Tíminn - 29.07.1961, Síða 13

T í M I N'N, laugardaginn 29. júlí 1961.
13
Segðu mér
SS KS 53
(Framhald aí 11 síðu)
mig bókasafn.“ Bókasafnið er mjög
glæsileg bygging, sem stendur á
fögrum stað í útjaðri Kansas City.
Fundur okkar og Trumans hófst
klukkan tíu, er við 12 útlendingar
frá 11 þjóðlöndum kynntum okkur
fyrir honum.
Skömmu áður en ég lagði i ferð
mína bað Björn Björnsson, konsúll
íslands í Minneapolis, mig að
skila kveðju til Trumans frá „The
Eskimo“, en það er gælunafnið,
sem Truman gaf Birni, er hann
var fréttaritari fyrir NBC-frétta-
stofuna í Hvíta húsinu á valdaár-
um Trumans. Truman mundi strax
eftir „The Eskimo“ og hló lengi.
eftir að ég minntist á hann.
Truman var mjög upptekinn
þennan morgun, en virtist hafa
áhuga á að ræða við okkur i nukk
ar mínútur og bað okkur að setj-
ast.
— Spyi'jið mig bara, strákar,
ég skal svara.
Létum við • rigna yfir hann
spurningunum, sem hann svaraði
stutt og vel. Laumaði að bröndur-
um, ef við átti, og skellihló svo.
Ræddum við þarna heimsins póli-
tík lengi, og báðum við útlending
arnir um skoðun hans á ýmsum
málum. Hann lét aldrei standa á
svörum, en þau voru öl.l frekar
fastmótuð og sýndu ljóslega, að
hann heldur enn við sitt og lætur
engan bilbug á sér finna. Svertingi
frá Afríku spurði Truman um álit
hans á framtíð hinna nýju Aríku-
ríkja, og eftir nokkuð þóf sagði
Truman: „Þú talar eins og komm-
únisti, og þú hagar þér eins og
kommúnisti, en ég veit, að þ úert
allt of góður strákur til að vera
kommúnisti.“ Þar með var viðtal-
inu við hann lokið og hafði staðið |
langt fram yfir áætlaðan tíma. Lof I
aði hann okkur að koma út, svo
ag við næð'um af honum myndum, •
en það gerir hann annars aldrei. ■
Eftir að við fórum svo að skoða
safnið, fór Harry Morgan aftur til
baka og þakkaði honum fyrir. Er
Harry kom svo út aftur, sagði
hann við mig: „Veiztu hvað Tru-j
man sagði við mig? Hann sagðistj
ekki hafa skemmt sér eins vel'
langa lengi og spurði svo, hvort
þið hefðuð haft gott af viðtalinu.“j
Fimm milljónir heillaóska-
korta á dag
Eftir að við skoðuðum safnið,
var okkur boðið í hádegisverð
með Joyce Hall, sem á stærsta og
þekktasta prentfyrirtæki í heim-
inum, sem framleið'ir heillaóska-
l. ort, og heitir Hallmark Cards.
Hann byrjaði starfið bláfátækur
og föðurlaus, aðeins 16 ára gam-
il.l. Hann seldi innflutt póstkort
á götum Kansas City, og eftir
nokkurn tíma fann hann út, að
það var betra að kaupa myndir
hjá listamönnum og prenta kortin
sjálfur. Hann keypti sér litla prent
vél og leigði herbergi fyrir ofan
skóbúð og byjaði að prenta kort.
Framleiðslan var 100 kort á dag,j
en er nú komin upp í 5 milljóni
kort á dag.
Fyrirtækið hefur nú mörg þús-'
und manns í vinnu og af öllum
þjóðernum. Það merkilegasta við
fyrirtækið er, að þar starfar ekk-
ert verkalýðsfélag. Fólkið vill ekki
stofna verkalýðsfélag, þar sem það
hefur betri kjör hjá Hallmark en
það myndi hafa ef það væri í
verkalýðsfélagi. Má þar nefna, að
það hefur afar góð vinnuskilyrði.
m. a. frítt kaffi á morgnana og
gosdrykk í kaffitímanum. Allir fá
frí á afmælisdögum sínum, telj-
ast þeir til frídaga. Þá fær starfs-
fólkið prósentur af tekjum fyrir-
tækisins og þarna starfar sparisjóð
ur og fyrir hverja fimm dollara.
sem lagðir eru inn, fær fólkið einn
hjá fyrirtækinu, plús 6% ársvexti.
Svona mætti lengi telja.
Það var mjög fróðlegt að skoða
fyrirtækið og sja, hvernig e:tt
kort verður til, frá því að hug-
myndin kemur. er teiknuð, mynd
uð, búið til myndamót. prentað.
skorið, pakkað og sent á markað-
inn. Verksmiðjan er í átta hæða
húsi: efst er fólkið. sem finnur
hugmyndir um hin mismunandi
kort og á fyrstu hæð tekur dreif
ingarbíllinn þau og ekur á mark-
aðinn.
Fólk af öllum lifarhátfum
og trúarbrögSum
Um kvöldið var svo boð hjá
Gyðinaafjölskyldu og var þangað
boðið fólki af öllum litarháttum
og trúarbrögðum og tók húsráð-
andinn það fram við mig, að þetta
væri aðeins gert fyrir okkur. þar
sem yfirleitt væri þetta fólk ekki
mikið saman. Sagði hann þag ekki
vera vegna kynþáttahaturs, held-
ur vegna þess, að bessi hópur
hefði ekki sömu áhugamál og ynni
óskyld störf. Þrátt fyrir það, að
engin kynþáttaaðgreining sé í
Kansas-fylkinu. finnur maður það
liggja í andrúmsloftinu Einn af
svertingjunum þarna var læknir
og sagði hann mér, að hann væri
mjög bjartsýnn á. að við myndu.m
sjá á næstu árum mikil umskipti
í þessum kynþáttavandamálum og
sagði einnig, ag allir Bandaríkja-
menn væru mjög bjartsýnir á
framtíðina.
Eftir að útlendingarnir höfðu
al.lir haldið smáræðu um land sitt
og þjóð, fór þessi hópur, sem var
mjög gaman ag geta haft tækifæri
til að ræða við. Þarna kom það
svo greinilega í ljós, hve vel menn
geta umgengizt hvern annan í
bróðerni. Menn gleymdu að at-
huga hörundslit eða hugsa um, að
einn væri Gyðingur, annar kaþól-
ikki og sá þriðji Moslem.
Stórflæði, rigning og
eldingar
Um sexleytið í morgun byrjaði
óskaplegt þrumúveður í Kansas
City og helltist regnvatnið úr lofti
eins og ægilegur foss. Lítill læk-
ur, sem sker sundur bakgarð-
inn í húsi því, er við bjuggum
í, varð að ógnar miklu flóði ,og
reif með sér litla brú, sem var
þar á milli. Vatnið var kolmó-
rautt eins og jökulá á íslandi Há-
vaðinn frá eldingunum var eins
ogmaður gæti hugsað sér atóm-
stríð eða eitthvað því um líkt.
Rétt um það leyti, sem við ætluð
um að fara ag hlaða í bílinn enn
á ný, laust eld'rigu í 50 ára gam-
alt tré, sem stóð fyrir framan hús-
ið' hjá okkur. Tréð féll þvert yfir
götuna og lokaði okkur inni. Urð-
um við að fá heilan vinnuflokk
frá bænum til að saga það niður,
svo að við kæmumst af stað.
Skömrnu seinna hætti þetta
ógnarlega Nóaflóg og við gátum
komizt út úr borginni og tekið
stefnuna á Fayetteville í Arkans-
as.
, ' j
Svart og hvítt,
hvítt og svart
Við vorum nokkuð spenntir að
komast til Feyetteville, þar sem
okkur lék hugur á að kynnast kyn-
þáttavandamálinu þar. Á móti
okkur tóku gömul hjón, hann var
raffræðingur, sem unnið hafði í
36 ár við Panama-skurðinn og
hætti störfum fyrir aldurssakir,
fyrir 10 árum Þau bjuggu í litlu
timburhúsi við þjóðveginn, sem lá
inn í bæinn Þetta var í fyrsta
sinn, sem þau höfðu útlendinga á
heimili sínu og fögnuðu okkur
eins og eigin sonum.
Um kvöldið var okkur boðið í
kvöldverð hjá Kennaraklúbb há-
skólans í Arkans-as. sem er í
Fayetteville. Við urðum hálf
undrandi að sjá þarna um 100
manns og um helmingur var svart
ur. Vig urðum enn meira undr-
andi að frétta, að háskólinn hér
var meðal þeirra fyrstu í Suður-
ríkjunum, er var opnaður fyrir
jafnt svarta sem hvíta Eftir að
við vorum kynntir fyrir fólkinu
var setzt ag borðum Síðan stjórn-
aði einn svertinginn samsöng og
sungum við ameríska þjóðsöngva
góða stund. Ekki kunnum við út-
lendingarnir marga söngvanna og
útveguðu þeir þá okkur söngbæk-
ur, sem bjargaði málinu við. Síðan
kynnti Harry Morgan okkur og
við sögðum frá þjóðum okkar, síð-
an var fólkinu gefinn kostur á að
spyrja okkur. Fyrstu spurning-
unni var beint að mér og ég var
búinn að búast við henni, og var
hálf óttasleginn að þurfa að svara.
Það var ungur, myndarlegur svert
ingi. ,-em rétti upp höndina og
spurð'i: „Mér skilst, að íslenzka
ríkisstjórnin eða ísland vilji ekki
taka við svörtu-m hermönnum.
Þýðir það, að þið íslendingar séuð
á móti okkur, ég meina, eruð þið
með kynþáttaaðgreiningu?" Skyndi
lega fannst mér ég vera aleinn og
fann, hvernig áheyrendur störðu
á mig. Eg gat ekki komið upp einu
orði, þar sem ég átti ekkert til,
ég átti ekkert svar, engin orð til
að útskýra þetta óréttlæti, sem við
íslendingar höfum beitt svarta
kynþáttinn. Er ég leit upp eftir
að hafa leitað að orði eða orðum,
sá ég, að fólkið beið með eftir-
væntingu eftir svari mínu og þögn
in var slík, að maður hefði getað
heyrt saumnál detta.
Ég sótti í mig kjarkinn og
reyndi eftir beztu getu að útskýra
fyrir þessum vinum mínum, hvers
vegna við gerðum þetta. Ég sneri
orðum mínum til svertingjanna og
' bað þá að skilja, ag við íslend-
ingar kynnum ekki að meta her,
og vildum ekkert með her hafa,
og vildum gjarnan losna við her-
inn fyrir fullt og allt. En þeir yrðu
að skilja eitt, að þótt við værum
á móti her, þá þýddi það ekki, að
við værum á móti einum eða nein
um. Ég sagði þeim, að landig væri
opið hverjum sem væri og hvenær
sem væri, og ég hefði aldrei vitað
til, ag við beittum svertingja ó-
rétti, heldur tækjum við á móti
þeim sem vinum og færum með þá
sem vini. Þá reyndi ég að útskýra
það, að vig værum stolt þjóð og
þyldum ekki neitt sem héti vald-
beiting eðá kúgun, við vildum
vera sjálfum bkkur nógir og ótt
uðumst óréttlæti. Aftur á móti
værum vig þekktir fyrir fyrir gest
risni og hefðum aldrei gert grein-
armun á einum eða öðrum. Að
lokum sagðist ég vona og trúa, að
við gætum leiðrétt þennan mis-j
skilning og þeir_ mættu vera viss-
ir um, að við íslendingar stönd-
um með þeim, eins og öðrum sem
leita réttlætis sins.
Virtist þetta svar mitt hrífa þá
og fóru menn aftur að brosa, og
var nú spurt og spjallað um póli-
tík og kynþáttavandamálig hér í
Bandaríkjunum, og gáfu bæði
svartir og hvítir skýringu á þessu
og sögðu, að á næstu árum yrði
því rutt úr'vegi.
Eftir að samkomunni lauk, kom
svertingi sá til mín, er spurt hafði
mig fyrrnefndrar spurningar og
þakkaði mér fyrir svarið og bætti
við: „Ég veit, að þetta er aðeins
byggt á misskilningi, sem vig mun
um leysa í bróðerni og vináttu.
Með komu þinni fengum við skýr-
ingu á þessu, og er það einmitt
það, sem heimurinn þarf á að
halda. Ég vona, að þetta prógram
megi í framtíðinni ná yfir heim
allan og er það eina leiðin fyrir
okkur til að li'fa í friði á þessari
jörð. Við munum aldrei geta unn
ið saman með því að henda skít
hvor í annan, heldur með því að
koma saman og tala saman sem
vinir, og skiptast á skoðunum og
útskýringum. Ég vona, ag við get
um einn góðan veít,irdn'» beimsótt
þitt land, sem ég held að sé svo
fallegt, og talað við þitt fólk, eins
og þú hefur talað við okkur.“
Okkur útlendingunum þótti
leiðinlegt að þurfa að fara, eftir
llsabet Þorleiísdóttír
frá Móbergi
Fædd 9. nóveniber 1874.
Dáin 30. maí 1961.
KVEÐJA FRÁ BÖRNUM HENNAR
Nú glymur í eyrum það kallið, sem korna skal,
og klukkurnar minna á stundina skamma,
og skuggi dauðans líður um Langadal,
við lútum höfði við beðinn þinn, mamma.
Við komum hér s-aman við kistuna þín nú
og kveðjum þig, móðir, hinzta sinni.
Þú gafst okkur börnunum allt það sem áttir þú,
af auðlegð hjartans — í fátækt þinni.
Við þökkum svo öll fyrir allt, sem þú hefur gert,
elsku mamma, er hverfur þú sýnum,
og dauðinn fær aldrei máð það sem mest er vert:
þá mildi, er þú auðsýndir hópnum þínum.
Svo hvíl þú móðir í moldu við föður hlið,
við mætumst aftur, þó skiljumst að sinni.
Stofur og Búrfell blessi þinn grafarfrið
og Blanda kveði þér svefnljóð í eilífðinni.
EINKAKVEÐJA FRÁ SYNI HENNAR
GUÐMUNDI J. JÓHANNESSYNI, OG FJÖLSKYLDU
Komin erum við að kveðja þig hér,
kæra mamma.
Barnæsku minningar beinast að þér,
blessuð mamma.
Blíðlega straukst þú um kollinn og kinn,
kærleika sendir i barnshugann inn.
Hjarta þíns gleði var hópurinn þinn,
hjartans mamma.
Ævinnar vonbrigði, sorgir og sár
i sást þú, mamma,
barðist við fátækt, við þrautir og þrár,
þreytta mamma.
Ráðgjafi okkar í raunum og hryggð,
reyndist svo gjöful á fórnandi tryggð;
hvar sem við dvöldum í bæ eða.byggð:
Bezt var mamma.
Ævin er þrotin og endað þitt stríð,
elsku mamma.
Þökk fyrir gjafir á genginni tíð,
góða mamma.
Nú er við kveðjum þig, ósk okkar er:
eilífa dýrðin sé geymd handa þér.
Guðlega höndin, sem gefur allt hér,
gaf þig, mamma.
Feröir til Þorlákshafnar
Ferðir til Þorlákshafnar í sambandi við Vestmannaeyja-
ferðir Herjólfs á þjóðhátíðina verða frá B.S.Í.
Vinsamlegast kaupið farseðla með nægum fyrirvara.
Vegna sumarleyfa
verða skrifstofur vorar aðeins opnar kl. 1—5 í
ágúst mán.
Læknafélag íslands
Læknafélag Reykjavíkur.
X - VX
svo ánægjulegt og skemmtilegt| við munum ætíð geta lifað sam-
kvöld með hvítum 02 svörtum Ég an > =Att os samlyndi
hugsa. að þag sem ég heyrði og
sá þetta kvöld. eigi alltaf eftir, Jón H. Magnússon
að sitja í mér og sýndi þetta mér FayetteviIIe,
að það skiptir ekki máli af hvaða Arkansas,
lit eða hverrar þjóðar við erum,' 29. júní 1961