Tíminn - 26.01.1962, Page 7

---------ÍÍMMnK —
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Árnason Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason Frétta-
ritstjóri: Indriði G Þorsteinsson. Fuiltrúi ritstjórnar: Tómas
Karlsson Augiýsingastjóri: Egill Bjarnason. Ritstjórnarskrifstof-
ur í Edduhúsinu; afgreiðsla. auglýsingar og aðrar skrifstofur
Bankastræti 7. Símar: 18300 — 18305. Auglýsingasími 19523. —
Afgreiðslusími 12323. — Prentsmiðjan Edda h.f. —
Askriftargjald kr. 55 á mán. innan lands. í lausasölu kr. 3 eint.
Óþjóðleg öfl til
beggja handa
Nokkru fyrir áramótin birtist hér í blaðinu mjög at-
hyglisverð stjórnmálahugvekja eftir Magnús Gíslason
bónda á Frostastöðum. Rétt þykir að rifja upp nokkur
meginatriði hennar.
Magnús rekur fyrst umbótabaráttu Framsóknarmanna
á undanförnum árum og víkur síðan að núverandi ríkis-
stjórn. Hann segir: \
„Einsýn, óbilgjörn og ofbeldissinnuð íhaldsstjórn ríkir
í landinu. Ferill hennar er Ijótur og þó ekki allur séður
enn þá — og þó hvergi nærri verri en vænta mátti. Orð-
um hennar og eiðum er í engu treystandi. Það sanna dæm-
in deginum Ijósari. Stefna hennar er sú hin sama og
íhalds allra landa og allra tíma, að deila þjóðinni svo sem
frekast er unnt í yfirmenn og undírgefna, skerpa sem
mest skilin þar á milli og freista þess að búa svo um
hnúta, að erfitt reynist úr að bæta. En sagan er ekki þar
með öll. Frjálslyndir menn í þessu landi verða að gera
sér þess grein, að þeir eiga ekki lengur í höggi við þjóð-
legt íhald, sem vildi þó, þrátt fyrir allt, leitast við að vera
heiðarlegt, — á sína vísu. íslenzkur íhaldsflokkur er ekki
lengur til nema sem sögulegt fyrirbrigði. íhaldið á íslandi
lítur orðið á sig sem hlekk í alþjoðlegri íhalds- og auð-
valdskeðju og er þess albúið að starfa samkvæmt þeirri
„hugsjón".
Á Alþýðuflokkinn tekur naumast að minnast. Hann á
enga nútíð. Því síður framtíð. Hann á bara fortíð, raunar
að ýmsu viðurkenningarverða, enda kosta nú Alþýðu-
flokksbroddarnir (,,toppkratar“), alls kapps um að afneita
henni í verki.
Mál er til þess komið, að þeim mönnum, sem stutt hafa
Alþýðubandalagið í þeirri trú, að með því væru þeir að
efla lýðræðissinnaðan umbótaflokk, fari að verða það
ljóst, að sú trú hefur leitt þá á háskalegar villigötur. Línu-
kommúnistar ráða öllu í Alþýðubandalaginu. Þeir lifa i
trú en ekki skoðun, þeir eru eins konar pólitískir páfa-
trúarmenn. Þeir trúa á páfann í Kreml“.
Tvær meginfylkingar
Magnúsi á Frostastöðúm farast svo þannig orð í lok
greinar sinnar:
„Það er fjarri því, að ég sé að öllu leyti ánægður með
Framsóknarflokkinn og afstöðu hans til ýmissa mála. Ég
hef þvert á móti ýmislegt út á hann að setja. Allt um það
fæ ég ekki betur séð en að hann sé þó það eina pólitíska
athvarf, sem frjálslyndir, lýðræðissinnaðir umbótamenn
á íslandi eiga. Þessir menn, hvar í flokki, sem þeir standa
í dag, eiga að mínu áliti að samemast um Framsóknar-
flokkinn, efla hann, móta hann, hvessa hann í þeirri óhjá-
kvæmilegu og afdrifaríku baráttu, sem framundan er við
gerræðisfull og óþjóðleg ofbeldis- og einræðisöfl íhalds
og kommúnista.
Mér þykir sennilegt, að áður en langir tímar líða eigist
tvær meginfylkingar við á vettvangi íslenzkrar stjórn-
málabaráttu: Annars vegar flokkur auðhyggjumanna, sem
jafnan hlýtur að ala með sér meira og minna ríka tilhneig-
ingu til einræðis, hins vegar fylking lýðræðissinnaðra um-
bótamanna, sem trúa því og vita, að þjóðin getur og vill
lifa sjálfstæðu menningarlífi og að landið býr yfir nægum
möguleikum til þess að veita öllum börnum sínum lífvæn-
lega efnahagsafkomu og gerir það, ef hönd er höfð í bagga
með því, að hver maður fái sinn rétta skerf“.
Gísli Sigurbjörnsson.
Oisli SigurbjÖEfasson:
Vandamál eldra fólksins
Fyrir nokkrum árum skrií-
aði ég stundum blaðagreinar
um ýmis vandamál skjólstæð-
inga stofnana þeirra, er ég veiti
forstöðu. Reynslan hefur
kennt mér ýmislegt, og bent á
margt, sem betur má fara og
gei'a þarf þessu fólki til aðstoð-
ar og hjálpar. — En mér fannst
vera svo tilgangslaust að skrifa,
fáir lásu, og engir tóku undir.
Tók ég þá það ráð að reyna að
vinna að þessu í kyrrþey, reyna'
að hlúa að því fólki, sem hjá
okkur dvelur, og reyna að færa
út kvíarnar eftir því, sem efni
og ástæður leyfðu. Þetta hefur
verið gert, og það eru aðrir,
sem um það dæma, hvernig tek-
izt hefur.
En á þessu ári eru tímamót
í starfsemi obkar á Grund og að
Ási. Grund verður 40 áia 29.
október og Ás 10 ára 26. júlí,
og þykir mér því rétt í byrjun
þessa afmælisárs að gera
nokkra grein fyrir, hvernig okk
ur finnst málum eldra fólksins
vera komið í dag. —
Þöi’fin fyrir samaslað í ell-
inni er að verða meiri og
brýnni með hverju ári, eldra
fólkinu fjölgar hlutfallslega
miklu meira og örar en öðrum
aldursflokkum, og verður bráð
um alvarlegt vandamál. Eili-
heimilin í landinu eru tólf, þar
af tvö í Reykjavík, og hafa
þau samanlagt nálægt 450 vist-
pláss,thin öll um 250. — Tais-
verður áhugi er víða í landinu
á því að koma upp elliheimil-
um, hjúkrunarhælum og sjúkra
húsum. enda eru menn nú farn
ir að sjá, hvað verður eftir
nokkur ár, og að við svo búið
má ekki s^anda. Er vonandi, að
úr framkvæmdum verði, og að
þær takist vel, að hagsýni og
snarnaðar verði hvarvetna gælt.
Dvalarheimili aldraðra sjó-
manna tekur vænianlega nýja
álmu til afnota í vor, og bæt-
ast þar við vistpláss fyrir 70—
80 manns og ber að fagna því.
En ástæða er til þess að athuga,
hvort ekki sé rétt að láta sum
kappdrættin hætta, en í stað
bsirra komi sjúkrahúsa- og elli-
heimilahappdrætti fyrir allt
landið, það er víðar gamalt og
lasburða fólk en í Reykjavík.
Bent hefur verið á, að tilval-
ið verkefni fyrir söfnuði lands-
ins væri að stofna og starfrækja
dvalarheimili fyrir eldra fólk.
Árum saman hefur það komið
í kirkjuna, haldið uppi kirkju-
sókn og safnaðarstarfi, og þegar
það er orðið lúið og lasburða
ætti söfnuðurinn, kirkjan, að
hjálpa því og sjá því fyrir saona
stað. Dvalarheimili, sem komið
er upp af söfnuðum, kirkjunni,
þyrftu ekki að vera stór, en
samt gætu þau hjálpað mörg-
um, án þess að verða söfnuðun-
um fjárhagsleg byrði. Tvennt
er, sem vantar: Viljann til þess
að hjálpa, og finna leiðir til
framkvæmda. Á skrifstofu bisk
ups er bankabók með 5.000.00
krónum, sem verður afhent
þeim söfnuði í landinu, sem
fyrstur hefst handa um þetta
velferðarmál. Kirkjunni og
starfsmönnum hennar er oft
fundið til foráttu athafnaleysi
um líknarmál, og ekki að á-
stæðulausu. Er vissulega hér
tækifæpi til úibóta, og væri ósk
andi að ekki dragist lengur urn
framkvæmdir.
Bezt er að vera heima, um
það getum við verið sammála,
en samt er það nú svo, að marg
ur verður að fara að heiman, og

þetta gildir nú orðið ekki síð-
ur um eldri sem yngri. Húsa-
kostur og hvimilisaðstoð er oft
af skornum skammti, og verður
því afinn og amman oft að fara
á elliheimili af þeim ástæðum
einum. Svo eru það veikindi og
margt annað. En við höfum
ekki tök á að reisa endalaust
elliheimili, enda þótt nokkrum
fleiri sé bráðnauðsynlegt að
koma upp. Aðrar leiðir verður
að fara. Fyrst og fremst þarf
að athuga, þegar hús eru reist,
að í íbúðunum sé gert ráð fyrir
húsrými fyrir afa og ömmu. Ef
þetta er gert, þá verður vand-
ræðum oft afstýrt. Reisa þarf í-
búðir fyrir eldra fólk, líkt og
gert hefur verið í Danmörku.
Eru þar stórar byggingar með
litlum íbúðum, eitt eða tvö her-
bergi, eldhús, bað og W. C. Eru
þessar byggingar reistar fyrir
opinbert fé, og leiga í íbúðun-
um mjög lág, enda eru þær
fyrir efnalítið fólk. Hér á landi
hefur mikið verið byggt, en enn
þá ekki neinar íbúðir, sem þess-
ar, en á því er þó brýn þörf.
í Hveragerði gerðum við til-
raun, sem fór í nokkuð aðra
átt, en þó þess virði að ég held,
að á hana sé minnzt. Við keypt
um lítið hús, gerðum það vel úr
garði, seldum svo afnotaréttinn
eldri hjónum fyrir allverulaga
fjárhæð, en sem var þó ekki
nema liðlega 1/3 húsverðsins.
Auk þess greiða þau nokkra
húsaleigu. Afnotarétturinn mið
ast við líf og/eða heilsu, og eft
ir þeirra dag cr hægt að selja
afnotaréttinn af húsinu aftur á
sama hátt. — En við seldum
rneira en húsnæðið, hjónin geta
fengið mat og annað fr'á Dval-
arheimilinu Ási, sem er rétt
hjá húsinu, sem þau búa í. Þau
fá því einnig öryggi og er það
öllum mikils virði, ekki sízt,
þegar aldurinn er farinn að fær
ast yfir og kraftarnir farnir að
þverra. Annað hús er nú til
sölu á sama hátt í Hveragerði,
og ef einhver, sem þetta les,
óskar frekari upplýsin.ga, þá
eru þær velkomnar.
Fyyir tíu árum vorum við að
athuga um að koma upp húsi
með mörgum íbúðum, 1—2 her-
bergi, eldhúsi, baði, W. C., en
þær áttu að vera allmiklu
stærri en íbúðirnar, sem reist-
ar hafa verið í Danmörku, enda
þótt hugmyndin væri að mestu
þaðan. Ekkert varð úr þessu, en
á tíu árum hefur ýmislegt
breytzt, einnig kröfur manna
um húsnæði. Hjón, sem eiga
hús cða stóra og íúmgóða íbúð
vilja ekki sætta sig við að fara
í íbúð, sem er mjög lítil og
verður því að gera ráð fyrir í-
búðum, sem eru allmiklu stærri
en áður var ætlað að væru nægi
legar. Nú erum við að athuga
þetta mál aftur.
,í þessari byggingu, ef úr
verður, verða 36 íbúðir á þrem
hæðum, en í kjallara er gert
ráð fýrir veitingastofu, þar sem
hægt er að fá keyptar máltíð-
ir og sendar til sín, ef óskað er.
Einnig er hægt að hafa þar
fundi og samkvæmi. íbúð hús-
varðar og hjúkrunarkonu verð-
ur þarna einnig. Ætlunin er að
íbúðir þessar geti uppfyllt kröf
ur vandlátra, enda munu þær
kosta allmikið fé, en þó held
ég, að margir vilji fá þær, enda
þótt skilmálar ver'ði þannig, að
greiða þarf nokkuð af kostn-
aðarverði, sem óafturkræft
framlag og síðar nokkra mánað
arleigu, en að íbúunum látnum
verður íbúðin seld öðrum á
sama hátt. Grund mun væntan-
lega hafa forgöngu um þessa
framkvæmd, enda getum við
séð um íbúa á sjúkradeildum
stofnunarinnar, ef heilsa þeirra
þverr. Annars er þetta ekki
neitt einkamál okkar, og væri á-
gætt, ef einhverjir aðrir réð-
ust í þessa framkvæmd, eða
aðra hliðstæða. Aðalátriðið er,
að hér er um vandamál að ræða
sem leysa þarf, og ef slík bygg
ing yrði reist, og hér hefur ver
ið rætt um, þá myndi mikið
húsrými losna. Væntanlegir í-
búar þessa húss myndu allflest-
ir koma úr eigin húsum eða í-
búðum, sem voru orðnar of stór
ar og óhentugar. Fjárhagslega
myndi þessi framkvæmd því
verða þjóðfélaginu í heild í hag.
Þetta mál er ennþá aðeins í at
hugun, en mikinn stuðning þarf
frá borgaryíirvöldunum og
Tryggingarstofnun ríkisins, sem
og lánastofnunum, ef til fram-
kvæmda kemur.
Oft er um það talað, að eitt-
hvað þurfi eldra fólkið að hafa
fyrir stafni, létta vinnu, eftir
því, sem starfskraftar leyfa, og
er hverju orði sannara. En lát-
um við ekki oft fólk hætta, að-
eins sökum aldurs, starfskraft-
arnir ágætir, þrátt fyrir að alm
anakið segir aldurinn vera orð-
inn 70 ára? Hyggilegra og um
leið réttlátara væri að gefa
fólki, sem komið er á eftirlauna
aldur, tækifæri til þess að halda
störfum áfram, t. d. hluta úr
degi, á meðan starfskraftarnir
eru sæmilegir Við höfum tæp-
(Framhalri a 13 oðu
T í MI N N , föstudaginn 26. janúar 1962