Þá
var alls staðar fært frá. Ég átti
marga glaða stund sem barn, og
man eiginlega bara eftir góðu
fólki. Pabbi sá til þess, a,i ég fengi
nokkra uppfræðsiu. Ég lærð'i
Helgakver og biblíusögur undir
fermingu, og var auðvitað spurð
á kirkjugólfi eins og þá var siður.
Ég man, að ég naut tilsagnar hjá
manni, sem hét Þorbjörn. Hann
kenndi okkur svolítig í landafræði
og sýndi okkur kort af útlöndum.
Ég sagði honum, að það væri til
lítils fyrir mig að skoða kort af
útlöndum, því að þangað færi ég
aldrei. En ég skoðaði það nú samt!
Mér fannst gaman að læra. Á
unglingsárunum var ég á Guðrún-
arstöðum hjá Einari Hanssyni,
föðurbróður Kristínar skáldkonu.
Þá var Ingimar Eydal þar líka,
afskaplega námfús og góður
drengur. Við vorum miklir vinir
alla ævi. Við lásum allt, sem við
náðum í á bænum og fengum
stundum að láni bækur af öðrum
bæjum. Aðallega voru það íslend
ingasögur og gamlar prédikanir
og guðsorðabækur.
— Var ekki oft hart í ári á
uppvaxtarárum þínum?
— Jú, ég man eftir miklu harð-
æri. Einu sinni t.d. var ekkert til
að borða á þeim bæ, sem ég var
á þá, nema síld og mjólkurdrop-
inn úr kúnni. En það mun nú
hafa kreppt meira að öðrum en
Eyfirðingum í þá daga. Ég man
eftir þó nokkrum, sem fóru til
Ameríku, en þeir voru þó færri
úr Eyjafirði en ýmsum öðrum hér
uðum. Ég má nú samt muna.
tvenna tímana. Allt er svo gjör-!
fyr’ir ýmislegt mótlæti, þá hef ég
átt fleiri sólskinsstundir en rign-
ingardaga í mínu lífi. Ég er svo
glöð yfir þeirri guðsgjöf, sem lífið
hefur verið mér. Þessari gjöf verð
ég auðvitað að skila aftur, ■— það
verða allir að gera. Og ég fer héð-
an ’ sátt við alla. Ég beinlínis
hlakka til að fara. Ekki af því að.
ég hafi einskis að sakna. Það er'
nú eitthvað annað. Ég hef aldrei
kynnzt nema góðu fólki og finnst
ég hafa getað lært eitthvað gott
af öllum, sem ég hef þekkt. Og
unga fólkið núna er svo fallegt og
svo gott. Ég ber engan kvíðboga
fyrir framtíð þess, heldur treysti
ég fastlega á manndóm þess.
— Heldurðu þá, að heimurinn
i hafi batnað'?
— Ytri kjörin hafa batnað, og
fólkið hefur ékki versnað, ég held
| bara að það sé betra. Það. er hjálp-
j samara en áður, enda efnin ólíkt
| meiri. Að vísu voru menn líka
hjálpsamir í gamla daga. Einu
sinni vék tengdafaðir minn, Sig-
Sigrún Slgurðardóttir — myndin tekin á níræðisafmælinu.
„Ég held, að mennirnir séu jafn-
vel betri en þeir voru“
Rætt við níræða konu, Sigrúnu
Sigurðardóttir frá Torfufelli
breytt. Nú líður enginn matar-
skort, og svo eru það þægindin,
sem komin eru í sveitirnar. Ég
hef t.d. búið við þrenns konar
eldunarfæri, hlóðir, kolavýl og
rafmagnsvél. Það var kolavél í
Torfufelli, þegar ég fluttist þang-
as 1898, ein sú fyrsta í sveitinni.
Já, það er munur eða var. Og svo
er dálítið annað með allar sam-
göngurnar og skemmtanirnar. Það
var ekki mikið um skemmtanir,
þegar ég var ag aíast upp. Þó var
ögn leikið í sveitinni hjá okkur.
Ég man, að einu sinni var leikið
í Saurbæ. Það var „Yfirdómar-
inn“ eftir hann Tómas á Hróars-
stöð'um.
— Lékstu nokkurn tíma sjálf?
— Ekki get ég kallað það. Einu
sinni lék ég þó eitthvag heima.
— Manstu hvaða stykki það var?
— Við skálduðum það nú sjálf!
Ég man, að ég lék gamla konu,
sem reri fram í gráðig og prjón-
aði.
— Er þér nokkurt fólk öðru
minnisstæðara frá uppvaxtarárum
þínum?
— Það væri langt upp að telja.;
En mér eru t.d. Núpufellshjónin j
minnisstæð, Þórður Daníelsson og!
Guðlaug Jónasdóttir. Daníel, faðir
Þórðar, var Daníelsson og bjó á
Skáldstöðum. Honum gleymi ég
ekki. Hann y:- sérstæður maður,
en vel greindur og talaði ákaflega
sérkennilegt mál. Einnig eru mér
minnisstæð þau Sigurður Jóhannes (
son á Jórunnarstöðum og Helga,
síðari kona hans. Þau voru for-
eldrar Níelsar á Æsustöðúm og
þeirra systkina. Magnús á Grund
var af fyrra hjónabandi Sigurð-
ar. Sigurður var annálaður ferða-
garpur og eftirsóttur fylgdarmað-
ur ferðamanna .Það eru ýmsar
sögur til af honum. Ein er sú, að
hann var fenginn til þess að fylgja
Valdimar Briem, þá 9 ára. eftir
lát foreldra hans, frá Grund
suður i Hruna í Árnessýslu, þar
sem frændi hans var prestur Þeg
ar þeir komu ag Þjórsá, var hún
í foráttuvexti, og Sigurður ætl-
aði að kanna, hvort fært væn yfir,
því að hann vildi ekki hætta lífi
drengsins. Áðtir en hann reið út
í, sagði hann vig Valdimar. að ef
haon sæi sig ekki koma aftur,
skyldi hann ekki biða, heldur snúa
hestinum í þá átt, sem hann á-
kvað, og hagræða taumunum eins
og hann til tók, og þá myndi hest-
urinn bera hann aftur norður að
Grund. Hestinum mætti treysta.
— Frá fullorðinsárum mínum er
mér auðvitað margt fólk bæði
kært og minnisstætt, og seint mun
ég gleyma henni Kristínu Sigfús-
dóttur, sem skrifaði skáldrit milli
þess sem hún búverkaði. Þá var
Steingrímur Matthíasson mikill
vinur okkar í Torfufelli. Hann
kom oft til okkar, og um hann
eigum við öll sérstaklega Ijúfar
minningar.
— Þú giftist ung og fórst
snemma að búa, Sigrún.
— Já, ég giftist tæplega tvítug.
Sú saga var til þesí, að ég flutt-
ist 17 ára ag Leyningi, þar sem
Jóhann bróðir var fóstraður, —
hann var faðir Jóhanns Jóhanns-
sonar á Siglufirði — og mér var
þvi kært að flytjast þangað. Og
þar kynntist ég mannsefninu
mínu, syni þeirra Leyningshjóna
Hann hét Sigurður Sigurðsson,
mjög góður maður, og eins „vissi
hann margt fyrir“, sem kallað er,
og oft sagði hann t.d. fyrir um
gestakomur. Eftir að við giftumst,
bjuggum við í Leyningi í sjö ár.
Þar var þá þríbýli og þröngt um
okkur. Foreldrar hans skildu eftir
sig nokkur efni, en þau skiptust
í marga staði, og það var því ekki
stórt bú, sem við byrjuðum með,
en eftir að við fluttumst í Torfu-
fell 1898, óx búið smátt og smátt,
og við þurftum ekki að kvarta.
Um tima bjuggum við aðeins á
hálflendunni. en tókum svo alla
jörðina til ábúðar. Maðui'inn minn
byggði þar upp öll hús að þeirrar
tíðar hætti og jók ræktunina eftir
því sem tök voru á þá. Hagur ey-
firzkra bænda batnaði mjög eftir
að áhrifa kaupfélagsins fór að
gæta, og stofnun mjólkursamlags-
ins var mikið heillaspor. En þá
átti maðurinn stutt eftir. Hann dó
1930, og eftir það bjó ég nokkur
ár með börnum mínum í Torfu-
felli og átti þar heima til 1941.
Þá fluttist ég hingað til Akureyr-
ar. Af börnum mínum sjö, lifa nú
fjórar dætur: Indíana. húsfreyja í
Ártúni í Eyjafirði, Kristbjörg,
Laufey og Guðrún, sem allar eiga
heima á Akureyri. Ég missti tvö
börn úr barnaveiki, og Jósef son-
ur minn, bóndi í Torfufelli, dó á
bezta aldri. Hans sonur er Sigurð-
ur, sem nú býr i Torfufelli, þriðji
ættliðurinn þar. Auk þess ólum
við bjónin upp systurson minn,
Ingólf Júlíusson. Barnabörnin eru
11 og barnabarnabörnin 19.
— Hvernig hefur þér svo líkað'
við lífið og mennina, Sigrún?
— Því er til að svara, að þrátt
urður í Leyningi, einhverju góðu
að Páli á Kolgrímustöðum, Eyfirð'-
ingaskáldinu, og þá orti Páll:
Guð af sinni gæzku víst
góðra manna hjörtum
þá upp lýkur, þegar lízt,
— þó við lítið kvörtum.
Ég hef orðið fyrir mikilli lífs-
reynslu, missti móður mína barn
að aldri, sá heimili mitt sundrast
og systkinin dóu mörg eða fluttust
í fjarlæga byggð, sjálf varð ég
fyrir sárum barnamissi, og son
minn missti ég í blóma lífsins og
svo manninn minn. En ég er þakk-
lát fyrir að hafa mátt lifa. Og sam
ferðamennirnir eru góðir. Og nú
í ellinni fer mikið vel um mig.
Dæturnar mínar og allt mitt fólk
ber mig á höndum. Ég hafði sjón
þar til í fyrra, en nú er hún farin,
en ég heyri sæmilega og get fylgzt
með útvarpinu. Ég hlusta á allt
— nema sónöturnar. Mér finnst
margt ósköp fróðlegt í útvarpinu.
i Verst hvað ég er fljót að gleyma
því, sem ég heyri nú orðið.
Akur'eyri, 19. júlí.
Ing. G.
FÉLAGID GERMANÍA
Aðalfundur félagsins Germanía
var nýlega haldinn hér í Reykja-
vík í skýrslu formanns félagsins
dr. Jóns Vestdals komu m.a. fram
upplýsingar um hið umfangsmikla
starf, sem félagið rekur til við-
halds menningar- og vináttutengsl
um íslands og Þýzkalands.
Þýzkunámskeið, bæði fyrir byrj
endur og þá, sem lengra eru komn
ir, er orðinn fastur liður í félags-
starfseminni. Hafa þau verið afar
vel sótt og veitt mörgum gagn-
lega undirstöðuþekkingu á þýzkri
tungu og bókmenntum. Kennarar
á síðasta námsári voru þeir Stefán
Már Ingólfsson og dr. Runge.
Annar fastur þáttur í starfsem
inni hefur verið sýning frétta- og
fræðslumynda. Þótt þar hafi mest
borið á fréttum frá Þýzkalandi og
fræðslu um þýzkar listir og aðra
menningu, hefur og verið um að
ræða myndir frá ýmsum öðrum
löndum og atburðum.
í janúar s.l. var stofnað þýzkt-
íslenzkt félag á Akureyri og voru
stofnendur 60. Formaður þess fé-
lags var kjörinn Jón Sigurgeirs-
son, skólastjóri. Sendiráðsritari
Rowold og formaður Germaníu dr.
Jón Vestdal, voru þar viðstaddir.
í marzbyrjun s.l. hélt íslands-
vinafélagið í Köln Islands Semiar.
Voru þar fluttir fyrirlestrar um
íslenzkt efni og sýndar kvikmynd-
ir frá íslandi. Á borðum var ís-
lenzkur matur, gjöf frá félaginu
Germanía á íslandi. Tveir full-
trúar frá íslandi mættu á mótinu
og sendiherra íslands í Bonn í
sambandi við mót þetta flutti dr.
Jón Vestdal tvo fyrirlestra í þýzka
útvarpið.
Síðar i sumar munu tveir íslend
ingar — þeir Gylfi Þ. Gíslason,
menntamálaráðherra og Birgir
Kjaran alþm. — flytja fyrirlestra
i Þýzkalandi á vegum Germaníu
og Deutsche Auslandsgesellschaft
í Liibeck.
| í stjórn Germaníu næsta starfs-
! ár eiga sæti: Dr. Jón Vestdal, frú
Þóra Timmermann, Ludvig Siem-
sen, Már Elísson og Pétur Ólafs-
son.
Pétur Ólafsson tekur sæti í
stjórninni í stað Jóns Sigurðsson-
ar slökkviliðsstjóra, sem baðst
undan endurkjöri. Voru Jóni færð
ar þakkir fyrir margra ára stjórn-
■ arstarf í þágu félagsins.
Áðalfundur Sam-
taka um vestræna
-amvinnu
var haldinn þriðjudaginn 4. þ.m.
Framkvæmdastjóri samtakanna,
Knútur Hallsson, lögfræðingur.
flutti ýtarlega skýrslu um starf-
semi samtakanna á liðnu starfs-
tímabili. Hafði starfsemin verið
allfjölbreytt, og m.a. verið fólgin
í því að annast um heimsóknir
ýmissa erlendra fyrirlesara til
landsins, svo sem þeirra Poul de
Lieven, aðalblaðafulltrúa Atlants
hafsbandalagsins, og Dagfinn Au-
stad, æskulýðsfulltrúa bandalags-
ins. Þá sáu samtökin um þátttöku
í nokkrum alþjóðlegum fundum
og niámskeiðum um menntamál
og æskulýðsmál. og efndu tii rit-
gerðarsamkeppni meðal æsku-
(Framhaid á 15. síðu^- ,