Tíminn - 04.03.1962, Page 10

Fyrrí hluti: UndanhaU, eítír
Arthur Bryanl Heimildir eru
Þegar ég ók aftur til Brussels,
var ég að velta því fyrir mér,
hvort Belgir myndu ekki reynast
neitt betri en Frakkar. Vinstri
fylkingarhlið mín varð að treysta
á belgíska herinn. Þessar hugs-
anir mínar voru því mjög á
reiki ....
Því næst fór ég og snséddi há-
degisverð með Monty. Eg sagði
honum frá árangrinum af viðtrli
mínu og það með, að hann myndi
verða að bíða enn í tuttugu og
fjórar kiukkustundir eftir fyrir-
skipununum um afturköllun 10.
belgísku herdeildarinnar. Hann
svaraði því til, að það væri allt
í lagi og að hann hefði sjálfur
gert út um málið.
Eg lét í Ijós undrun mína og
spurði, á hvern hátt hann hefði
geTt það.
„Eg fór til belgíska herdeildav-
foringjans og sagði við hann:
,Mon général, ég, legg mig og
herdeild mína skilyrðislaust undir
yðar stjórai og sting upp á því, að
við verðum látnir styrkja víglínu
yðar.“ Hann sagði, að belgíski
yfirforinginn hefð'i tekið þessu til-
boði með fögnuði. Þá spurði ég
Monty, hvað hann legði til að
gert yrði, ef Þjóðverjar gerðu
árás. Hann svaraði: „Ó, þá myndi
ég setja þann belgíska í varð-
hald og taka sjálfur að mér her-
stjórnina."
Þetta atvik sýnir ljóslega hversu
snarráður og úrræðagóður Monty
var. Eitthvað varð at| gera, Þjóð-
verjar gátu komið á hverri stundu
og vissulega fann hann góða lausn
á málinu. Aumingja belgíski yfir-
foringinn, hugsaði ég með mér,
lítið veit hann um það, hvers kon-
ar nöðru hann. elur við brjóst
sér!“
Um kvöldið, klukkan sjö, gerðu
Þjóðverjar svo fyrstu árásina á
herdeild Montgomerys, fyrir utan
Louvain, en voru hraktir til baka.
Daginn eftir, þann 15. maí, skrif-
aði Brooke:
„Slæmár fréttir tóku að berast
. . . Fyrst var mér tilkynnt, að
Þjóðverjar hefffu brotizt inn í
Louvain. Þessi kvittur hafði mynd-
azt vegna þess atviks, að í myrk-
inu hélt ein handsprengjusveitin,
að 10. belgíska herdeildin væri
Þjóðverjar og hóf skothríð á hana.
Seinna var mér sagt, að 50. her-
deildin hafi verið kölluð til baka,
vegna þess að hennar hefði verið
þörf annars staðar. Þetta var
þungt áfall, þar sem ég hafði ein-
mitt byggt áætlun mlna á aðstoð
hennar. Nú varð ég að breyta
öllum áformum mínum.
Þar sem ég taldi nú nauðsyn-
legt að hafa nánara samband við
1. herinn, bag ég Miehael Barker
að koma til viðræðna við mig.
Jafnframt hringdi ég til Gort og
fékk hann. einnig til að koima á
ráðstefnuna. Þetta reyndist mjög
gagnlegur fundur. Gort byrjaði á
því, aff segja okkur hinar slæmu
fréttir um ósigur og undanhald 9.
hersins, þar sem Þjóðverjar liöfðu
brotizt í gegn fyrir sunnan Din-
ant. Jafnframt var okkur sagt, að
Þjóðverjar hefðu rofið varnarlín-
una við Sedan og Mcziéres. Fyrsti
berinn franiski var umkringdur
pg aðþrengdur í Wavre-Namur-
skarðinu og 1. brezka herfylkið
átti von á áhlaupi. Holland hafði
nú gefizt upp og belgíski liðsafl-
inn á vinstri hlig okkar var ó-
styrkur og liikandi og ekki lík-
legur til harðrar mótspyrnu!
Um kvöldið skrifáði ég í dag-
bók mína:
„B.E.F. (brezka leiðangursliðið)
verður því sennilega að flytja
báðar fylkingarhliðar sínar og
mun því reynast mjög erfitt að
losa sig úr núverandi aðstöðu.
í dag voru gerðar nokkrar
minni háttar árásir á framlínu 3.!
herdeildarinnar, án nolckurs veru-
legs usla og voru allar endurgoldn-1
ar. Coldstream varg hins vegar
fyrir talsverðu mannfalli. Eg hef
verið önnum kafinn við að gera
áætlanir um undanhald okkar til
Charleroi-skurðsins og þaðan til
Dendre, ef þess gerist þörf.
Það'eru margar ástæður til þess, i
að maður sé kvíðafullur og skap-
þungur, en hins vegar er það bjarg:
föst trú mín, enn sem fyrr, að
réttlætig hljóti ag sigra ranglæt-
ið . . . .“
3
óhagganlegu sannfæringu, að hann
myndi stjórna og ljúka þessum
erfiða herflutningi með fullkomn-
um árangri.
Því næst hélt ég áfram til aðal-
stöðva VI. hersins belgiska til þess
að semja um undanhald okkar við
þá. Þar reyndist ástandið allt ann
að, og í hinni algeru ringulreið,
sem ríkti þar, var nánast ómögu-
legt að gera sér nokkra glögga
hugmynd um, hver ætlun hersins
væri. Deginum lauk svo með ann
arri ráðstefnu í höfuðstöðvunum
og að henni lokinni hélt ég til
bækistöðva minna í Brussel til
Það var nú augljóst, að með því
ástandi, sem var að skapast á víg-
stöðvum Frakka yrði undanhald
brezka leiðangursliðsins brátt óhjá
kvæmilegt. Undanhald 3. herdeild-
arinnar við Louvain var ekki auð-
velt í framkvæmd, þar eð undan-
haldsleið hennar var iskyggilega
óvarin að norðan, vegna skorts
belgíska hersins á styrk og bar-
áttuhug. Eg flutti því eitt stórfylki
4. herdeildarinnar þangað, til þess
að verja 3. herdeildina í fyrstu á-
föngum undanhaldsins.
Þann 16. maí versnuðu frétt-
irnar. Áhlaup Þjöðverja á 1. her-
inn franska, dagi.nn áður, hafði
knúið hann til undanhalds, sem
einnig náði til 1. hersins brezka.
Eg fékk fyrirskipanir frá höfuð-
stöðvunum um að byrja undan-
hald þá usn nóttina, gegnum
Brussel.
Eftir slæma nótt, með sífelldum
truflunum vegna skilaboða, fyrir-
skipana, sprengjuárása o.s.frv.,
sótti ég fyrst ráðstefnu í höfuð-
stöðvunum og hélt svo áfram til
aðalstöðva 3. herdeildarinnar til
þess ag ræða endanlegan undir-
búning og framkvæmd undanhalds
ins. Það höfðu verið talsfverðir
bardagar á Louvain-vígstöðvun-
um, og þegar ég kom, hafði liðs-
foringi í verkfræðingadeildinni,
sem drepinn var um nóttina, verið
grafinn í kastalagarffinum. Eins og
venjulega lét Monty mótlætið og
erfiðleikana engin áhrif hafa á sig,
en var fullur starfsorku og bjart-
sýni. Eg skildi við hann með þá
ag dvelja þar síðustu nóttina ... !
„Nú vona ég“, skrifaði Brooke
þá um nóttina, „ag undanhaldið
hafi bvrjað, eins og það átti að
gera, klukkan 10 e.h.“ Alls stað-
ar, nema á vígstöðvum Breta,
hafði þetta verig ógæfudagur.
Enda þótt leiðangursliðið hefði
hrundið hverri árás é fjörutíu
mílna svæði, þá hafði fimmtíu
mílna breitt skarg verið brotið i
varnarlinu níunda og annars hers-
ins franska, og í gegnum það
ruddust nú pansarasveitir von
Rundstedts. Allar tilraunir til að
stöðva þær höfðu mistekizt, og
þegar þýzku skriðdrekarnir rudd-
ust vestur yfir Maginot-línuna og
inn á sléttu.rnar handan við hana,
urðu Frakkar gripnir miklum
ötta. „Hópar franskra borgara og
hermanna”, skrifaði Rommel —
„afmyndaðir af skelfingu, lágu í
skurðunum meðfram gii'ðingum,
og í hverri holu og lægð hjá veg-
inum . . . Alltaf sama myndin,
henmenn og borgarar á örvita
flótta báðum megin við veginn
. . . hrærigrautur af byssum, bryn
vögnum og hernaðartækjum hvers
konar í óleysanlegri bendu, ásamt
hest-dregnum flóttamannamögn-
um.
Frönsku herdeildirnar voru
gersamlega yfirbugaðar af undr-
un við hina skyndilegu komu okk-
ar, lögðu niður vopn sfn og gáfust
skilyrðislaust upp . . . Hvergi var
gerð minnsta tilraun til mót-
spyrnu“.
Klukkan 5 e. m. hinn 17. maí
— Eru nokkur vitni? spurði
ég.
— Vitni hafa ekki verið til-
nefhd enn, svaraði Jones og
leit til Múmú. — Þau munu
koma fyrir réttinn í fyrra-
málið.
— Það er einkennilegt, að
í þessu landi skuli alltaf vera
hægt að útvega vitni. Einu
sinni var hér umdæmisstjóri,
er sagði mér ,að alltaf væri
hægt að útvega allar nauð-
synlegar sannanir.
Jones stökk upp á nef sér,
eins og ég hefði vitað fyrir.
— Hafið taumhald á tungu
yðar, herra Leigh. Annars á-
kæri ég yður fyrir að svívirða
og fyrirlíta réttinn.
— Fyrirlitning er ágætt
orð, og ég á nægar birgðir af
þeirri vöru. En mig getið þér
ekki ákært fyrir slíkt, því að
þetta héma er ekki réttar-
hald. Það er ekki löglegt að
setja rétt á sunnudegi.
— Þér skuluð ekki vera að
kenna mér lög, mælti Jones
ögrandi.
— Jú, bersýnilega veitir
ekki af því. Og það ætti yður
ag þykja vænt um, þvi að ann
ars gætuð þér átt á hættu að
komast í erfiða aðstöðu. Því
næst sneri ég við blaðinu. ■—
Jones umdæmisstjóri, ég óska,
aS- þér gefið út skipun um að
handtaka konu, sem er stödd
í þessu herbergi, og nefnist
Múmú. Ákæran hljóðar upp á
líJcamsárás og morðtilraun.
Eg fletti skyrtunni frá mér
og sýndi honum reifað brjóst-
ið. Jones virtist kveinka sér.
Múmú starði á mig án þess að
neitt mætti r,áða af svip
hennar.
— Gagnákærur yðar verður
að leggja fram síðar. Að þessu
sinni tek ég aðeins til með-
ferðar þá ákæru, sem fyrir
liggur. Rétturinn verður sett-
ur klukkan þrjú á morgun.
Tryggingin nemur þrem
hundruðum dollara í pening-
um eða staðfestri ávísun.
Eg leit til Reinós. Hann
deplaði ekki einu sinni aug-
unum.
— Hvað segir þú um þetta?
spurði ég. — Má umdæmis-
stjórinn láta mig lausan á
þína ábyrgð?
— Þann vanda þori ég ekki
að taka á rríig, flýtti hann
sér að svara.
— Mig furðaði ekki á því.
— En hvernig á ég að geta
náð í peningana? Ekki trúi ég
því, að umdæmisstjórinn
haldi mér þannig, að mér sé
meinað að leitast fvrir um lán
á upphæðinni í bili.
Þeir Jones og Forbes litu
hvor á annan, og Reinó svar-
aði: — Eg er hræddur um, að
það sé ómögulegt að fá ávísun
bókaða í kvöld. Og ég efast
um, að ég geti grafið upp
hálft fjórða hundrað dollaraj
í peningum. Hvað leggiö þér
til, að gert sé, Jones umdæmis
stjóri?
Það stóð ekki á svarinu hjá
Jones! — Hér er yfirleitt ekki
um neinn vafa að ræða. Herra
Leigh verður að sitja í fang-
elsi, þangað til dómur feliur,
klukkan þrjú á morgun.
Mér varg hugsað til klef-
ans, sem ég átti fyrir höndum
að nátta mig í. Sjálfsagt var
hann þegar fullur af svörtum
afbrotamönnum af ýmsu tagi.
Svo að þeir ætluðust til, að ég
sæti yfir nóttina í þeirri svína
stíu. Það var auðséð, að Reinó
Forbes ætlaði að ryðja mér úr
vegi- Var ég honum steinn í
götu á leið hans til forstjóra-
stöðunnar? Eg hugsaði af öllu
afli og á ýmsa vegu.
— Mér þykir þetta leiðin-
legt, Mikki, sagði Reinó allt í
einu. — En ég neyðist til að
benda þér á staðreyndir. Ef
einhver okkar plantekru-
manna gerist brotlegur við
lögin, verður hann að eiga
það á hættu, að þola hegn-
ingu fyrir verknað sinn.
1 Reinó virtist falla þetta
innilega þungt. — Eg veit, að
þetta verður óþægilegt fyrir
þig — næstu átján klukku-
stundir. En það er sönnun
þess, að allir eru hér jafnir
fyrir lögunum, bæði svartir
menn og hvítir.
— Afbragðs ræða, Forbes,
sagði ég. — En ég hef þetta
einhvern veginn af. Jæja, ef
þú hefur ekki fleiri erindi að
reka við umdæmisstjórann,
þætti mér vænt um að fá að
tala við hann undir fjögur
augu.
Forbes leit til Jonesar og
hann kinkaði kolli. Síðan
lcvöddust þeir og Forbes kast-
aði á mig kveðju. Svo tók
hann Múmú með sér og fór.
Eg bauð umdæmisstjóranum
vindling og lét í pípu mína.
Síðan reyktum við þegjandi,
þangað til hætt var að heyr-
ast til vagns Reinós. Eg vissi,
að tveir lögregluþjónar stóðu
fyrir utan dyrnar.
„Nú, nú, herra Leigh?“
spurði Jones.
Eg tók dollaraseðlana upp
úr vasa mínum. Undrunin
stóð rituð á hverjum drætti
á andliti umdæmisstjórans, er
ég taldi þrjú hundruð og
fimmtíu dali fram á borðið.
„Gjörið svo vel að gefa mér
kvittun,“ sagði ég. „Mér ligg
ur skrambans mikið á.“
22. kafli.
Það var dimmt um kvöldið
og hæg gola fór yfir plant
ekruna. Hún gat bent til þess
að svalt yrði í veðri daginn
eftir, en það kom stundum
fyrir um þurrkatímann, þó að
miðbaugur lægi ekki langt
héðan. Nú var fyrir hendi heil
nótt til svefns og hvíldar.
Eg fór beint heim og bland
aði mér viský í glas. Eg var
Reinó ævareiður fyrir atferli
hans, og kenndir mínar til
Múmú máttu nánast hatur
heita. Mér datt í hug sagan
er hún sagði mér í Salata, um
stóra og sterka manninn, sem
ekki gat bjargað sér undan
fjöður, er kona fékk blásið
burtu. Sú saga hafði aðeins
verið grobb í.Múmú. Eða var
það ekki svo? í rauninni var
það hún, sem hafði undir-
tökin, eins og sakir stóðu.
T í M I N N, sunnudagur 4. marz 1962.
10