Tíminn - 10.01.1962, Blaðsíða 2

KERENSKY
HEFUR TALAÐ
Taugaóstyrkar hendur hvíla
eitt andartak hreyfingarlaus-
ar á borðplötunni. Síðan seg-
ir eigandi þeirra, Alexander
Kerensky:
— Það verður engin
þriðja heimsstyrjöld. Með
mína þekkingu á Rússum vil
ég leyfa mér að halda þvi
fram, að heimsstyrjöld sé
óhugsandi. Rússneska æskan
er þreytt á kommúnismanum
og vill fá annað kerfi. Komm-
únismintt hefur aldrei haft
og mun aldrei hafa neitt að-
dráttarafl fvrir frjálsa menn
Hvað sundurlyndið milb
Sovétstjórnarinnar og rauða
Kína áhrærir, er það ekki
annað en stjórnmálabrella,
sem á að raska ró þeirra í
vestrinu!
Alexander býr aleinn í litlu
herbergi i Hoover-stofnuninni í
Stanford, þar sem hann vinnur
að sögu kommúnismans fyrir
300 dollara á mánuði. Þangað
kom hann árið 1956 til þess að
skrifa verk sitt um rússnesku
byltinguna 1917, þegar keisaran-
um var steypt af stóli, og um
dagana, sem á eftir fóru, þangað
til bolsévikkarnir náðu völdum
í landinu og lögðu grundvöllinn
að kommúnisma nútímans og
kalda stríðinu.
Hann neitaði, að haft yrði við-
tal váð hann fyrr en hann hefði
lokið verki sínu, en nú er því
s'ama sem lokið, og hann tilbú-
inn að tala út. Augu hans, grá
með gulum blettum, vekja at-
hygli þeirra, sem við hann ræða.
Þau eru jafn ung og lifandi og
þegar Kerensky vár aðeins 35
ára gamall og ríkti yfir 170 millj-
ónum manna.
Hann var eiginlega ekki enn
fullorðinn, þegar hann, sem ný-
bakaður lögfræðingur, varði Gyð-
ing, sem ákærður var fyrir brot
gegn stjórninni, þ. e. a. s. keisar-
anum, án þess að hafa hugmynd
um hverjar afleiðingar það
mundi hafa í för með sér. Árið
1917 var hann kunnur sem frá-
bær verjandi, þegar um póli-
tiska fanga var að ræða. Skömmu
síðar var hann valinn í hið svo-
kallaða „parlament“ keisarans í
Petrograd. Hann var sósialisti í
þá daga, eins og hann reyndar er
enn í dag. Hann var þó settur á
svarta listann, þegar þjóðin reis
upp á móti keisaraveldinu og
neitaði að halda áfram stríðinu
við Þjóðverjana. Þá rauk hinn
ungi lögfræðingur upp til handa
og fóta og talaði til þjóðarinnar,
hann beitti tungunni á báBa bóga,
og hann vann svo mikið, að hann
brotnaði að lokum saman og
varð að bera hann frá einum
ræðustól til annars. En ræður
s'inar hélt hann.
Áður en margar vikur voru
liðnar hafði hann sannfært svo
marga um tilgang og stefnu bylt-
ingarinnar, að hann var skyndi-
lega orðinn sjálfkjörinn forystu-
maður hinnar fyrstu ráðstjórnar
í Petrograd, sem í rauninni hafði
völdin í landinu. Til að byrja
með var hann dómsmálaráðherra,
síðan varð hann hermálaráðherra,
og þaðan var leiðin ekki löng til
stjórnar hin fyrsta lýðveldis, sem
sá dagsins liós í þessu víðfeðma
r'íki. Með öðrum orðum: hann
var einræðisherra, en hann neytti
allra krafta og hæfileika til að
sannfæra fólk um, að rétta leið-
in til þess að skapa nýtt Rúss-
land væri að gera drauminn um
lýðræðislegt Rússland að veru-
leika.
Til þess að koma á betri aga í
hemum lét hann innleiða aftur
þá sömu dauðarefsingu fyrir lið-
hlaup, sem hann hafði s'kömmu
áður látið nema úr lögum. Sömu-
leiðis kom hann því til leiðar, að
þúsundir pólitískra fanga voru
látnir lausir. Einn þeirra var
Josef Stalín.
Kerensky stóð sjálfur oft og
einatt í eldinum í stríðinu á milli
Þjóðverja og Rússa. Þegar her-
mannalið eitt lagði eitt sinn á
flótta undan Þjóðverjum og voru
skotnir af samlöndum sínum á
flóttanum, þá gekk Kerensky
á milli, og honum lánaðist að
stöðva slátrunina. En sjálfur
særðist hann alvarlega.
Löngu áður en hann hafði náð
sér til fulls af sárum sínum, var
hann aftur seztur í sæti sitt í
Petrograd, þar sem hann stjórn-
aði sinni uppvægu þjóð með ein-
ræðisvaldi í þrjá og hálfan mán-
uð. Hann var snillingur, hann
hafði alia þræðina í hendi sér, og
hann sýndi oft frábæra stjórnar-
hæfileika, en jafnframt gat hann
oft verið barnalegur og auðtrúa.
Hans stærstu og afdrifaríkustu
mistök voru, að hann trúði um
of á hið góða í andstæðingum
sínum. Það varð hans fall.
Fjandmenn hans kölluðu hann
heigul. Aðrir nefndu hann hinn
mikla son Rússlands og von
Rússlands. En andstæðingar
hans höfðu síðasta orðið. Bolsé-
vikkarnir veltu honum af fótstall-
inum, og hann varð að fara í
útlegð, fyrst í London og París.
síðan i Bandaríkjunum. En enn
þann dag í dag heldur hann fast
við draum sinn um lýðræðislegt
Rússland, stjórnað af fólkinu
sjálfu. Hann trúir á þjóð sína, og
hann er stoltur af því að vera
Rússi, nú eins og ævinlega.
Þó að örlögin hafi leikið Ker-
ensky grátt, þá er hann engan
veginn niðurbrotinn maður. Trú
hans á sósíalismann er óhögguð,
en hann lítur ekki á sósíalism-
ann sem hina endanlegu lausn á
heimsvandamálunum.
— Ég er ekki forlagatrúarmað-
ur, segir hann og slær knýttum
hnefa í borðið. En kommúnism-
inn, eins og hann er í Rússlandi
í dag, mun aldrei sigra heiminn,
því að frjálsir menij samþykkja
UMRÆÐUR hafa orðið allmiklar um
ríkisútvarpið og dagskrá þess um |
hátíðarnar og þó sérstaklega ára-j
mótin. Hefur mönnum einkum leg-
ið þungt orð til gamanþáttarlns á
gamlárskvöld og talið eina Ijósa
blettinn á honum eftlrhermur
Karls Guðmundssonar. Um þetta
hafa þó verlð skiptar skoðanir.
KONA HRINGDI til blaðsins fyrir
skömmu og mlnntist á jólakveðj-
urnar I útvarpinu. Hún kvaðst hafa
beðið útvarpið fyrir eina kveðju.
Það flutti kveðiuna — en hún var
lesin eftir miðnætti .eina nóttína
rétt fyrir jólin. Þetta taldi konan
að vonum illa að verið og vafa-
samt, að viðtakendur kveðjunnar
hefðu verið vakandl við viðtæki
sitt á þessari stundu. Þetta gilti að
sjálfsögðu um fleiri kveðjur en
þessa, því að allmargar kveðjur
voru lesnar eftir miðnætti fyrir
þessi jól. Konan sagðl, að við því
væri ekkert að segja, þótt útvarpið
neitaði að flytja kveðjur, ef svo
ásett værl í dagskránni, að ekki
væri unnt að koma þeim að í eðli-
legum útvarpstíma — en að taka
við þeim og lesa þær eftir mið-
nætti væri neðan við allar hellur.
Konan kvaðst vilja vekja athygli á
þessu og vænta þess, að útvarpið
bætti ráð sitt i þessu efni og léki
viðskiptavini sina ekki svona grátt
oftar.
ÉG HEF HEYRT ýmsa minnast á
það, að þáttur Jónasar Jónassonar
— kabarett í útvarpssal — hafi
verið mjög góður á þrettándanum
og miklu skemmtilegra útvarpsefni
en það, sem flutt var á gamlárs
kvöld. Þátturinn var mjög fjöl-
breyttur, allmikið af nýju efnl í
honum og glettni mikil. Gott
skemmtifólk kom þarna fram. Jón-
asi hefur annars tekizt allvel með
þætti sína á þessum vetri og vlrð-
ist leggja alúð og elju i gerð
þeirra. Nóg um útvarplð að sinni.
— Hárbarður.
ekki slíkt stjórnarform. Það er
nefnilega mikill munur á hinni
hagfræðilegu og þjóðfélagslegu
þróun ásamt þeim vísindalegu og
tæknilegu framföium, sem fylgt
hafa i kjölfar hennar, og á hin-
um marxistísku fullyrðingum og
kúgun öreigalýðsins.
— Um þriðju heimsstyrjöld er
ekki að ræða. Hún mun ekki eiga
sér stað. Hvað er styrjöld? Jú,
hún er það ráð, sem stjórnvitr-
ingarnir síðast grípa til. En í
dag skilja allir deiluaðilar, að ef
gripið verður til þess ráðs, verða
allir aðilar að engu gerðir. Þetta
er ekki nein spurning um mann-
úð og mannkærleika, þó að
kommúnistarnir s'éu orðnir mann-
legri með árunum. Þetta er að-
eins spurning um það að lifa eða
ekki.
— í dag standa stjórnvitringar
heimsins andspænis því erfiðasta
viðfangsefni, sem þeir hingað til
hafa átt við að etja, sem sagt að
hafa sitt fram án þess að til
styrjaldar komi. Og ég þekki
Rússland og Rússa svo vel, að ég
get sagt, að þeir munu ekki
hyggja á styrjöld.
Síðan heimsstyrjöldin fyrri
brauzt út árið 1914 hefur heimur-
inn verið í stöðugu kreppu-
ástandi. Við erum annars í henni
miðri! En hún verður ekki leyst
fyrr en heimurinn skilur, að hið
i'ússneska einveldi eins og það er
í dag, er aðeins byrjunin á þjóð-
félagslegr; breytingu um gllan
heim.
Menn höfðu tækifæri til að
kveða niður stefnurnar tvær,
kommúnismann og fasismann,
árið 1918 eða 1919. Þá hefði verið
mögulegt að leggja grundvöll fyr
ir raunverulegum friði þjóða á
milli. Þess í stað völdu menn
Versalafriðinn, sem ekxi var
annað en framhald á heims-
ófriðnum. Á hinum svokallaða
millistríðstíma byggðu rússnesk-
ir kommúnistar upp sína nýju
heimsskoðun. Ég reyndi stöðugt
að vekja athygli hinna vestrænu
stjórnmálamanna á því, en eng-
inn vildi hlusta á mig, fyrr en
síðari heimsstyrjöldin sýndi, að
ég hafði haft rétt fyrir mér. í
raun og veru var samvinna á
milli Roosevelt, Churchill og
Stalín árangur af hernaðartækni
og kænsku Stalíns. Hann lék þá
með Evrópu eins og köttur að
mús. Fyrst núna skilja stjórn-
málamennirnir ves-trænu, að
Stalín stefndi ekki að öðru en að
eyðileggja lýðræðið.
Kerensky lætur hendurnar
falla niður á borðið aftur. Hann
viiðist allt í einu orðinn ellilegri.
Þetta er maðurinn, sem á hverj-
um degi fer í gönguför í Stan-
ford. Þetta er Lincoln Rússlands,
eins og hann var nefndur eitt
sinn. Amerískur blaðamaður,
sem hlýddi á hann á byltingar-
dögunum 1917, skrifaði. að að-
éins einn maður hefði tekið hon-
um fram í ástríðuþrunginni
mælskulist, og það væri Theo-
dore RooseveR.
Þegar liðsforingjarnir að lok- i
um tóku sig saman og þrábáðu
Kerensky um að stjórna síðustu
tilraunum þeirra til að ráða nið-
urlögum bolsévikkanna, allir
sem einn reiðubúnir til að fórna
lífi sínu fyrir málefnið, sagði
Kerensky nei og aftur nei. Nú
væri nóg komið af blóðsúthell-
ingum. Nokkrum dögum síðar
steig grindhoraður maður í
tötralegum klæðum upp í lest á
leið til útlanda. Enginn þekkti
hann, og enginn yrti á hann.
Hann hnipraði sig saman í gamla
frakkanum og starði fram fyrir
sig, meðan lestin nálgaðist landa-
mærin. Þetta var Rússlands mikli
sonur, Alexander Kerensky.
Kerensky var tvíkvæntur, en síð
ari kona hans dó 1946. Upp frá
því hefur hann búið aleinn og
ekki umgengizt aðra en bækurn-
ar sánar. Minningum sínum og
von hefur hann ekki glatað.
„Hluidrægnishlutleysi(<
í forystugrein blaðsins í gær
var gerð að umtalsefni ára-
mótagrein Lúðvíks Jósepssonar,
sem segir það skilyrði fyrir
vinstra samstarfi í landinu, að
menn hlýði skilyrðislaust lín-
unni frá Moskvu.
Hlutdrægni í utanríkismálum
getur vart komizt á hærra stig
en í þessari grein Lúð'víks. Það
er því hollt fyrir menn að hug-
leiða það, að það eru einmitt
Lúðvík og hans nótar, sem
hatrammast berjast fyrir því,
að ísland taki upp hlutleysis-
stefnu. Þessir höfðingjar þykj-
ast vera hlutlausir í afstöðu
til utanríkismála og vilja stýra
utanríkisstefnu, sem ekki tek-
ur afstöðú með öðrum hvorum
aðilanum í togstreitu kalda
stríðsins. Það, sem kommúnist-
ar eiga við með hlutleysi,
speglast í grein Lúðvíks. III er
þeirra hlutdrægni, en verra
yrði þeirra „hlutleysi".
Maðurinsi frá 1958
Sumarið 1958 voru kjör laun
þega 15—20% betri en þau eru
nú. Þá barðist. Bjarni Bene
diktsson sem Ijón fyrir því, að'
laun hækkuðu almennt, þótt
nýbúið væri að lögbjóða al-
menna 5% launahækkun. Ef
agentum Bjarna í verkalýðs-
lireyfingunni varð ekki nógu
vel ágengt við að hvetja til
kaupkrafna. Lét Bjami þá at-
vinnurekendur, sem hann hafði
í vasanum, bjóða fram launa-
hækkanir. — Bjania tókst síð-
an með hjálp toppkrata og
Moskvu-kommúnista að koma
vinstri stjórninni frá. Strax og
hann hafði náð valdaaðstöðu
lét hann með lögum taka alla
kauphækkunina aftur, sem
liann barðist sem skeleggast
fyrir. að fá fram. Síðan hélt
hann sleitiilaust áfram að
skerða kjör almennings með
gengislækkun. álögum og fl.
Sumarið
Verkalýðshreyíingin taldi sig
ekki geta unað' við slíka kjara
skerðingu. Hún beið þó eins
lengi með mótaðgerðir og hún
taldi frekast unnt og lýsti því
yfir að hún myndi meta hverja
þá ráðstöfun til lækkunar á
vöruverði til móte við beiiia
hauphækkunina aftur.Síðan hélt
kauphækkun. Stjórnin skellti
skollaeyrum við öllum slíkum
tilmælum og knúði beinlínis
fram vinnustöðvanir. Fyrir for
göngu samvinnuféJa +ékst
að ná hagkvæmum san- ■'iv-um
og hóflegum, sem gátu erðið
varanleg lausn. Þannig tókst að
firra þjóðarbúið hundruð millj.
tjóni, því að allt útlit var fyrir,
að verkfölliln yrðu Jangvinn
vegna afstöðu stjórnarflokk-
anna og þeirra atvinnurekenda,
sem þeir réðu. Ríkisstjórnin
tók þessa kauphækkun alla aft
ur og vel það með' hefndarráð
stöfun, gengislækkun, sem átti
að slá almenning niður og lama
verkalýðshreyfinguna.
Gunnar gengislausi
Við 1. umr. fjárlaganna Iét
Gunnar ThoToddsen sig svo
hafa það, að fullyrða, að ríkis-
stjórninni hefðl verið innan
handar að lækka vöruverð með
tollalækkunum, ef ekki hefði
komið til kauphækkana. Það
sýnir, að ríkisstjómin gat kið
í framrétta hönd verf ðs-
hreyfingarinnaí' og konii? veg
fjrir verkföllin liefði iiún
viljað.
2
TÍMINN, miðvikudaginn 10. janúar 1962.