Tíminn - 06.01.1962, Blaðsíða 6

DANARMINNENG:
ilatthias S. Þórðarson,
þjóðmlnjavörður
Matthías Þórðarson, þjóðminja-
vörður, verður til grafar borinn í
dkg. Með honum er fallinn í val
máður, sem víða hefur komið við
í íslenzkri menningarsögu á þess-
ari öld og á að baki mikil og
merk störf í íslenzkri fornleifa-
fræði og bókmenntum.
Matthías Septímus Þórðarson var
fæddur 30. okt. 1877 á Fiskilæk í
Melasveit í Borgarfirði. Foreldrar
hans voru Þórður hreppsstjóri Sig
urðsson og Sigríður Kunólfsdóttii;
kona hans. Hefur Matthías gert
grein fyrir ætt sinni í sérstöku
riti með ættarskrám þeirra hjóna.
Matthías varð stúdent 1898, cand.
phil. í Kaupmannahöfn 1899, lagði
stund á norræn fræði og forn-
fræði við háskólann þar, fluttist
til íslands 1906, aðstoðarmaðuir
við Forngripasafnið 1907, forn-
minjavörður (síðar þjóðminja-
vöi'ður) 1908. Fékk lausn frá því
embætti 1947. Sæmdur prófessors
nafnbót 1937 og kjörinn heiðurs-
doktor í heimspeki við Háskóla
íslands 1952. í stjóm Hafnardeild
ar Hins íslenzka bókmenntafélags
1905—1906, í stjórn félagsins hér
heima síðan 1912 og til dauða-
dags og forseti frá 1946. Formað-
ur Hins islenzka fornleifafélags
1920 og síðan ritstjóri Árbókar
þess 1920—1948. í stjórn Heimil-
isiðnaðarfélags íslands frá 1912
og síðan. Auk þess virkur þátttak-
andi í mörgu öðru félagsstarfi og
opinberam nefndum. Sæmdur stór
krossi hinar íslenzku fálkaorðu
auk erlendra heiðursmerkja. Fyrri
kona Matthíasar var Alvilde Mar-
ie Jensen frá Kaupmannhöfn, en
síðari kona Guðríður Guðmunds-
dóttir frá Lambhúsum á Akra-
nesi. Frú Guðríður lézt árig 1956,
en síðustu árin hafði Matthías
heimili með dóttur þeirra, frú
Sigríði, og naut umhyggju henn-
ar.
Matthías Þórðarson var ism
margt óvenjulegur og mikilhæfur
maður, í senn mannkostamaður í
dagfari og skiptum við samborgara
og mikill og traustur lærdómsmað-
ur. Hann var iðjumaður srvo að af
bar, glöggur og gerhugull í öllu
starfi. Hann var sveitabarn en
fiuttist ungur til Reykjavíkur og
ur félagsins og útgáfu að nokkru
og skil þeirra til félagsmanna.
Matthías varð háaldraður mað-
ur, 84 ára, og hann var formaður
Fornleifafélagsins rúm 40 ár og
lézt sama dag og aðalfundur þess
var haldinn seinast á nýliðnu ári.
Heiðursdoktor Háskóla íslands var
hann og hafði hlotið margvísleg
heiðursmerki. Með honum er ekki
aðeins horfinn af sjónarsviði stór-
merkur fræði- og vísindamaður,
heldur og einn hinn trúverðugasti
fulltrúi þeiirar kynslóðar, sem
mótaði manndóm sinn um síðustu
aldamót.
Harðmdi
var mikill og góður Reykjavíkur
borgari og setti svip sinn á hana
að ýmsu leyti./Hann naut jafnan
virðingar og trausts, hvort sem
var í smálegum hlutum eða þar
sem hæri'a bar, svo sem á fundum
meðal erlendra fræðimanna. Hann
bjó sig af kostgæfni undir ævi-
starfið og varð stórfróður um ís-
lenzka menningarsögu, bæði af
námi og *igin rannsóknum. Sér-
staklega mun skyn hans.á íslenzka
listiðju frá fyrri öldum hafa verið
gott.
Vísir að fornminjasafni var til,
er Matthías kom til skjalanna, en
það varð hans verk að skipa því
fram til sýnis þjóðinni þó í þröng-
um húsakynnum væri á lofti safna-
hússins gamla við Hverfisgötu.
Fræðimönnum mun koma saman
um, að skráning og röðun safn-
muna hafi verið leyst af hendi af
trúrri kunnáttu og skipulagshæfni,
og hið sama megi segja um forn-
leifagröft hans og fornleifarann-
sóknir.
En það var langt frá því, að
fornminjafræðin og starfið við
fornminjasafnið væii eina við-|
fangsefni Matthíasar. Hann gegndi
ótrúlega miklum félagsmálastörf-
um öðrum, en utan safnsins lét
hann sér tíðast um Bókmenntafé-
lagið og vann því allt er hann
mátti. Síðasta áratuginn var það
aðalstarf hans að annast um bæk-
Kammermúsíktónleikar
Grímsstöðum á Fjöllum, 4. jan.—
Hér gerði stórhríð fyrir áramótin
og dyngdi niður snjó. Síðan hlán-
aði. Nú er aftur hart á og lítill
hagi, þótt menn sýni fé út. Póstur
inn ferðast á jeppa, en færð er
þung. K.S.
Vertíð að hefjast
Patreksfirði, 4. jan. — Fimm tii
sex bátar verða gerðir hér út í
vetur. Þrír þeirra eru tilbúnir til
veiða, einn er enn á síldveiðum,
en hina er verið að búa á vertíð.
Frá Tálknafirði verða gerðir út
þrír bátar eins og í fyrra. Þeir eru
nú búnir til veiða. S.J.
Skýrsla SVFÍ um dauðaslys árið
1961
Á árinu urðu 64 dauðaslys; en
árið 1960 urðu þau 45. Slysin
flokkast nú þannig:
_ Drukknanir 34. Bifvélaslys 14.
Ýmis slys 16. Samtals 64 dauða-
slys.
Nánar flokkar skrifstofa SVFÍ
slysin þannig:
Drukknanir.
Með skipum og bátum:
Með Auði djúpúðgu, Skagastr.,
2 menn; með trillu'bát frá Fá-
skrúðsfirði 2 menn, feðgar; með
mb. Helga, Höfn, Hornaf. 7 menn;
með mb. Karmöy, ísafirði 2 menn,
feðgar; með mb. Skíði, Skagastr.
2 menn, bræður. Alls 15 menn.
Það er ekki stór hópur, sem að
jafnaði sækir tónleika þá, sem
Kammermúsikklúbburinn hefur
efnt til undanfama vetur. Aft-
ur á móti eru það góðir áheyrend
ur, sem fylgjast af áhuga með
því, sem tiltölulega fámennur
hópur tónlistarmanna leggur á
sig til að kynna mönnum mörg
öndvegisverk Kammermúsiktón-
bókmenntanna. Minnast menn
margra ánægjulegra kvöldstunda
í sal Melaskólans á þeirra veg-
um.
Fyrstu tónleikar á þessu ný-
byrjaða ári fóru fram á sama
stað miðvikudaginn 3. jan., og
voru þeir 4. í röðinni á s.l. starfs
ári, og seinkaði þeim nokkuð af
óviðráðanlegum ástæðum.
Að þessu sinni komu fram 2
erlendir gestir Kammenmúsik-
klúbbsins þau frú Elísabet Har-
aldsdóttir (Sigurðssonar píanó-
leikara) klarinettuleikari og hr.
Milan Kantorek hnéfiðluleikiari.
Er óhætt að segja að leikur frú-
arinnar hafi strax í upphafi heill
að áheyrendur.
f sónötu Joh. Brahms f. klarin-
ettu og píanó, gaf hún þau fýrir-
heit, sem ekki brugðust. í þéssu
gullfallega verki gætti sterkrar
innlifunar og öruggrar hljóm-
fallskenndar. Samleikur frú Elísa
betar og Áma Kristjánssonar
var innilegur og sannfærandi.
Sónata Arthur Honegger fyrir
klarinettu og píanó, sem öllu
heldur mætti kalla sónatínu, sam-
anþjöppuð í formi og áhrifamikil,
var mjög vel. leikin og svo að
finna að hún kæmi áheyrendum
í gott skap.
Það er alltaf fengur að fá eitt-
hvað af kammermúsikverkum L.
van Beethoven á éfnisskrána. Að
þessU sinni varð tríó í B-dúr,
óp. 11, fyrir valinu.
Léku þau það saman, frú Elísa-
bpt, Árni Kristjánsson og Milan
Kantorek, hnéfiðlu. Var samleik-
ur þeirra svo jafn -og áferðar-
fallegur, að til fyrirmyndar má
teljast.
Hafi forráðamenn klúbbsins
þökk fyrir að fá hingað þessa
ágætu listamenn, svo og Árni
þakkir fyrir sína framúrskarandi
aðstoð við þá. U.A.
_ Aðrar drukknanir:
Útbyrðis féllu af skipum og bát
um 12 menn. Drukknuðu í ám og
vötnum og lækjum 5 menn. Féll
út af bryggju 1 maður. Féll í
Reykjavíkurhöfn 1 maður. Alls
19 menn.
Bifvélaslys:
Fyrir og undir bifreiðum 8 (_þar
af 2 börn og 1 unglingur). í á-
rekstrum 4. Undir dráttarvélum
2. Alls 14.
Ýmis slys.
Af völdum elds og reýks 3. Af
völdum falls 4. Af völdum áverka
3. Klemmzt til bana 1. Skot úr
byssu 2. Af háspennulínu 1. Ókunn
orsök 2. Alls 16.
Samtals hafa því orðið 64 dauða
slys árið 1961. Árið 1960 urðu
þau 45 og flokkuðust þannig: 29
drukknuðu; 11 fórust í umferðar
slysum og 11 létu lífið af öðrum
orsökum.
Björgunar- og hjálparstarf
Að minnsta kosti 82 mönnum
hefur verið bjargað úr yfirvof-
andi háska á árinu 1961 að því er
II.
Á árinu sem leið voru kaup-
félagsmenn sakaðir um nöldur
vegna þess, að með nýlegum
lagaákvæðum voru sjálfsbjörg
þeirra um öflun rekstrarfjár
verulegar skorður settar. Sam-
kvæmt þeim lagaákvæðum eru
Horft um öxl -
kröfur Seðlabankans á hendur
innlánsdeildum kaupfélaganna
á árinu sem leið, margar
milljónir króna. Þótt fé þetta sé
geymt á góðum stað, er ráðstöf-
unin kaupfélögunum mjög til
óþurftar. Á sama tíma eru lán
bankanna út á afurðir, sem
bændur hafa falið kaupfélögum
sínum til sölumeðferðar, stór-
lega skert. Ekki verða kaup-
félagsmenn með sanngirni
áfelldir, þótt þeir láti í Ijós
vanþóknun á þessum ráðstöfun-
um.
Ein hin síðasta sakargift á
árinu sem leið á hendur kaup-
félögunum og Sambandinu var
sú, að óverjandi tómlæti hafi
ríkt um vöruvöndun og sölu-
meðferð dilkakjöts erlendis.
Áttu þessi fyrirtæki aldrei að
hafa gert neitt til vöruvöndun-
ar og flyttu kjötskrokkana
„óhrjálega“ á markaðinn. Þetta
var þó harla ómakleg ásökun.
AHt sem gert hefur verið í
þessu máli hafa samvinnufélög-
in gert. Árleg'a verja þau stórfé
til endurbóta á sláturhúsum og
frystihúsum og til byggingar
nýrra. íslenzkt dilkakjöt nýtur
mikils álits á erlendum markaði
og náðst hefur gott verð fyrir
það. Engin fyrirtæki í landinu,
önnur en samvinnufélögin hafa
sýnt hinn minnsta Iit á því að
gera betur í þessum efnum.
Þessar höfuðásakanir á hend-
ur samvinnufólkinu og leiðtog-
um þess árið sem leið, að ekki
sé talað um það orðbragð, sem
þær oft og tíðum hafa verið
túlkaðar með, eru ekki til þess
fallnar að efla frið og bræðra-
lag. Þær styðjast ekki heldur
við rök, eins og margsinnis hef-
ur verið sýnt fram á. Það væri
mikið gleðiefni, ef menn með
ólíkar skoðanir vildu taka upp
hóflegri vinnubrögð á nýju ári,
og ræða með sanngirni um þær
mörgu hliðar, sem flest mál
hafa.
Undir árslokin létu andstæð-
ingar kaupfélaganha í Ijós
undrun yfir því, að nokkurrar
enginn reiður
bjartsýni gætti hjá leiðtogum
samvinnufélaganna. Sú undrun
var ástæðulaus. Kaupfélögin
voru stofnuð af bjartsýnum
mönnum, þótt við mikla örðug-
leika væri að etja. Sambandið
var stofnað af bjartsýni og trú
á málstað samvinnuhugsjónar-
innar. Erfiðleikum og vanda-
málum á 80 ára vegferð hafa
samvinnufélögin mætt með
bjartsýni og það munu þau gera
enn. Sú staðreynd varpar birtu
á marga merkilega sigra og
gæfuríkt starf, samvinnufólkinu
og þjóðinni allri til gagns og
nytsemdar. Bjartsýni varpar
einnig birtu inn í óvissu fram-
tíðarinnar. PHJ
á árinu 1961
SVFÍ er kunnugt. Þar af var 51
manni bjargað frá drukknun og
31 úr eldsvoða, bæði á sjó og á
landi. Árið 1960 var 70 manns
bjargað úr lífsháska. Hér er ekki
talin öll sú hjálp og mikla að-
stoð, sem björgunarskip, landhelg
isflugvélin og landhelgisþjónust
an hefur veitt sjófarendum á ár-
inu, en sú þjónusta hefur verið
bæði víðtæk og þýðingarmikil.
Sjúkraflug
Eins og kunnugt er, þá á Slysa
várnafélag íslands meiri hluta í
tveimur sjúkraflugvélum ásamt
Birni Pálssyni, ’flugmanni, sem
hann flýgur og rekur. Samkvæmt
skýrslu Björns hefur sjúkraflug-
þjónusta hans orðið s'em hér seg
ir:
Á árinu 1961 hafa verig fluttir
með flugvélunum samtals 161
sjúklingur. Samtals hefur í sjúkra
flugi verið flogið 257 klst. og 50
mínútur. Vegalengd í þessum ferð
um hefur orðig 63 þúsund kíló-
metrar.
Á fyrri árum hafa verið fluttir
1072 sjúklingar og því samtals frá
byrjun, 1233. — f árslok 1961 hafa
verið flognar úr sjúkraflugi, frá
byrjun, 2217 klst. og 50 mín. og
í þessum ferðum hafa verið flogn
ir EÍ34 þúsund kílómetrar samt.
Á þessu ári hefur verið unnt
að taka að sér ýmis flug á nýju
sjúkraflugvélinni, sem óframkvæm
anleg hefðu orðið með þeirri
eldri og oft hafa verið fluttir
tveir körfusjúklingar samtimis í
þessari nýju vél.
Á árinu hefur sjúklingum ver
ið veittur afsláttur frá venjulegu
gjaldi pr. flugtíma, að upphæð
samt. 54.770.00 kr. Slíkan afslátt
hefði ekki verið unnt að veita,
ef Slysavarnafélag íslands krefð-
ist einhvers gjalds vegna síns
eignarhluta í flugvélunum.
Þá eiga norðlenzku slysavama-
deildirnar einnig hlut að sjúkra-
flugvél Tryggva Helgasonar á Ak-
ureyri, sem einnig hefur veitt
mikla og góða þjónustu á árinu.
Tryggvi Helgason, Akureyri,
hefur samtals flogig með 64 sjúkl-
inga í 61 ferð frá 18 stöðum víðs
vegar á landinu og þó aðallega
frá Norðurlandi. Flestir sjúkling
ar hafa verið sóttir til Vopnafjarð
ar, eða alls 11, og þar næst 8, til
Þórshafnar. Samtals hefur þetta
flug tekið 126 klst. og 35 mín.„
og vegalengdin er 30.400.00 k:m.
Árið 1961 verður í tölu stærri
slysaára, eitt það mesta, sem orð
ið hefur á friðartímum um ára-
bil. Þessar staðreyndir verða okk
ur vísbending þess, að aukin
tækni og vélamenning eykur
Slysahættu og krefst því aukinna
slysavarna og miklu víðtækara
slysavarnastarfs en hingað til hef
ur'verið, á sjó, á landi og í lofti.
Það er og staðreynd að líf og'
limir verða lítt varðir nema í sam
hjálp. En samhjálp krefst fórna,
framlaga og starfs, sem einstakl-
ingarnir, þjóð'in, verða að leggja
fram.
Eina virka samhjálpin í landinu
er Slysavarnafélag fslands. Starf-
semi þess verður að efla og færa
til fleiri sviða og með því spyrna
gegn slysahættu og slysum. Hjálp
arstarf þess hefur fært mörgum
einstaklingum og heimilum öryggi
og hjálp.
En þessa hjálp og öryggi hefur
því tekizt að veita vegna samhjálp
ar fólksins, slysavarnadeildanna.
einstaklinganna, sem þar starfa
og vegna framlaga og velvilja
þjóðarinnar.
Slysavarnir eru ekki dægurmál,
heldur fullkomin alvörumál, sem
(Framhald á 11. síðu)
6
T f MI N N, laugardaginn 6. janúar 1962.