Tíminn - 05.12.1961, Blaðsíða 5

TÍMINN, þrjgjudaginn 5. desember 1961.
5
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
FramJrvæmdastjóri: Tómas Árnason. Rit-
stjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb.), Andrés
Kristjánsson. Jón Helgason Fulltrúi rit
stjórnar: Tómas Karlsson Auglýsinga-
stjóri: Egill Bjarnason. — Skrifstofur 1
Edduhúsinu — Simar: 18300—18305 Aug
lýsingasimi: 19523 Afgreiðslusími: 12323
— Prentsmiöjan Edda h.f. —
Askriftargjaid kr 55.00 á mán innanlands.
í lausasölu kr 3.00 eintakið
Verknaður, sem ekki
mun gleymast
Stjórnarblöðin eru orðin hljóð um gengislækkunina,
sem framkvæmd var í sumar. Þau leitast kappsamlega við
að ræða um öll .mál önnur. Af hálfu þeirra er bersýnilega
allt gert til þess að draga athygli manna frá þessum
verknaði ríkisstjórnarinnar. í þeim efnum er hvert tæki-
færi notað til hins ýtrasta.
í rauninni er þetta skiljanlegt. Þetta er mannlegt, þótt
ekki sé það mikilmannlegt, eins og Árni Pálsson komst
eitt sinn að orði. Ritstjórar stjórnarblaðanna finna, að
gengislækkunin var glapræðisverk, sem ekki er hægt að
afsaka. Þess vegna verður umfram allt að láta hana
gleymast.
Útgerðarmönnum var sagt, að gengislækkunin væri
sérstaklega gerð fyrir þá. Enn hefur bátaútgerðin þó ekki
fengið neina tekjuhækkun vegna gengislækkunarinnar,
en hins vegar hefur hún stóraukið útgerðarkostnaðinn.
Fyrir þinginu liggja bráðabirgðalög, þar sem gert er ráð
fyrir að taka mestallan gengishagnaðinn af útgerðinni í
ríkissjóð og opinbera lánasjóði. Það sem eftir verður,
mun vart eða ekki nægja til að bæta útgerðinni þá út-
gjaldaaukningu, sem leiðir af gengislækkuninni.
Það er vitanlega ekki svo auðvelt að fá útgerðarmenn
til að gleyma þessu.
Það er ekki svo auðvelt heldur að fá bændur til að
gleyma þeim mörgu útgjaldahækkunum, er hljótast af
gengislækkuninni, á sama tíma og þeir fá miklu lægra
verð fyrir afurðir sínar en þeim réttilega ber.
Þá er ekki auðveldara að fá launþegana til að gleyma
gengislækkuninni, þeir finna til hennar í næstum hvert
sinn, sem þeir þurfa eitthvað að kaupa. Gengislækkunin
hefur þegar gert kjarabót þá, sem launþegarnir fengu í
sumar, að engu og raunar meira til. A.m.k. gildir það um
þá lægstlaunuðu. Daglaunamenn fengu 10% kauphækkun,
en síðan 1. júní hefur framfærslukostnaðurinn hækkað
um 15% samkv. útreikningum Hagstofunnar. Langmest
hækkun framfærslukostnaðar stafar frá gengislækkun-
inni.
Þannig má rekja þetta áfram. Og ekki bætir það úr
skák, að þetta er í fyrsta sinn, sem krónan hefur verið
lækkuð, án þess að lagðir hafi verið fram nokkrir út-
reikningar um nauðsyn slíkrar lækkunar.
Menn mega ekki heldur gleyma því óhæfuverki, sem
gengislækkunin var. Hún var hrein hefndarráðstöfun,
gerð í ógnunarskyni, við launþega og bændur. Svo mikið.
kapp var lagt á að koma henni fram, að sjálf stjórnar-
skráin var þverbrotin. Slíkt fólsku- og óhæfuverk má
vissulega ekki gleymast. Eyrir það eiga kjósendur að
dæma ríkisstjórnina eftirminnilega. þegar þeir fá tæki-
færi til þess við kjörborðið.
*
Ohappaverk
Forsætisráðherra hefur upplýst, að ríkisstjórnin hafi
tii athugunar að auka veiðiréttindi íslenzku togaranna
innan fiskveiðilandhelginnar. Rétta stefnan væri vitan-
lega sú að reyna að færa fiskveiðilandhelgina meira út
og tryggja afkomu togaranna á þann hátt. Þeirri leið lok-
aði stjórnin hins vegar um ótiltekinn tíma með samning-
unum, sem hún gerði við Breta síðastl vetur Þetta er lítið
dæmi þess, hvílíkt óhappaverk sá samningur var og er.
Guðmundur Jónsson, Kópsvatni:
Áburðarverksraiðjan og verk-
efni landbnnaðarráðherra
Þau tíðindi hafa nú gerzt, að
Ingólfur Jónsson, landbúnaðarráð-
herra hefur með ráðherrabréfi
falið Áburðarverksmiðjunni h/f
að annast alla verzlun með tilbú-
inn áburð. Hefur þetta vakið
nokkra undrun, því að ekki hafa
bændur óskað eftir þessari breyt-
ingu, enda hefur Áburðarsala rík-
isins leyst vel af hendi alla verzl-
un með tilbúinn áburð til þessa.
Alþingi hefur heldur ekki sam-
þykkt að leggja niður Áburðarsölu
ríkisins enn þá, en eftir því má
ekki bíða.
Ingólfur Jónsson hefur notið
trausts meðal bænda, og sjálfstæð-
isbændur segja, þegar þeim finnst
viðreisnin þrengja hag þeirra um
of, að Ingólfur láti sér mjög annt
um hag bænda og reyni að
tryggja framgang mála þeirra í
ríkisstjórrihini, en hinum ráðherr-
unum sé síður að treysta.
Það er mér a.m.k. kunnugt um,
að Ingólfur hefur beitt áhrifum
sínum til þess að þoka áleiðis raf-
væðingu sveitanna, þótt hægar
gangi að visu en skyldi. Hefur
hann t.d. úrskurðað, að lagt skyldi
rafmagn á einstaka afskekkta
sveitabæi, sem raforkumálastjórn-
in vildi skilja eftir.
í áburðarverksmiðjumálinu hlýt-
ur annað sjónarmið að gilda. Þar
hlýtur Ingólfur að taka frekar til-
lit til hagsmuna annaiTa aðila en
bænda.
í lögunum um Áburðarverk-
smiðjuna segir svo, að hún skuli
vera sjálfseignarstofnun, þ.e. eign
rikisins, og virtust allir vera sam-
mála um það í fyrstu, en á síðustu
stundu áður en lögin voru afgreidd
frá Alþingi, tókst Birni Ólafssyni
að fá samþykkta breytingartillögu
um, að heimiK væri að stofna
hlutafélag til þess að i’eka verk-
smiðjuna. Síðan var hlutafélagið
stofnað, og var hlutaféð 10 millj.
kr. ,og þar af hafði ríkið lagt fram
6 millj. en einstaklingar 4 millj.
Bygging verksmiðjunnar var svo
hafin og hún skírð Áburðarverk-
smiðjan h/f. Kom þá í ljós, að
meiri hluti Alþingis taldi verk-
smiðjuna eign hlutafélagsins.
Á Alþingi 1952 voru til umræðu
bráðabirgðalög um öflun lánsfjár
til verksmiðjunnar. Þá mælti Ing-
ólfur Jónsson m.a. á þessa leið þ.
14. nóv.:
„Áburðarverksmiðjan er iðnað-
arfyrirtæki, sem alþjóð varðar og
alþjóð á meiri hluta í. Áburðar-
verksmiðjan er ekki fyrirtæki
bændanna einna og starfar ekki
aðeins fyrir þá, heldur fyrir al-
þjóð. Bændunum má standa út af
fyrir sig á sama um, hvort áburður
inn er innlendur eða erlendur.
Það, sem þeir hljóta að spyrja um,
er þetta: Hvað kostar áburðurinn,
og hvernig eru gæði hans? — En
landbúnaðurinn er vitanlega trygg-
ari í rekstri sínum og framtíð
sinni, ef ábitrðurinn er framleidd-1
ur hér innanlands, þvi að þannig
getur ástandið verið hér á landi
og þannig hefur það verið, að það
hefur stundum verið á takmörkum,
að það væn hægt að flytja áburð
til landsins vegna gjaldeyrisskorts.1
Hv. 2. þm. Ueykv. (Einar Olgeirs-
son) sagði hér áðan, að bændur
mundu verða skyldaöir til þess að
kaupa áburð af Áburðarverksmiðj-
unni h/f, hvort sem þeir vildu
það eða ekki. Ég býst ekki við, að
það þurfi að skylda íslenzka bænd-
ur til þess að kaupa áburð af
Áburðarverksmiðjunni. Eg veit, að
íslenzkir bændur eru það þroök-
aðir, að þeir vilja nota isleníkai
áburðinn og jafnvel þó að hann
yrði eitthvað dýrari en sá útlendi.
íslenzkir bændur hafa þann
þroska, að þeir skilja það, að ís-
lenzk iðnaðarfyrirtæki geta verið
einn af máttarstólpum þjóðfélags-
ins, nauðsynlegum máttarstólpum
til þess að halda uppi sjálfstæðu
þjóðfélagi, og þeir mundu ekki
láta á sér standa, ef nauðsyn bæri
til að styðja þennan stólpa, og
'þeim er ár'eiðanlega ljóst, að það
er ekki hægt að flytja allar vörur
til landsins erlendis frá, nema þá
um leið að skapa í landinu verð-
mæti á móti.“
Þarna kemur fram ótti um, að
verksmiðjan verði ekki samkeppn-
isfær, og því miður virðist reynsl-
an hafa orðið sú. A.m.k. hefur sá
áburður, sem út hefur verið flutt-
ur, verið seldur fyrir mun lægra
verð en sá áburður, sem bændur
kaupa. En það er rétt að athuga,
hvernig Einar Olgeirsson svaraði
Ingólfi Jónssyni síðar .í umræðun-
um um sama mál þ. 17. nóv.:
„Því var haldið fram hér af hv.
2. þm. Rang., að bændur mundu
með ánægju borga hærra verð
fyrir áburð úr íslenzkri áburðar-
verksmiðju heldur en úr útlendum
áburðarverksmiðjum. Það er nú
ákaflega gott að fá þessa yfirlýs-
ingu frá þeim þm. bænda. Ég er
nú samt ekki alveg viss í, að hann
tali þar fyrir munn sinna umbjóð-
enda um, að þeir mundu borga
méð ánægju hærra verð. Eg veit
að vísu, að íslenzka bændastéttin
er ákaflega þjóðleg stétt, en að
það sé alveg öruggt, að hún borgi!
með ánægju hærra verð fyrir ís-
lenzkan áburð heldur en útlend-
an, tel ég ekki jafnvíst. Og a.m.k.
hef ég þá reynslu, að þeir, sem
sérstaklega hafa talið sig fultrúa
bændastéttarinnar hér á þingi,
vilji nú frekar reyna að telja
bændur á að heimta framlög frá
ríkinu með þeim hlutum, sem
þeiiri væri gert að greiða dýrara
en þeim væri þörf á, heldur en að
skora beinlínis á þá að borga með
ánægju meira en þyrfti að gera.
Og ég verð að segja, að það er
ekkert undarlegt, þótt íslenzk
bændastétt, svo þjóðleg og hag-
sýn sem hún er, mundi krefjast
þess af sínum fulltrúum, þegar
hún færi að gera upp þessar sakir
við þá, að verksmiðja, sem þeir
legðu í að byggja fyrir íslenzka
bændastétt, væri þannig hugsuð
frá upphafi vega, að hún ætti fylli-
lega að geta keppt við erlendar
verksmiðjur og selt íslenzkum
bændum áburð ódýrari en erlend-
ar verksmiðjur gera, því að svo
hef ég skilið baráttu íslenzkrar
bændastéttar á áburðarmálunum,
að sú barátta væri háð til þess að
létta af þeirra herðum oki er-
lendra áburðarhringa, en ekki til
þess að gera þá undirorpna þyngra
oki.en þeir báru áður. (Alþt. 1952,
B. 195).
Einar túlkaði þarna rétt áhuga
bænda fyrir áburðarverksmiðj-
unni. Von þeirra var sú að fá
ódýrari og a.m.k. ekki lakari áburð
en erlendan. Neytendur eiga líka
þarna hlut að máli, því að þeir
verða að greiða meira fyrir land-
búnaðarafurðirnar, ef áburður-
'rtn er dýr.
Áburðarverðið mun eiga stærsta
hlutinn í því. hvernig til tekst með
uppbyggingu landbúnaðarins á
næstu árum. Má t.d. minna á
aukna kornrækt og græðslu af-
rétta og eyðisanda Það er að
minnsta kosti ekki sanngirni að
ætlast til, að íslenzkir bændur geti
framleitt afurðir til útflutnings,
nema þeir fái rekstrarvörur á svip
uðu verði og bændur í nágranna-
löndunum, þar sem veðurfar er þó
mun hagstæðara fyrir landbúnað.
En hvers vegna viU áburðar-
verksmiðjan fá að verzla með all-
an áburð? Senriilega er orsökin sú,
að hún vill fá einokunaraðstöðu,
svo að hún þurfi ekki að óttast
samlfeppni. Þetta væri kannski af-
sakanlegt, ef verksmiðjan yrði
ríkiseign. Annars væri það frá-
leitt.
Á Búnaðarþingi árið 1953 vat
rætt um aðild bænda í áburðar-
verksmiðjunni, og var eftirfarandi
tillaga samþykkt:
„Búnaðarþing telur mjög þýð-
ingarmikið, að bændur eignist hlut
deild í Aburðarverksmiðjunni h/f.
Búnaðarþing skorar því á stjórn
Búnaðarfélags íslands að leita eft-
ir hlutafjárlofor’ðum meðal bænda
Náist hlutafjárloforð frá bænd-
urn, er nemi a.m.k. tveim milljón-
um króna, fel(ur Búnaðarþing
stjórn Búnaðarfélags fslands að
beita sér fyrir þvi við ríkisstjórn
og Alþingi, að lögum um áburðar-
verksmiðjuna verði breytt á þá
léið, að bændum gefist kostur á
að leggja henni hlutafé og fái jafn
frarnt aðild að stjórn verksmiðj-
unnar.“
Þetta var athyglisverð tillaga,
sem ekki náði þó fram að ganga.
Munu bændur ekki hafa treyst
sér til þess að leggja fram svona
mikið hlutafé, og kannski ekki
gert sér ljóst mikilvægi þess.
Æskilegast væri nú úr því sem
komið er, að lögum verksmiðj-
unnar verði breytt í það horf, að
hún verði óskoruð ríkiseign, og
síðan verði reynt að gera á henni
þær endurbætur, sem tryggi fram-
leiðslu köfnunarefnisáburðar, sem
yrði hvorki dýrari né verri en inn-
fluttur köfnunarefnisáburður. Þeg-
ar það mark hefur náðst, er fyrst
tímabært að hefja framleiðslu
annarra áburðartegunda. Þarna á
landbúnaðarráðherrann mikið
verk fyrir höndum, og það er al-
veg öruggt, að bændur munu fylgj-
ast vel með því, hver framvinda
þessara mála verður.
Kópsvatni, 15. nóvember 1961.
Guðmundur Jónsson
Lærðu á gúmbáta
Undanfarið hefur farið fram
sýnikennsla í meðferð gúmmi
björgunarbáta og annarrá björgun
artækja á Vestfjörðum á vegum
Slysavarnarfélags fslands og Skipa
skoðunar ríkisins.
Kennsluna önnuðust þeir Óli
Bardal og Jón Jónasson. Var farið
á eftirtalda staði- Flateyri. ísa-
fjörð, Súgandafjörð, Þingeyri,
Bildudal og Patreksfjörð. Flutn-
ing mannanna og kennsilutækja
milli staða annaðist Landhelgis-
gæzlan og sýndi sérstakan velviljá.
Aðsókn að sýningum þessum fór
langt fram úr því, seín menn
höfðu gert sér vouir uán. Samtals
sóttu námskeiðin nær 700 manns.
Var sums staðar frestað róðrum,
og felld niður vinna til að sem
flestir gætu notið kennslunnar.
f ráði er að halda sýnikennslu
þessari áfram um allt land í ýms-
um verstöðvum, og mun næst
verða farið um Suðurnes og ti'
Vestmannaeyja.