Tíminn - 03.09.1961, Blaðsíða 9

T-fMINN, sunnuðaginn 3. september 19€1.
9
Eins og skýrt var frá í frétt-
um dagana fyrir 17. júní í sumar,
kom út á vegum Bókaútgáfunn-
ar Skuggsjá bók, sem nefndist
Á sióouyn Jóns Sigurðssonar eftir
Lúðvík Kristjánsson, rithöfund.
Fyrri baekur Lúðvíks um Jón
Sigurðsson hafa vakið mikla at-
hygli og viðurkennt er, að hann
hafi með þeirri gagnasöfnun og
söguritun varpað nýju. Ijósi yfir
Ííf og starf Jóns Sigurðssonar
og hlut hans ( íslenzkri sjálf-
stæðisbaráttu.
í þessari nýju bók, sem ekki
er síður athygli verð en hinar
fyrri, heldur Lúðvik að nokkru
á nýjar slóðir og dregur fram
( dagsljósið bréf og fróðleik,
sem varpa nýju ijósi á samband
þjóðarinnar við Jón Sigurðsson
og sýna betur en áður, hver
hann var í augum samtímaþjóð-
ar sinnar. Kemur þar í Ijós, að
menn — jafnt nákunnugir sem
aðrir — hafa leitað tfl hans ’um
fyrirgreiðslu ^ smáu sem stóru,
og verða þar engin skil á milli
stjórnmála, málarekstrar í em-
bættum eða hversdagslegra smá-
greiða.
Kemur þetta gleggst fram í
kafla, sem heitir MÖRG VAR
BÓN LANDANS og eru birt hér
nokkur sýnishorn úr honum með
leyfi höfundar og útgefanda. En
bók þessa mættu sem flestlr lesa
af athygli — svo sem aðrar bæk-
ur Lúðvíks um líf og starf for-
setans.
Fyrsti hluti bókarinnar nefn-
ist ÞJÓNUSTA ÁN LAUNA og
einn kafli þess hluta heitir
MÖRG VAR BÓN LANDANS. Er
það upphaf þess kafla og síðan
nokkrir bútar úr honum, sem
hér eru birtir.
Skrifborð og stóll Jóns Sigurðssonar. — (Ljósm.: GE)
Lúðvík Kristjánsson, rithöfundur:
MÚRG VAR BÚN LANDANS
Kvenskraut — hringar
„Haarpynt" og eyrnalokkar
Sögur hafa gengið af því,
að Jón Sigurðsson hafi rekið
í Höfn ýmiss konar erindi
fyrir landa sína, en fremur
hafa þær stuðzt við munn-
mæli en skráðar heimildir.
Öll sú sýslan stal miklum
tíma frá honum og kostaði
hann auk þess eigi lítil fjár-
útlát. Þá verður ekki fram
hjá þvi gengið, að þessi mikla
og margvíslega fyrirgreiðsla,
sem Jón innti af höndum
fyrir íslendinga, varð snar
þáttur í pólitískri velgengni
hans. Það er því ærin ástæða
til að gera fyrirgreiðslusýslan
hans nokkur skil. Svo miklar
heimildir eru varðveittar um
hana, að þær yrðu efni í
stóra bók. ef allar væru tínd-
ar til. Hér verður einungis
gripið niður á fáum dæmum,
en þó nægilega mörgum og
margbreytilegum, að ljóst
megi verða af þeim í hverju
þessi þjónusta Jóns Sigurðs-
sonar við landa hans var
fólgin.
Vafalaust hefði Jón Sigurðs
son orðið harðduglegur kaup-
sýslumaður, ef hann hefði
snúið sér að því starfi, en til
þess kom ekki að öðru leyti
en því, sem hann þurfti að
sinna verzlun fyrir landa
sína, jafnt kaupum sem söl-
um, og þá oftast á smádóti
einu.
Séra Vigfús Guðmundsson
vildi eignast hreyfiplóg og
snýr sér til Jóns:
„Hefur mér því hugkvæmzt að
leita til þín með þetta og biðja þig
vo vel gjöra að útvega mér..
að næsta vor með hinu.“
En hvað skyldi það nú hafa
verið?
„En svo er í öðru lagi mál með
vexti, að konu mína langar til að
eignast sjal, sem almennilegt sé, þó
eigi mjög glanslegt, og treystir hún
konu þinni bezt til að velja og
panta.“
En slöl voru ekki eina kven-
stássið, sem Jón var beðinn
um að kaupa. Séra Þorvarður
Jónsson í Holti undir Eyja-
fjöllum skrifar honum 5.
sept. 1861:
„Það er einungis af nafni heimilis
míns, að þér ráðið í, hver ég er,
og ef ske mætti, að ég er nefndur
félagi í Bókmenntafélagi okkar, en
aldrei hef ég getað haft þá ánægju
að sjá yður nema einu sinni í
Reykjavík, á morgninum næsta
eftir að þér giftuzt,
Það má því eitthvað vera sérlegt,
sem dregur mig til að skrifa yður
og orsaka yður ómaka. Tilefnið er:
að ég fyrir 6 árum giftist í þriðja
sinni á 56. aldursári. En nú datt
það í konu mína að efna sér upp
á þjóðbúning vorn, og hefur hún
fengið að sjá beltisband mjög vand-
að eftir frú konu yðar og vill nú
ekki hafa stokkabelti heldur bandið
frá henni með svo vönduðum silfur-
pörum og skildi yfir sem verða
má. Mér verður það því að ráði,
að leita yðar og biðja yðllr að út-
vega mér bandið hjá henni og senda
mér með fyrsta skipi kaupmanns
gamla N. N. Bryde til Vestmanna-
eyja að næsta vori, ef g. 1. Bryde
gamli lætur yður fá svo marga
skildinga, sem ég kem til með að
skulda yður“.
Séra Vigfús Sigurðsson á
Svalbarði í Þistilfirði á þetta
erindi við Jón 8. febr. 1869:
„Síðan ég reit yður í fyrra mán-
uði, hefur mér borizt bréf frá ást-
vini mínum og sú bón með, sem
ég þykist alls engin ráð hafa tii
að fullnægja með öðru móti en því
að njóta yðar góða fulltingis að,
því að í Höfn á ég enga vini, að
yður undanskildum. — Eg leyfi mér
því að biðja yður að gjöra svo vel
að útvega mér snotran og lipran
kvenhandhring úr skíra gulli, sem
sé einbaug með litlu hólfi á miðju
og plötuloki yfir á hjörum og sé
gengið frá í hólfinu því, sem þéna
þykir af hvorum tveggja manns-
hárum þeim, er ég læt fylgja c
helming af hvoru um sig, en á
plötuna eða lokið á hólfi hringsins
séu grafnir stafir þeir og _L sem
standa á hringvíddarmátanum, sem
liggur hjá hárinu. — Ef þér nú getið
gjört svo vel að koma áðurtöldu
til leiðar fyrir mig, væri mér kært
að hringurinn gæti orðið samferða
væntanlegum vorfélagsbókunum
með lausakaupmanni Fog frá Rönne,
og skyldi ég senda yður aftur and-
virðið með sama manni."
Samkvæmt bréfi, sem séra
Sigfús ritar 14. febr. 1872, en
hann er þá fluttur að Sauða-
nesi, hefur hringurinn komið
með beztu skilum og er þá
borgaður.
Bogi Thorarensen sýslu-
maður á Staðarfelli, gamall
Félagsritamaður og vinur
Jóns, skrifar honum 7. apríl
1864:
„Kona mín biður að heilsa konu
þinni og biður hana að útvega sér
líf (Liv), svona er það kallað, i
kjól, af sama lit eins og viðlögð
Pröve" sýnir. Einnig bið ég hana
að útvegá konu minni, sem hún
kallar „Haarpynt“. Það er eitthvert
stáss, sem brúkað er á hári eða
um höfuð. Láttu vera elegant."
Þorsteinn J. Kúld var eins
og fyrr er frá sagt, góðvinur
Jóns frá því að þeir voru
saman í Höfn. Þorsteinn skrif
ar honum 27. febrúar 1841:
„Hringurinn sem þú sendir mér
í fyrra, þótti svo fallegur, að það er
enginn vegur annar en ég biðji þig
nú um hálsband. Það á að vera úr
hári með fallegum lás. Eg held
fallegast mundi þykja, ef hann væri
með rauðum steinum. Um verðið
er ekki að hugsa, en hitt, að hann
væri nettur og fallegur. Eg treysti
þér líka til að velja, því að hring-
urinn var smekklega valinn. — Eg
sé nú sjálfur, að það er fruntalegt
að mæða þig með þessari „commiss-
ion“ en ég má til, því að ég má
engan annan láta. velja hann, og
þó verð ég að fá hann. Eg meina
alltaf bandið með lásnum."
Þorsteinn fékk að sjálf-
sögðu hálsbandið, og kostaði
það 3 rd. og 4 mk. En hann
þurfti að fá meira af slíku,
og því fer hann enn á fjör-
urnar við Jón 5. febrúar 1842:
„Með lta skipi ætla ég að biðja
þig að senda mér 2 hálsbönd eins
og í fyrra, tvenna eyrnahringi með
lokkkum með jafnlitum steinum og
3 „moderne Dame Brystnaale“ með
samslags steinum, allt þetta billegt
en smagfuldt. Eg á svo margar vin-
konur.“
Mánuði síðar áréttar Þor-
steinn þetta:
„Eg bestillti hjá þér í vetur 2
hálsbönd með gulllás, 2na eyrna-
hringi með slöngum og eina fallega
móðins kvenbrjóstnál, allt sett með
rauðum steinum. Þessu máttu ei
gleyma að senda mér með 1. skipi.
Smekkur þinn er óyggjandi að
velja vel, simpelt og smagfuldt. —
Eg sendi þér að gamni mínu lítinn
kassa með 24 rjúpum, þú getur
gefið hann einhverjum kunningja
þínum."
Síðan ritar Þorsteinn 11. ág.
um sumarið:
„.. Allt er komið með skilum.
Allt ómak þitt og fyrirhöfn fæ ég
máske aldrei fullþakkað, en reyna
vildi ég með tímanum að láta þig
sjá, að ég er ekki öllum vanþakk-
látari, fari hvorki kröftum né vilja
aftur."
Þessi seinasta sending af
kvenstássi til Þorsteins kost-
aði 26 ríkisdali og 3 mörk.
Þegar þessu fór fram. var
Jón enn ókvæntur og Þor-
steinn ekki byriaður að verzla
f Reykmvík. Hann átti þá
heima á Eyvindarstöðum á
Álftanesi hiá Sveinbirni Eg-
ilssyni, síðar rektor.
Pappír, bækur, blöð,
önglar og salt
Sveinn Skúlason ritstjóri
Norðra skrifar Jóni 6. febr-
úar 1857:
„Nú hef ég stóra bón til yðar og
sem ég bið yður að láta mig sem
fyrst vita, hvernig gengur, og hún
er þessi: Mig langar mikið til að
komast í samband við Dreuzcn
pappírssölumann og fá hjá honum
helzt með Bornholmurum eða
Helga Johnsen 2 balla af Norðra-
pappír og hálfan annan af betri
pappír Kaupmennirnir, sem
hafa pantað pappír fyrir prentsmiðj
una snuða hana óguðlega, og ætl-
aði ég að reyna að koma því á, að
hún ætti beinlínis viðskipti við ein-
hvern pappírssölumann. En mest
liggur mér þó á að fá þetta fyrst
fyrir sjálfan mig, því að prent-
smiðjan færir pappírinn líka gróf-
lega fram. Eg vona. svo góðs til
yðar, að þér gjörið svo vel og
gjörið hvað þér getið í þessu. Eg
skal borga það allt að hausti með
ávísunum."
Naumast mun hafa verið
stofnað svo lestrarfélag hér
á landi í tíð Jóns, að ekki
væri leitað til hans um pen-
ingaframlag eða gjafabækur.
Og einnig að þessu leyti virð-
ist hann oftast hafa orðið við
beiðni manna. Þorvaldur
Jónsson læknir á fsafirði
skrifar honum 27. febrúar
1866:
„Nokkrir ísfirðingar tóku sig
saman í vetur til að stofna lestrar-
félag og bókasafn, og er þegar búið
að gefa talsvert til þess af bókum,
en af því að menn óttast, að það
ekki geti vel dafnað, nema það
njóti góðra manna að fyrir utan
sig, þá var mér, sem var valinn
forseti félagsins til hausts, falið að
leita yðar meðal annarra og biðja
yður styrkja félagið með því að
gefa því eitthvað sjálfur og með
því að vera talsmaður þess við aðra
I Kaupmannahöfn, sem gefið hafa
út bækur og kynnu að vilja unna
félaginu nokkurra af þeim.“
Magnús Grímsson og
Sveinn Skúlason. sem þá eru
við nám í Reykjavíkurskóla,
stíla eftirfarandi bréf til
Jóns Sigurðssonar og Vil-
hiálms Finsens 3. marz 1847:
„Hið konunglega skólastjórnarráð
hefur gjört oss skólapiltum í Reykja.
víkurskóla það að skyldu, að sjá
oss sjálfum fyrir bókum, er aðrir
hafa hingað til útvegað oss. Þetta
viljum vér nú gjöra og virðist oss
bezt að fá f einu Iagi bæði þær
bækur, sem lesnar eru í skóla og
aðrar, er vér þykjumst þurfa og
aðrir hafá beðið oss um, og ætlum
vér, að þá munum vér fá meiri
afslátt, þegar svo mikið er tekið
í einu. En allt þetta fer nú f ólestri
fyrir oss, ef vér njótum ei að góðra
manna, sem eru við hendina er-
lendis og geta samið fyrir vora
hönd við bóksalana.
Vér treystum því, að þið verðið
við bæn okkar, og þar er líka allt
undir komið, því að annars verðum
vér að lesa á lófa vora næstkom-
andi skólaár.“
Það kom á Jón að annast
þessi bókakaup og ekki að-
eins í þetta skipti, sem sjá
má af bréfi Magnúsar Gríms-
sonar 3. marz 1848.
En ekki var lestrarefnið,
sem Jón var beðinn að út-
vega, ætíð svona mikilvægt.
Þuríður Kúld hafði keypt
blaðið „Dagmar“. Það hafði
hún fengið með beztu skilum.
En svo hætti það að berast
henni, og þá skrifar hún Jóni
9. marz 1876 Frh. á 12. s.