Tíminn - 28.09.1961, Blaðsíða 6

T Í.M.tN N, .finuntudaginn 28. septcmber 1961.
100 ára minning:
Margrét Steinunn Guðmundsdóttir
húsfreyja á Þorbergsstöðum
25. september s. 1. voru 100 ár
liðin frá því Margrét Steinunn
Guðmundsdóttir fæddist að Bugðu-
stöðum 1 Hörðudal. Foreldrar
hennar voru Guðmundur bóndi
Guðmundsson og kona hans, Hólm
fríður Hallgrímsdóttir.
Foreldrar Guðmundar voru Guð-
mundur Hákonarson og Margrét
Magnúsdóttir frá Syðri-Hraundal,
en Magnús var sonur Guðbrands
Hannessonar prests á Staðarbakka.
Faðir Hannesar var Þorlákur
Vídalín sýslumaður, sonur Guð-
brands sýslumanns Arngrímsson-
ar lærða.
Faðir Hólmfríðar, móður Mar-
grétar Steinunnar, var Hallgrímur
sonur Magnúsar Guðmundssonar
og Sigríðar Jónsdóttur í Tjalda-
nesi. Kona Jóns í Tjaldanesi var
Elín dóttir Einars sýslumanns
Magnússonar á Felli í Kollafirði,
en faðir hans var Magnús sýslu-
maður á Arnarstapa sonur séra
Björns Jónssonar á Hvanneyri.
Margrét fluttist barn að aldri
með foreldrum að Snóksdal og ólst
þar upp fram yfir tvítugt. Var hún |
á þeim árum álitin mikill kven-l
kostur þar í sveit og ein af beztu
söngkonum safnaðarins í Snóks-
dalskirkju.
Á 23. aldursári giftist hún fyrra |
manni sínum, Agli Benediktssyni
frá Þorbergsstöðum í Laxárdal,
syni Ásu Egilsdóttur og Benedikts
Benediktssonar. Þau bjuggu fyrsta'
árið í Snóksdal, en hófu síðan bú-!
skap í Köldukinn í Haukadals-j
hreppi.
Samvistir þfeirra Margrétar og
Egils urðu þó skammar, þar sem
Egill varð úti veturinn 1886—87
á heimleið frá Þorbergsstöðum. j
Má nærri geta hversu þungt áfallj
það hefur verið fyrir hina ungu |
húsmóður með tvö ung börn. Hún
fluttist eftir lát Egils aftur til for-
eldr^ sinna í Snóksdal.
Þar dvaldist hún unz hún giftist j
seinni manni sínum, Benedikt
Bjarna, syni Kristjáns hreppstjóra
og dannebrogsmanns á Þorbergs-j
stöðum. Benedikt var hálfbróðir
Egils fyrra manns Margrétar.
Fyrstu ellefu árin bjuggu þau
hjón að Ketilsstöðum í Hörðudal.
Þar reistu þau íveru- og penings-
hús, sléttuðu og stækkuðu túnið
að mun og bjuggu þar af hinni
mestu rausn. Á Ketilsstöðum
fæddust þeim sex börn. Árið 1902
skiptu þeir á bújörðum Benedikt
og Helgi bóndi á Hóli í Hörðudal.
Á Hóli bjuggu þau hjón síðan í
fimm ár eða til ársins 1907. Þar
eignuðust þau tvær dætur, en sú
yngri dó á fyrsta ári.
Þegar Kristján óðalsbóndi and-
aðist árið 1907, tóku þau Bene-
dikt og Margrét við stórbúinu að
Þorbergsstöðum. Þorbergsstaðir
liggja í þjóðbraut í Dölunum. Þá
var enginn síminn og menn gátu
ekki gert bo ' á undan sér og komu
því fyrirvaralaust bæði seint og
snemma dags, og ósjaldan eftir
háttatíma. Varð þvi húsfreyjan
tíðum cftir langan og strangan
vinnudag að fara á fætur og sjá
langþieyttum ferðalöngum fyrir
næturhvílu, þurrka plögg þeirra
og gefa þeim mat og drykk, sem
jafnan var fyrirliggjandi í búri frú
Margrétar, en hestar settir í hús
og gefið a jötu. Þetta gerðu hús-
freyjan og húsbóndinn með þeirri
hjartahlýju og góðvild, að sá, sem
eitt sinn hafði þegið beina hjá
þeim hjónum, fór þaðan glaður og
kom gjarnan aftur. Var því jafnan
mjög gestkvæmt á heimili þeirra
hjóna, enda gestrisni þeirra við-
brugðiö.
Margt var jafnan í heimili, því
að auk barnanna níu og þriggja
uppeldisbarna var ávallt fjöldi
vinnufólks og ýmissa ættingja þar
til húsa, og má fullyrða, að sjald-
an hafi verið mikið undir tuttugu
manns í heimili. Reyndi þá mjög
á hæfileika og stjórnsemi Mar-
grétar húsfreyju og ber öllum sam-
an um, að hún hafi leyst það hlut-
verk af hendi með sérstakri rögg-
semi, lipurð og glaðri lund. Hún
var ávallt hrókur alls fagnaðar á
heimili sínu, enda bar það þess
merki. Vinnudagur þeirra hjóna
var jafnan langur og strangur,
búið stórt og stöðugt unnið að
jarðabótum.
Benedikt lézt árið 1930, en Mar-
grét stjórnaði búinu áfram ásamt
.VAVA^V.V.VV.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.’.V.V.V.V.V.V.’
sonum sínum tveim til dauðadags,
29. maí 1939.
Böin Margrétar og Egils, fyrri
manns hennar, voru:
Hjörtur bóndi í Knarrarhöfn í
Hvammssveit, kvæntur Ingunni
Ólafsdóttur frá Vatni og
Ása, er giftist Hirti Jónssyni frá
Barmi á Skarðsströnd.
Börn Margrétar og Benedikts
voru:
Hólmfríður þeirra elzt, giftist
Birni Magnússyni frá Sandi og
bjriggu þau á Víghólsstöðum, í
Skógsmúla og Þorbergsstöðum
Egill veitingamaður um langt
árabil í Tjarnarkaffi, kvæntur
Margréti Árnadóttur prests Þor-
steinssonar frá Kálfatjörn.
Kristján bifreiðastjóri í Hafnar-
firði, býr með Þóru Jónsdóttur.
Ása, sem giftist Sigurði Björns-
syni brúasmið frá Marðamúpi í
Vatnsdal, en hún andaðist árið
1933.
Jakob vegaverkstjóri og bóndi
á Þorbergsstöðum, kvæntur Ágústu
Kristjánsdóttur frá Patreksfirði.
Ágúst, er dó 1936, þá 37 ára,
bjó með foreldrum sínum á Þor-
bergsstöðum.
Lilja kaupkona í Reykjavík, síð-
ari kona Sigurðar Björnssonar.
Ingibjörg, er lézt á 1. aldursári.
Auk þess 61 Margrét upp þrjú
börn:
Kristján Bjarnason vélstjóra í
Rvík, kvæntan Árnýju Árnadóttur.
Margréti Björnsdóttur, gifta
Magnúsi Ármann stórkaupmanni í
Rvík.
Svölu Kristjánsdóttur, ógifta í
Rvík.
Afkomendur frú Margrétar eru
þegar orðnir hálft annað hundrað.
Við fráfall Margrétar húsfreyju
á Þorbergsstöðum misstu Dalir
eina af þessum merku og mætu
konum, er þeir hafa alið og sett
hafa svip sinn á byggðina.
Á þessum tímamótum veit ég,
að margur gamall Dalamaðurinn
minnist húsfreyjunnar á Þorbergs-
stöðum með hlýjum huga og þakk-
læti.
Megi enn um árabil stafa ljómi
af nafni hennar og minningu.
Gamall Dalamaður.
Tapazt hefur
karlmannsarmbandsúr með
brúnni leðuról miðvikudag-
inn 20. þ. m. 1 Svignaskarðs-
rétt. Finnandi er vinsam-
lega beðinn að hafa sam-
band við eiganda úrsins
Heiðar Jóhannsson, Val-
bjarnarvöllum, sími um
Svignaskarð.
Qrðið er frjálst
Þjóðin og kirkjan
Innllegar þakklr fyrir auðsýnda vináttu og samúð við andlát
og jarðarför eiginkonu mlnnar
Valgerðar Júlíu Jónsdóttur.
Aðalsteinn Stefánsson,
Fáskrúðsf irði.
Öllum þelm mörgu, sem sýndu okkur samúð og kærleik við
andlát og jarðarför dóttur okkar,
ValgerSar
þökkum við af hjarta og blðjum Guð að blessa ykkur öll.
Lilja Túbals, Jón Guðjónsson.
.V.V/AW.V.,.V.V.VAV.V.VV.V.V.V.,AVA,.VVJWíWV
■ V .-V .-X • V •
Frímerki
Óska eftir að kaupa Evrópu-
sett 1960 og 1961. Kaupum
einnig ný og notuð íslenzk
frímerki.
FRÍMERKJASTOFAN
Vesturgötu 14
sími 24644
Það er ósjaldan, sem menn ræð-j
ast við um kirkjubyggingar á
landi hér, þá sérstaklega í höfuð-l
borginni, en um þau mál virðasti
vera mjög skiptar skoðanir, sem
mikið hefur gæt hin síðari ár. Svo
virðist vera, að hin andlegu mál
hafi vikið til hliðar, þegar breytt-
ir lifnaðarhættir gáfu fyrirheit
um batnandi tíma. Um tvo ára-
tugi hefur þjóðin lifað í velmeg-
un og tæplega farið nógu svo
emð fjármuni sína sem skyldi,
eytt milljónum ki'óna í alls konar
óhófslíf, snautt af andlegum
mætti. Þá hefur borið á því, að
nokkur hluti manna telja nær eðli
sínu að leita frekar á barkrárnar,
sem nú hafa tekið sér bólfestu í
bæjarlífinu, en ganga fram hjá
opnum dyrum kirkjunnar á helg-,
um dögum, þótt kirkjuklukkurnar j
i hafi hiingt til tíða og tónar þeirra j
hljómað um gjörvalla bæi og
byggðir, og gefið til kynna, að
guðsþjónusta sé að hefjast.
Sú skoðun mun vera mjög al-j
menn, sem heyra má á umræðum
manna í daglegu lífi, að byggjaj
fleiri sjúkrahús, því að nóg sé
komið af kirkjum.
Álykta þeir, að samfara fjölgun
þjóðarinnar sé vaxandi veikleiki
og slys á meðal fjöldans.
Það er ekki ósennilegt, að hinn
mikli hraði og tímaleysi, sem er
, fylgjandi tækniþróun nútímans og
er að kæfa kristindóminn, eigi
einnig sinn þátt í því og skapi þá
öru slysahættu, sem fer nú vax-,
andi með ári hverju, er orsakar
þessa miklu sjúkrahúsþörf. Alltaf j
er verið að byg.gja sjúkrahús og
til þeirra framkvæmda lagðarí
milljónir króna árlega.
Að s'jálfsögðu þarf að sinna
þeim málum vel og dyggilega og’
leitast við að hafa nóg sjúkrahús
fyrir hendi, sem talið er, að fylli-
lega sé gert af þeím aðiljum, sem;
þau mál annast, jafnhliða eðli-
legri þróun þeirra mála.
Það þarf líka að vinna að sálar-,
i heill þjóðarinnar, með því að lyfta
huga vorum til hæstu hæða og j
teyga þann andlega mátt, sem það,
an streymir og byggja guðshús, ■
samkvæmt fjölgun þjóðarinnar.j
drottni til dýrðar og vegsemdarj
og mönnunum til andlegrar og'
líkamlegrar blesunar. Það er ekki
ofsagt, að þjóðina hefur frekar
hrakið af leið en haldið framj
eftir vegi í hinum andlegu mál-
um. Svo virðist vera, að góðæri
þjóðarinnar, sem skapaðist vegna
tilkomu hernámsins 10. maí 1940,
og gjörbreytti afkomu lands-
manna, úr vesældar dróma kreppu
I áranna í hina alkunnu velmegun,
! sem öllum er ljós, hafi að sama
j hætti afvegaleitt fólk frá kristin-
1 dómi og kirkju. Ljós heimsins
verður alltaf það sama og sanna,
hvort sem menn eru fátækir og
smáir eða ríkir og stórir, hvort
sem þjóðin lifir í fátækt og á
krepputíma, eða speglast i fjár-.
málaflóði hernámsáranna og telurj
sig ekki lengur hafa þörf fyrir
kristindóm og kirkju nema að
litlu leyti, vegna hins efnalega
góðæiis, sem þjóðin öðlaðist á
sínum tíma og færði miklar fórnir
fyrir, sem aldrei verða að fullu
greidar.
En sú var tíðin, að landsmenn
litu svo á, að stoðir trúarinnar
væru veigamesta atriðið í lífi vor
mannanna, sem aldrei bifast, þótt
úthafsöldur ófriðarþjóðanna leggi
að landi og þjóð. Kirkjan verður
alltaf það sanna tákn andlegrar
menningar, sem er undirstaða
hins íslenzka þjóðlífs í blíðu og
stríðu og alls mannkyns, þess
vegna ber að hafa samstöðu um
málefni kirkjunnar og iðka þæri
dyggðir, sem forfeður vorir gerðu
og létu oss eftir sem arf til fram-
tíðarinnar.
Núverandi kynslóð á að rækta
þann akur áfram sem laufgaðan
lund í mannlegri sál, á grunavelli
kristindóms og kirkju.
. Allir þeir menn, sem fá litið
dagsins ljós, komast ekki hjá
þeirri snertingu, þegar geislar
vorsólarinnar verma og vekja til
nýs lífs þær lífverur, sem legið
hafa í dvala hinna mörgu skamm-
degisdaga.
Að sama hætti vekur trúarlífið
og kirkjuleg þjónusta menn úr
dvala tómleikans og hinar hrelldu
sálir til nýs lífs, þegar Ijósið að
ofan nær að skína inn í myrkvaða
sál. Þá verður glatt í döprum
hjörtum, þótt dapurleiki tilver-
unnar hafi fest rætur um stund
í lífi manna, en síðar verið grædd-
ur upp með siðgæðishugsjón og
gerður að trúarlegum aldingarði
í hjarta þeirra, sem ganga guðs-
vegu.
Á þessum umbrotatímum hefur
kirkjan og þjónar hennar, prest-
arnir, orðið fyrir margs konar að-
kasti, bæði af vantrú og vanþekk-
ingu fjöldans, sem skapað hefur
álitshnekki á marga lund.
Fjárhagsgrundvöllur kirkjunnar
hefur riðað, þar sem hún sjálf er
ekki lengur bjargálna og er nú
ríkiskirkja, og henni eru sniðinn
of þröngur stakkur af hálfu hins
opinbera, svo að það hefur stór-
lega tafið starfsemi og byggingar
framkvæmdir kirkjunnar sjálfrar
og prestsetra, sem margsinnis
hefur verið minnzt á. Nú þegar
verðbólguhjólið fór að snúast hrað
ar og hraðar, og þensla fjármála
er orðin svo geigvænleg, að for-
ráðamenn þjóðarinnar, hinir
kjörnu fulltrúar Alþingis, gerðu
sér það Ijóst,, að ekki væri seinna
vænna að taka upp sparnaðarleið-
ina til að bjarga fjármálahlið
ríkissjóðs. Sú leið þótti vænleg-
ust að draga allverulega úr út-
gjöldum þjóðarinnar til verklegra
framkvæmda og minnka manna-
hald í ýmsum greinum. Þá kom
þeim fyrst í hug að fækka prest-
um, og draga úr framlagi til
kirkjubygginga. Með þeirri tilskip-
an var ráðizt á garðinn, þar sem
hann er hæstur, ég endurtek hæst-
ur, því að þar sem er tendruð
heilög glóð í þjónustu við Guð,
þar er að finna hæstu og æðstu
vegsemd mannlegs lífs. Því ber að
hlúa að hinni grænu grein, höfuð
stól kristinsdóms og kirkju. Til
stuðnings orðum mínum vil ég
leyfa mér að vitna í ávarp og yfir-
lit biskups við setningu presta-
stefnunnar í júní sl„ sem útvarp-
að var og þar með allri þjóðinni
gefinn kostur á að hlýða á og
fylgjast með lífi og starfi kirkj-
unnar hverju sinni.
Biskup sagði meðal annars:
„Um kirkjumál á Alþingi er ekki
frekar að segja. Þó verður að geta
eins, áður en við er skilizt, af því
að það vakti athygli og er athyglis
vert. Fjárveitinganefnd Alþingis
benti í sambandi við afgreiðslu
sína á fjárlögum ársins á nokkrar
leiðir, sem hún taldi athugandi til
þess að draga nokkuð úr útgjöld-
um rikissjóðs.
Meðal úrræðanna var hugsanleg
fækkun presta. Verð ég að segja
það, að mér kom þetta talsvert á
óvart og mun fleirum hafa. Verð
ég að segja það, að svo athugulir
og ágætir trúnaðarmenn þjóðar-
innar og þeir, sem þarna eiga hlut
að máli, hafi í einhverjum öðrum
tillögum um viðréttingu á fjárhag
ríkissjóðs verið nær veruleikan-
um.
En mörgum mun hafa fundizt,
(Framhald á 12. síðu).