Tíminn - 04.03.1962, Side 7

Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvaemdastjóri: Tómas Árnason. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Egili Bjarnason. Ritstjómarskrifstofur í Edduhúsinu;
afgreiSsla, auglýsingar og aðrar skrifstofur í Bankastræti 7
Símar: 18300—18305. Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusimi
12323. Áskriftaa-gj. kr. 55 á mán. innanl. f lausasölu kr, 3 eint,
— Prentsmiðjan Edda h.f. —
Fúið I naustum
Sjálfstæðisflokkurinn, áður íhaldsflokkurinn, hefur
haft meirihlutavald í Reykjavík í fjóra áratugi. Á þessum
árum hefur Reykjavík vaxið úr smábæ í 70 þúsund manna
bæ og höfuðborg lands síns, orðið hjarta hins íslenzka
lýðveldis og ríkisstóll, söguleg borg á bæjarstæði fyrsta
landnámsmannsins á fögrum og ákjósanlegum stað eins
og góð forlög hafi fyrir séð.
Þó að Sjálfstæðisflokkurinn sé hvorki faðir né foreldri
Reykjavíkur, hlýtur hann að teljast að verulegu leyti
fóstri og fjárhaldsmaður höfuðborgarinnar í uppvextin-
um. Honum hefur því verið fengið mikið hlutverk og
veglegt. Enginn einn stjórnmálaflokkur á íslandi hefur
fengið slíkt tækifæri og samfellt afrekanæði til að sýna,
hvers hann er megnugur til stórræða. Enginn hefur trufl-
að hann í því verki — borgarar Reykjavíkur hafa falið
honum forsjá og uppbyggingu höfuðborgarinnar samfellt
1 fjóra áratugi.
Ytri skilyrða til þroska hefur Reykjavík notið í miklu
ríkari mæli en nokkur annar bær á landinu. Þar hefur
ríkið haft aðalstöðvar sínar og lagt fram ómældan skerf
til þroska unglingsins. Þangað hafa streymt fjölmargar
vaxtarlindir frá uppsprettum þjóðara.,ðsins. Borgararnir
hafa lagt ómældar fjárfúlgur í hendur fjárhaldsmann-
anna og ætlazt til viturlegrar ráðstöfunar. Reykjavík ætti
því að vera trútt vitni Sjálfstæðisflokksins um getu og
liæfni hans til þjóðmálaforsjár.
Þegar á málið er litið í þessum stóru dráttum hljóta
réttsýnir menn að kveða upp þann óvilhalla dóm, að á
þessu mikla prófi hafi Sjálfstæðisflokkurinn fallið. Hann
hefur brugðizt Reykjavík, og það sem hana skortir sem
höfuðborg er augljóslega forsjármönnum hennar að
kenna. Nokkur dæmi sýna þetta glögglega:
Sæmileg gatnagerð er grundvallarframkvæmd borgar
— ekki sízt höfuðborgar. Hvað blasir við í þeim efnum?
Algert öngþveiti, og alveg einstakt ófremdarástand, sem
gerir borgina eins og mann flakandi í sárum.
Engin höfuðborg mun til í sæmilegu menningarlandi
án þess að eiga ráðhús — víðast hvar öndvegisbyggingu
— og flestar aðrar borgir og bæir í nágrannalöndum eiga
sér ráðhús. Úrræðaleysi alveldismannanna í Reykjavík í
þessu máli er táknrænt um alla yfirstjórn borgarinnar og
löngu orðið sögulegt dómsorð um óhæft forystulið.
Hvað er borg án framtíðarskipulags? Engir forsjár-
menn borgar í menningarlandi hafa dirfzt að byggja borg
án ýtarlegs framtíðarskipulags. En Reykjavík hefur verið
látin byggjast í áratugi án þess að miðbærinn. hvað þá
annað, lyti framtíðarskipulagi, en skipulagsmálin hins
vegar höfð sem leikknöttur stórbraskaranna, sem hin ein-
lita stjórn borgarinnar hefur alið undir væng, og bein-
línis notuð til valdtryggingar.
Hvað er höfuðborg og megininnflutningsborg í af-
skekktu eyríki án mikillar og góðrar hafnar? í áratugi
hefur forsjáin í þessum efnum brugðizt, og úrræðalevsið
eitt blasir við, eins og hver einasti borgari í bænum veit.
Liðir áfellingardóms sögunnar yfir stjórnendum
Reykjavíkur eru margir. Hér hafa fjórir verið nefndir —
fjórir höfuðdrættir í byggingu og viðgangi borgar —
fiórir grunnsteinar, sem svikizt hefur verið um að leggja
af trúnaði.
Forystuskip Reykvíkinga er fúnað í naustum og maðk-
smogið. Borgararnir hafa of lengi lagt blessun sína yfir
það uppsátur í sömu skorðum. Sé reynt að ýta nökkvan-
um á flot í einhverjum framfaramálum liggur kjölurinn
eftir í sora þeirra spilltu sérgæðings- og fjárgróðaafla
sem grafið hafa um sig við rætur borgarmeiðsins í fjöru-
tíu ár.
WalterLippmann ritar um alþjóðamál:1
Ögrun og ótti hefur valdið
samkeppni í geimferðum

„NÚ ER búið að rjúfa töfr-
ana“, segir þýzka blaðið Franl?
furter Allgemeinen Zeitung.
„Ameríkumenn — og ásamt
þeim allur hinn vestræni
heimur — þurfa ekki lengur
að stara agndofa á sig-
urgöngu Sovétríkjanna í geim-
förum og finna í huga sínum
nagið í tönnum óttans um, að
í skipulagi lýðræðisins felist
einhver dulinn vanmáttur."
Hin sigursæla för Glenns
ofursta hefur sannarlega rof-
ið töfrana og fjarlægt efann.
Hún hefur einnig sýnt, að
því er ég bezt fæ séð, að í
slíkri samkeppni sem þessari,
þar sem ekki er um nein al-
ger leyndarmál að ræða og
færnin er nokkurn veginn
jöfn á báða bóga, gerir hvor-
ugur aðilinn úrslitatilraunina
fyrri en sigrar hins ögra hon-
um tii þess. Þetta virðist vera
kjarninn í sögu sovét-banda-
riskrar samkeppni í geim-
könnunum s.l. 15 ár.
Það er sannarlega eftir-
tektarvert, að hvatningin til
að framkvæma hefur ekki
stafað frá hugsjónum, þjóð-
areinkennum, vísindalegri for-
vitni eða ævintýraþrá. Hún
hefur stafað frá ögrun til að
jafnast á við sigra hins aðil-
ans og ná fram úr þeim.
Nauðsynin hefur þannig orðið
móðir uppfinninga og fram-
fara.
ÞAÐ virðist liggja ljóst fyr-
ir, að forusta Sóvétrikjanna
hefur verið og er enn fólgin í
orku eldflauga þeirra. Flug-
hylki Glenns offursta var
aðeins um það bil fjórðung-
ur úr þunga flughylkja þeirra
Gagarins og Titovs — Eld-
flaug hans hafði ekki hálfa
orku á við eldflaugar þeirra.
Hví er þetta svo?
Það stafar ekki af því, að
verkfræðingar Sovétrikjanna
viti eitthvað um eldflaugar,
sem verkfræðingar okkar vita
ekki. Það stafar af því, að
fyrir 1950 hefðum við getað
slegið hring um Sovétríkin
og ógnað þeim með sprengju-
flugvélum, sem fluttu kjarn-
orkusprengjur. Okkur fannst
ekki þá að við þyrftum á stór
um eldflaugum að halda.
En Sovétríkjunum fannst
sér ógnað. Þau gátu ekki ráð-
izt á Bándaríkin úr öllum átt-
um með sprengjuflugvélum.
Hernaðarleg nauðsyn knúði
þau því til þess að smíða eld-
flaugar, sem gætu náð til
Bandaríkjanna frá Sovétríkj
unum. Kjarnorkuvopn voru
þá miklu stærri og þyngri en
,þau eru nú, og því voru eld-
flaugarnar smiðaðar nægilega
sterkar til þess að bera þessi
vopn.
Eftir miðjan sjötta tug ald
arinnar voru nokkrar eld-
flaugar tilbúnar. — í krafti
þeirra hafa Sovétríkin náð
sinni miklu forustu í geim-
könnunum.
ÁRIÐ 1957 var fyrsta sput-
níknum skotið út í geiminn.
En við fundum ekki til þess
þá, að þessar stóru eldflaug-
ar ógnuðu okkur Það var
engin sérstök ástæða til að
ætla, að Sovétríkin ættu nægi
legar margar, öruggar eld-
flaugar, eða nægilega mikið
af kjarnorkuvopnum, sem
hæfðu þeim.
Því var enn ekki trúað, að
Bandaríkjunum stafaði veru-
leg ógn af þessum eldflaug-
um. Við höfðum sprengju-
flugvélarnar og áttum ekki
enn nógu létt kjarnorkuvopn
til þess, að litlu eldflaugarn-
ar okkar gætu borið þau.
En eftir geimskot Sovétríkj-
anna í októbei 1957 fórum
við að finna til ögrunar og
viðbragðanna tók að gæta.
þó að það færi að visu hægt
af stað. Ári siðar gerðum við
Merkury-áætlunina, þriggja
ára áætlun, en ferðir þeirra
Shepards, Grisoms og Glenns
eru árangur af henni
Merkury-áætlunin hefur
reynzt mjög vei heppnað svar
við ögrun 'Sovétríkjanna, en
samkvæmt henni varð okkur
að takast að ná sama árangri
og þau í geimflugi, þrátt fyr-
ir smæð eldflauganna okkar.
Til þess að ná þessu marki
urðu verkfræðingar okkar og
aðrir tæknisérfræðingar að
smækk stórlega öll nauð-
synleg vísindatæki og allan
útbúnað, til þess að samhæfa
þunga þeirra . orku eldflaug-
anna. Þeim tókst þetta og
með því gerðu þeir för Glenns
offursta mögulega.
Nokkur ástæða er til að
gera ráð fyrir að við höfum
á vissum sviðum náð fram úr
Sovétríkjunum með því að
svara ögrun þeirra. Af óum-
flýjanlegri nauðsyn — hlut-
fallslegri smæð eldflauganna
okkar — höfum við náð ágæt-
um árangri í að gera smá og
létt tæki.
Þegar við eignumst stórar
eldflaugar, sem við auðvitað
gerum í náinni framtíð, ætti
þetta að gera okkur fært að
búa þær mjög miklum og
margvíslegum vísindatækj-
um. Þetta verður Sovétríkj-
unum ný ögrun og við getum
verið vissir um að þeim tekst
að svara henni á sínum tíma.
Á þessu sviði er hvor þjóðin,
sem er, fær um að gera hvað
eina, sem hinni hefur tekizt.
ÉG HYGG að það sé hollt
að minnast þess, og gera sér
það vel Ijóst, að það sem
fyrst fleytti öðrum keppi-
nautanna fram úr, og síðar
hinum, er hin beina og brýna
nauðsyn. Kapphlaupið er ó-
skaplega dýrt og vinnan, sem
leysa þarf af hendi, krefst
bæði mikiis erfiðis og ná-
kvæmni. Engin ástæða er til
að ætla, að hvor þjóðin, sem
er, myndi leggja slíka raun á
sig. ef hún væri ekki knúin
til þess vegna samkeppninn-
ar við hina.
Útþensla Sovétríkjanna
knúði okkur til þess að fram-
leiða sprengjuflugvélarnar.
Þetta þrýsti Sovétríkjunum
til þess að smíða sínar stóru
eldflaugar. Það rak aftur á
eftir okkur við að búa til
smærri og léttari vopn, sem
þó eru eins öflug og hin
stærri, og smærri og léttari
tæki, sem skila sama árangri
og hin stærri.
Báðar þjóðir héldu að vísu
áfram að kanna geiminn, þó
að ekki væri um hina stór-
kostlegu samkeppni að ræða.
En þær færu sér þá mjög
miklu hægar og fyndu ekki
til neinnar verulegrar óþolin-
mæði eftir árangrinum.
Æskulýðsdagur
Það fer einhver vorblær um sannleika á þennan vorblæ, þótt
vitundina. þegar æskulýðsdagur á öðru sviði sé. Hann ér eitt af
kirknanna eða öllu heldur safnað- vormerkjum þjóðlífsins, en þó sér
anna í Reykjavík er nefndur. Það staklega vormerkjum kirkjunn-
er líkt og vonin, sem felst í orð- ar. Með hverju ári eykst sá áhugi,
um meistarans mikla frá Nazaret,: sem u^nizt hefur fyrir þátttöku
er hann segir: „Þá vitum við, að barnanna og unga fólksins í starfi
sumarið ,er í nánd“; snerti hjart-1 og hugsjón kirkjunnar. Fyrir
að geislafingrum. j nokkrum áratugum virtist þar
Það eru líka fyrstu vormerkin eingöngu hugsað um fullorðið
vetur hvern Því að deginum, sem fólk. eftir að komið var inn úr
æskunni er helgaður, hefur verið kirkjudyruan nema þá á ferm-
valinn timi fyrsta sunnudag í ingardögum og við skírn. Nú eru
marz. Hann ber því svip og hljóm víða barnaguðsþjónustur eða sam
af vorleysingum og fyrstu hlýju komur handa bömum í kirkjum
dögunum, þegar sumarið virðist hvern helgan daga að vetrinum.
kannske ailt í einu komið nokkr- Víðar og víðar eru stofnug ungl-
ar klukkustundir, en svo er þá.ingafélög eða æskulýðssamtök inn
dimma og frost aftur óðar en an vébanda safnaðanna.
varir. en vissan um sigur sumar- Þessi félög eru ekki fjölmenn
stundanna vakir samt í barminum enn þá. en samt eru þau líkt og
upp frá þessum fyrstu sólskins- ..súrdeig, sem sýrir allt deigið",
blettum. svo að notuð séu aftur orð meist-
Æskulýðsdagurinn minnir í arans. Það fer með þeim vorblær
um lönd, sem áður voru ofurseld
skuggum tómlætis og frosti
gleymskunnar.
Hið sama má segja um barna-
samkomurnar, sem oftast eru
mjög fjölmennar og ánægjulegar.
Hver mun sá prestur, að ekki
fari notalegur varmi um hjarta-
rætur hans, þegar hann horfir á
börnin koma prúðbúin úr öllum
áttum, hoppandi yfir hvítar fann-
ir á björtum og stilltum góu-
morgni, og stefna að kirkjudyr-
um unz kirkjan er full út úr dyr-
um af broshýrum rjóðum andlit-
um með leiftrandi augum og rauð
um vörum, sem bráðlega syngja
Guði sólskinsins lof af þeim inni-
leika, sem börnum einum er eigin-
legt, eða þegar þessi sömu litlu
höfuð líta í bæn, eins og gola
fari yfir ilmandi puntinn á ís-
lenzku túni á snemmsumardegi?
Sums staðar eru líka smábarna
skólar í sambandi við starf kirkju
og prests, þar sem starfi ömm-
unnar er haldið áfram og bömun-
um kenndar bænir, vers og vís-
(Framhald á ll. síðu).
T f M I N N, sunnudagur 4. marz 1962.
7