Tíminn - 01.12.1961, Qupperneq 5

T í MIN N, föstudaginn 1. desember 1961
5
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastj6ri: Tómas Árnason. Rit
stjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb.), Andrés
Kristjánsson, Jón Helgason Fulltrúi rit-
stjórnar: Tómas Karlsson Auglýsinga-
stjórl: Egili Bjarnason. — Skrifstofur i
Edduhúsinu — Símar: 18300—18305 Aug
lýsingasími: 19523 AfgreiSslusími: 12323.
— Prentsmiðjan Edda h.f. —
Áskriftargjald kr 55.00 á mán innanlands.
f lausasölu kr 3.00 eintakið
Hver er reynsla
verkalýðsins?
í umræðum, sem urðu á Alþingi síðastl. vetur, lýsti
Einar Olgeirsson því mjög greinilega, hvernig hann hefði
haft samstarf við þá Ólaf Thors og Bjarna Benediktsson
sumarið 1958 um verkföll og kauphækkanir til þess að
gera vinstri stjórninni óhægt fyrir. Afleiðingar þessarar
samvinnu urðu þær, að vinstri stjórnin neyddist til að
undirbúa nýjar efnahagsráðstafanir þá um haustið. Þessar
ráðstafanir voru þó tiltölulega auðveldar og var sýnt
fram á, að á grundvelli þeirra væri hægt að tryggja sama
kaupmátt verkamannalauna og í október 1958, eða i
febrúar 1958. Ef fallist hefði verið á þessar ráðstafanir,
hefði verið hægt að tryggja framfarastefnuna áfram. Svo
fór þó ekki, því að í annað sinn kom Einar Olgeirsson og
aðrir leiðtogar Sósíalistaflokksins tii liðs við Sjálfstæðis-
flokkinn. Á þingi Alþýðusambandsins í nóvember 1958
tóku Sjáfstæðismenn, Moskvu-kommúnistar og íhaldskrat-
ar höndum saman um að fella þessar tillögur. Þar með
voru örlög vinstri stjórnarinnar ráðin.
f þriðja sinn tóku svo Einar og félagar hans höndum
saman við Sjálfstæðisflokkinn veturinn 1959, er þeir
gengu til liðs við hann um að koma fram kjördæmabylt-
ingunni. Einar hlaut að launum forsetatign í neðri deild
á sumarþinginu 1959 gegn því, að Bjarni Benediktsson
yrði forseti í sameinuðu þingi. Eftir haustkosningarnar
þurfti Bjarni hins vegar ekki lengur á Einari að halda.
Fyrir verkamenn, sem hingað til hafa margir hverjir
fyigt Sósíalistaflokknum að málum, er ekki ófróðlegt að
íhuga nú, hver ávinningur þeirra hefur orðið af umræddri
samvinnu Sósíalistaflokksins við Sjálfstæðisflokkinn og
kjördæmabyltingunni, sem þessir aðilar hrundu fram?
Eru kjör þeirija kannske miklu betri nú en í október
1958?
Staðreyndin er sú, að kjör þeirra eru miklu lakari, svo
að ekki sé meira sagt. í skjóli kjördæmabyltingarinnar
beita stjórnarflokkarnir nú gengislækkunarvaldinu til
þess að gera verkfallsréttinn að engu.
Þetta er uppskeran, sem launþegarnir hafa fengið af
samvinnu Sósíalistaflokksins og Sjálfstæðisflokksins og
kjördæmabyltingunni, er þeir knúðu fram.
Af öllu þessu geta verkamenn og aðrir launamenn
reynt, að það er ekki heppilegt að treysta á forustu Sósíal-
istaflokksins í kjarabaráttunni, svo að ekki sé meira sagt.
Þess vegna er það dagsins mál fyrir þessa aðila, að skipa
sér undir merki hinnar lýðræðissinnuðu og umbótasinn-
uðu stjórnarandstöðu og hnekkja þannig afturhaldsstefnu
stj órnarf lokkanna.
Blíðmæli Bjarna
Þótt verkamenn hafi tapað á samstarfi Sósíalista-
flokksins og Sjálfstæðisflokksins, hafa foringjar Sósíal-
istaflokksins sloppið betur. Þótt Bjarni Benediktsson lati
skamma þá í Mbl. og yrði stundum á þá á Alþingi, er ber-
sýnilegt að þar fylgir ekki hugur máli. Þetta sást nýlega
á Alþingi, þegar Bjarni í einu orðinu bar hinar þvngstu
sakir á kommúnista, en hrósaði Einari Olgeirssyni í hinu
orðinu fyrir víðsýni! Bjarni vildi bersýnilega halda áfram
að eiga Einar að, ef hann kvnni að þurfa að halda á hon-
um aftur, t. d. ef kratarnir nægðu ekki lengur sem hækja.
'/
'/
'/
/
/
'/
'/
'/
'/
/
/
'/
'/
/
/
't
/
'/
’/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
’/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
't
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
t
'*
't
'/
'/
't
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
't
'*
'/
'/
VESTRÆN SAMVINNA
STÚDENTAR hafa ákveðið að
helga hátíðahöld sin 1. desemb-
er að þessu sinni vestrænni sam
vinnu. Ýmsum kann að þykja
þetta kynlegt frávik frá fyrri
venju, þar sem hátíðahöldin 1.
desember hafa yfirleitt verið
helguð sjálfstæði íslands. Við
,nánari athugun þarf þetta hins
vegar ekki að vera svo, því að
hér er um mjög skyld mál að
ræða. Frelsi og sjálfstæði ís-
lands er orðið nátengt vest-
rænni samvinnu. Ef þessi sam-
vinna bilaði og brysti, yrði sjálf
stæði íslands hætt. Sjálfstæði
íslands er einnig háð því, að fs
lendingar hagi þannig þátttöku
sinni í vestrænni samvinnu, að
hún treysti sjálfstæði þeirra,
þjóðemi og menningu, en eigi
hið gagnstæða.
Þess vegna er gott að hug-
un manna sé beint að þessu
efni.
VESTRÆN samvinna er að
sjálfsögðu rúmt hugtak. Með
vestrænni samvinnu er að jafn
aði átt við samvinnu þjóðanna
í Vestur-Evrópu og Norður-
Ameríku, en sakir sögulegra, •
landfræðilegra, menningarlegra
og stjórnmálalegra ástæðna
eiga þessar þjóðir eðlilega sam-
slöðu. Þó hefur samvinna
þeirra ekki kornist á verulega
náið stig fyrr en eftir síðari
heimsstyrjöldina. Vonir manna
fyrst eftir þá styrjöld, voru
þær, að hægt væri að koma upp
viðtæku, alþjóðlegu samstarfi á
breiðum, alþjóðlegum grund-
velli, þar sem væru samtök Sam
einuðu þjóðanna. Þessar vonir
brugðust hins vegar, því að Sov
étríkin voru treg til allrar slíkr
ar sarhvinnu, svo að ekki sé
meira sagt. Það voru einnig von
ir manna fyrst eftir styrjöld-
ina, að hægt yrði að koma upp
víðtækri efnahagslegri sam-
vinnu milli austurs og vesturs
og voru t. d. fyrstu amerísku til
lögurnar um Marshallhjálpina
byggðar á þvi, að hún næði
jafnt til Austur-Evrópu og Vest
ur-Evrópu. Þessu var hafnað af
þáverandi stjórn Sovétríkjanna,
sem gerði leppríkin í Austur-
Evrópu stöðugt háðari sér og
sýndi vaxandi merki þess, að
hún hyggði á aukna útfærslu.
Þegar svo var komið, var ekki
um annað að velja fyrir Vestur-
Evrópu og Norður-Ameríku, en
að þoka sér saman, til þess að
stöðva þessa útþenslusteínu Sov
étríkjanna. Upp úr þessu
spruttu svo Marshal’lhjálpin og
Atlantshafsbandalagið. Þetta
tvennt hefur haft hina örlaga-
ríkustu sögulegu þýðingu. Mar-
shallhjálpin lagði grundvöll að
hinni ótrúlega hröðu endurreisn
Vestur-Evrópu. Atlantshafs-
bandalagið hefur tryggt friðinn
í Evrópu og stöðvað alla frek-
ari vopnaðan yfirgang kommún
ista þar.
SÁ ÁRANGCJR. sem hefur
náðzt af þessu hvoru tveggja,
bendir vissulega til þess, að
ekki sé rétt að láta hér numið
staðar. Áður byggðist vald og
auður Evrópu að mjög verulegu
leyti á nýlendukúgun í öðtum
heimsálfum. Góðu heilli hafa
nú nýlenduþjóðirnar brotizt
undan þeim yfirráðum. Það,
sem Vestur-Evrópa hefur misst
þannig, þarf hún að vinna upp
með aukinni samvinnu og sam-
heldni. Sundruð Vestur-Evrópa
myndi reynast lítill varnarvegg-
ur gegn fi'amsókn kommúnism-
ans og hafa lítil áhrif ann-
ars staðar í heiminum. Samein-
aður getur hinn vestræni heim-
ur haldið framsókn öfgaaflanna
í skefjum og haldið hátt á lofti
þeim hugsjónum og stjórnar-
háttum, sem bezt hafa gefizt
vestrænum þjóðum. í þessa átt
beinist nú líka viðleitni flestra
framsýnna manna á Vesturlönd
um. v
Það má liins vegar segja um
vestræna samvinnu, að hún sé
í sköpun og enn ekki fullséð
hvaða farveg hún velur sér. Sá
rammi, sem hún hefur valið sér
í Efnahagsbandalagi Evrópu er
t. d. alltaf þröngur og einangr-
unarsinnaður. Það er t. d. á-
reiðanlega ekki heppilegt, að
Vestur-Evrópa hlaði um sig
einn sameiginlegan tollamúr,
sem m.a. getur virkað illa.
á hin vanþróuðu lönd Asíu og
Afríku. Vestræn samvinna þarf
að hafa miklu stærra starfssvið
eða, a. m. k. ná bæði til Vestur-
Evrópu og Norður-Ameríku.
Takmark hennar má ekki held-
ur vera það, að loka sig inni
með tollamúr, heldur að brjóta
niður tollamúrana milli sín og
dnnarra og gera heimsviðskipt-
in þannig sem allra frjálsust.
Góðu heilli virðist núv. ríkis-
stjórn Bandaríkjanna hafa
glöggt auga fyrir þessu. Sem
öflug heild í frjálsum viðskipta
heimi, geta vestrænu þjóðirnar
áreiðanlega komið mestu og
beztu til vegar, t. d. í hinum
vanþróuðu löndum.
EINS OG áður segir, hefur vest
ræn samvinna mikla þýðingu
fyrir sjálfstæði fslands. Ef Atl-
antshafsbandalagsins nyti ekki
við, er hætt við að Vestur-Ev-
rópu þjóðirnar týndust brátt
ein og ein undir liinn austræna
járnhæl og röðin kæmi fyrr en
seinna að íslandi. Þess vegna er
Atlantshafsbandalagsins full
þörf meðan óbreytt ástand ríkir
í heiminum og ekki skapast
friðvænlegri sambúð milli aust-
urs og vesturs. Á sama hátt
gætu þjóðir Vestur-Evrópu orð
ið kommúnismanum að bráð, ef
þær hefðu ekki efnahagslegt
samstarf, er treysti afkomu
þeirra og framfarir. Sú sam-
vinna er sizt þýðingarminni.
íslendingar hljóta að taka
þátt í þessu samstarfi vest-
rænna þjóða, eftir því, sem þeir
hafa aðstöðu og getu til. En
þess ber vel að gæta, að þeir
hafa hér algera sérstöðu vegna
smæðar sinnar. íslendingar
verða að gæta þess, að forsjón-
in hefur falið þeim alveg ó-
venjulegt verkefni, þar sem er
efling og verndun ísl. þjóðeinis
og menningar. Þar er um menn
ingararf að ræða, sem íslend-
ingar þurfa ekki aðeins að gera
sjálfum sér ljóst, að þeir þurfa
að vernda og verja, heldur
þurfa þeir að gera öðrum vest-
rænum þjóðum það Ijóst, áð það
er ávinningur fyrir vestræna
menningu, að íslenzkt þjóðerni
og ísl. menning líði ekki undir
lok. Frá þessu sjónarmiði hlýt-
ur þátttaka okkar í vestrænu
samstarfi að mótast. Um þetta
sjónarmið þarf að vera sam-
staða. Það var samstaða um
þetta sjónarmið, þegar gengið
var í Atlantshafsbandalagið ár-
ið 1949, því að þá var tryggi-
lega frá því gengið, að fslend-
ingar undirgengust ekki neitt,
sem þeir gætu ekki jafnan sjálf
ir ráðið. Það var samstaða um
þetta sjónarmið, þegar vai'nar-
samningurinn var gerður, eins
og sést á hinum stutta uppsagn
arfresti hans. Það var samstaða
um þetta sjónarmið á árunum
1953—’58, þegar fylgt var regl-
um um, að takmarka sem
mest samskipti landsmanna og
varnarliðsins. Það væri illt, ef
horfið yrði frá þeim sjónarmið-
um, sem samstaða var um í
frámangreind skipti.
Á sama hátt þarf að vera sam
staða um afstöðuna til E}fna-
hagsbandalagsins. Við megum
ekki taka á okkur nokkrar þær
skuldbindingar, sem ekki sam-
ræmast áðurnefndu sjónarmiði.
AÐ LOKUM skal svo farið
nokkrum orðum um, hvert sé
takmark vestrænnar samvinnu.
í fæstum orðum sagt það að
tryggja velmegun, frelsi og
frið í heiminum. Vissulega
má benda á, að enn sé margt
öðruvísi í vestrænum heimi
en æskilegt sé. Hinu getur
hins vegar enginn neitað, að
mikið hefur miðað í áttina hin
síðari ár, sbr. frelsistaka ný-
lenduþjóðanna. Sú þróun verð-
ur bezt tryggð til frambúðar
með samstarfi, — það er sam-
vinnan, sem er hér hinn bezti
grundvöllur, eins og á svo mörg
um öðrum sviðum. Þess vegna
hefur það líka verið og er
stefna vestrænna þjóða, þótt
þær efli innbyrðis samstarf, að
vera reiðubúnar til sátta og
samstarfs við aðrar þjóðir og
önnur ríkjasamtök, ef mætzt er
á miðri leið. Takmark Atlants-
hafsbandalagsins er t. d. fyrst
og fremst að tryggja jafnvægi,
er skapi grundvöll til samkomu
lags og sátta við gagnaðilann.
Þess vegna er von manna um
heim allan um frið og frelsi
ekki sízt bundin við heilbrigða,
vaxandi samvinnu hinna vest-
rænu þjóða. Þ. Þ.

/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
't
'/
't
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
/
'/
'/
'/
'/
'/
'/
't
'/
‘t
'/
'/
'/
't
'/
'/
'/
Helgafi'i) hefur á undanförnum
árum aefið út nokkrar bækur á
erlendum i:álum. dönskh, norsku.
sænsku og ensku, sérstaklega ætl-
að þeim sem senda vilja vinum er-
léndis góða gjöf. í dag hafa blað-
inu borizt tvær nýjar bækur frá
forlaginu i þessum flokki. Eyvind-
ur of the mountain (F.jalla-Eyvind-
ur). Hefu: prófessor dr. Francis
P. Magoun. jr gert þýðinguna og
skrifar auk þess stuttan eftirmála.
Þýðing professors Magoun hefur
agnar i
< /
út bækur
ekki verið prentuð áður.
Hin bókm er „In search of my
beloved" (íslenzkur aðall() eftir
Þórberg Þorðarson Bókin er þýdd
á ensku af prófessor Kenneth
Chapman, sem þýtt hefur fleiri
bækur íslenzkar, meðal annars ís-
gefur
á ensku
landsklukkuna. Kristján Karlsson,
rithöf. hefur s-krifað stutta grein
um Þórberg, sem birtist aftan við
söguna.
Báðar þessar bækur eru þokka-
legar og hentug gjöf fyrir ensku-
mælandi fólk.