Tíminn - 06.03.1962, Blaðsíða 14

Fyrrí hluti: Undanhald, eftir
Arthur Bryunt. Heimildir eru
A
Á
í
A
l
komu skriðdrekasveitir Rommels
til Landrecies og hálfri annarri
klukkustund síðar voru þær að
málgast útjað'ra Le Cateau.
Að morgni hins 17. maí skrifar
Brooke:
„Eg fékk mjög alvarleg skila-
boð með hraðboða. Þau voru skrif
uð kl'. 2 e.m., en afhendingu
þeirra hafði seinkað, vegna þess
að hraðboðinn villtist á leiðinni.
Orðsendingin var frá Miehael Bar-
ker, yfirmanni 1. hersins og var
svohljóðandi: „Hægri fylkingar-
hlið mín í mikilli hættu. Um-
kringd af brynvörðum hersveit-
um.“ Eg sendi þegar mann til að
kynna sér ástandið og athugaði
landakort mjög vandlega með það
fyrir augum að breyta undan-
haldsleið minni, ef þess gerðist
þörf. Þegar ég hafði sent annan
mann söimu erinda, fékk ég loks
aðra orðsendingu, þess efnis, að
ástandið væri alis ekki svo al-
varlegt og af hafði verið látið...
Aðfaranótt hins 17. mai vorum
við í Terlinden, en ég var bersýni
lega of þreyttur um kvöldið tii
að skrifa í dagbókina mina, því
að hinn 18. finn ég svohljóðandi:
„I gærkvöldi var ég of þreytt-
ur til að skrifa og nú get ég tæp-
lega munað, hvað gerðist í gær.“
Þriðja herdeildin hafði fram-
kvæmt undanhald sitt með góðum
árangri gegnum Brussels og yfir
Charleroi-skurðinn. Þegar yfir
skurðinn var komið, voru brýrn-
ar sprengdar í loft upp og fram-
rás Þjóðverja þannig stöðvuð í
bili.
Eg hafði samt tíma til að aka
meðfram brúnum og fullvissa mig
um að öllum viðbúnaði fyrir komu
Þjóðverja væri lokið.“
Næsta morgun — laugardaginn
18. maí — voru miklar sprengju-
árásir gerðar á bækistöðvar
Brookes við Renaix. Nú, þegar
Holland var fallið, beindu Þjóð-
verjar athygli sinni að hinum
hörfandi herjum Prakka og
Breta og dreifðu ógnum og eyði-
leggingu yfir þjóðvegi Belgíu og
Frakklands. Þoka striðsins hafSí
breiðzt yfir hina víðáttumiklu víg|
velli og huldi nú, þegar þýzku!
skriðdrekamir ruddust áfram í
þéttum rykmekki, allt Norður-|
Frakkland og Belgíu. Tvisvar sinn!
um — að kvöldi hins 15. og aftur
morguninn 17. maí — reyndu yf-
irboðarar Guderians, sem óttuð-
ust gagnárás, að stöðva framsókn
hans.
Dagbók Brookes frá næstu tveim
ur dögum, sýnir ljóslega, við
'hvaða erfiðleika hann átti að
etja:
„19. maí. Wambrechies. Fór á
fætur klukkan 5 e.m. eftir stutta
næturhvíld og byrjaði þegar á því
að athuga hina nýju varnarlínu
okkar við Sciheldt. Varð fyrir mikl
um töfum og hindrunum vegna
hins mikla fjölda flóttamanna, en
tókst þó að komast alla leiðina
meðfram ánni og áfram til Mont
St. Auber (nálægt Tournai); því
■næst ók ég til hinna nýju aðal-
stöðva 1. herdeildarinnar til að
vita, hvernig ástandið væri þar.
Eg var rétt nýkominn aftur til
bækistöðva minna, þegar ég var
kallaður til herforingjastefnu í
G.H.Q. (General Head Quarters).
Það \far mjög mikilvæg ráðstefna.
Fréttirnar frá vígstöðvum Frakka
voru verri en no'kkru sinni fyrr.
Þeir voru að reyna enn eina gagn-
árás, ef þeir gætu með því bætt
eitthvað aðstöðu sína. Mistækist
hún, yrði leið brezka l^j^r}gurs-
liðstns til sjávar algeriéga óvarin
og sömuleiðis hægri fylkingarhlið
okkar.
Við eigum að koma aftur sam-
an til annarrar ráðstefnu í kvöld,
ef G.H.Q. hafa fengið meiri frétt-
ir.
Eg hef reynt allan siðari hluta
dagsins að fá upplýsingar um það,
hvernig afstaða 3. og 1. herdeild-
ar er. Það var ekki fyrr en um
kl. 7 e.h., sem ég fór að fá fyrstu
upplýsingarnar um komu fremstu
stórfylkjanna og loks eftir mið-
degisverð fékk ég endanlega stað-
festingu þess, að bæði 1. og 3. her
sveitin væru kómnar á sínar nýju
vígstöðvar. Þeir eru mjög þreyttir
og það mun taka þá a.m.k. tutt-
ugu og fjórar klukkustundir að
koma sér fyrir og Ijúka öliu.m við
búnaði.
2. herinn hefur nú farið rúm-
lega hundrað og fimmtíu mílur á
níu dögum. Hann hefur átt við
mjög mikla erfiðleika að stríða
og sigrazt á þeim með frábærlega
góðum árangri.
20. maí. Wambrechies. Fór í
morgun að hitta Adam (Sir Ron-
ald Adam, þá’'yfirmaður 3. hers-
ins) og ræða við hann um frek-
ari herflutninga. Heimsótti því
næst Monty og ræddi við hann
um u.ndanhald gærdagsins.
Um kvöldið kom Gregson-Ellis
til að færa mér síðustu fréttirnar
frá aðalstöðvunum, sem fjölluðu
fyrst og fremst um áhlaup Þjóð-
verja á Arras. Öllum hugsanleg-
um brögðum er beitt til að reyna
ag stöðva framrás skriðdrekanna
og brynvagnanna í skarðinu, sem
þeir hafa rofið, en ástandið er enn
mjög alvarlegt. Weygand hefur
verið útnefndur æðsti yfirforingi.
Tagézy (franskur hershöfðingi) er
farinn frá Lille. Flóttamanna-
straumurinn er hættulegur farar-
tálmi og hindrun á öllum vegum.
Þegar Gregson-Ellis var farinn,
hringdi Tagézy til mín og spurði,
hvar herdeild mín væri. Eg sagði
honum, hvar hún var, en hann
svaraði því til, að það væri allt á
röngum forsendum byggt og að
Þjóðverjar væru nú i Roubaix.
Eg sagði honum, að svo væri alls
ekki, og að það væru engir Þjóð-
verjar neins staðar nálægt Rou-
baix. Hann sagði mér þá, að hann
i befði fengið upplýsingarnar hjá
borgarst.jóranum, að hann vissi.
hvar þeir væru og gaf i skyn, að
ég vissi ekki, hvernig ástandið
væri á minurn vígstöðvum. Hann
var í mjög miklu uppnámi og æstu
skapi. Eg sagði honum afdráttar-
laust, að ég þyrfti ekki að leita
upplýsinga hjá borgarstjóranum í
Rcmbaix um það, hvar Þjóðverj
| ar væru eða væru ekki.
I Yfir vetrarmánuðina höfðum við
; samig nákvæma áætlun, en sam-
kvæmt henni átti að flytja 800.000
j af íbúum Lille, Roubaix og Tour-
I coring til norðvestur-Frakklands,
| ef Þjóðverjar gerðu árás. Meðan
á undanhaldi okkar stóð, hafði
‘ þessi fyrirætlun verig tekin til
framkvæmdar og þegar ég kom
aftur til Lille. þakkaði ég guði
fyrir það, að við skyldum vera
lausir vig flóttamannavandamálið.
En ég var of fljótur á mér að
þakka forsjóninni. . Þegar ég fór
út aftur að áliðnum degi, reynd-
ust alli.r vegirnir, sem daginn áð-
ur höfðu verið svo auðir og mann
lausir. iðandi af fólki, er kom að
vestan og hélt í austur. í raun og
veru var það allt að koma aftur
til þeirra staða. er við höfðum
hreinsað með svo góðum árangri
Allt var þetta flottafólk horað og
hörmungarlegt, margar konurnar
alveg að örmagnaast af þreytu og
flestir ataðir leir og leðju, við
það að fleygja sér niðu.r í skurði
og ræsi, í hvert skipti sem flug-
vél flaug yfir hópi.nn. Þarna voru
gamlir menn, sem óku konum sín-
um í hjólbörum, konur, sem ýttu
á undan sér barnavögnum og af-
mynduð andlit af örvæntingu, þján
ingu og ótta, hvar sem litið var.
Átakanleg og ömurleg sjón.
Mér var sagt, að þetta væru hin-
ar 800.000 manneskjur, sem við
höfðum flutt í vestur. Eins og
ómótstæðileg flóðalda þusti nú
þetta fólk til baka, matarla.ust,
svefnvana og örvita af skelfingu,
og yfirfyllti alla vegi, einmitt þegar
allt var undir því komið, að við
yrðum fyrir sem minstum hindr-
unum og farartálmum.“
Að undanskildum tveimur dög-
Eg óskaði þess í einlægni,
ag hafa notað svipuna, þegar
mér gafst tækifæri til. Allt 1
einu datt mér í hug apaskinns
pokinn, sem ég hafði tekið af
Múmú um morguninn, svo að
ég reis á fætur og sótti hann.
Eg opnaði pokann. Mér þykir
líklegt, að mörg þúsund and
ar hafi formælt mér, er ég
vanhelgaði þá verndargripi,
sem pússið geymdi með því
að líta þá mínum saurugu
sjónum. í pússinu var örsmá
látúnsstytta, krókódilstönn,
hringur fléttaður úr fílshári
og pappírsblað.
Blaðig taldist ekki til töfra
gripanna. Var mér þegar ljóst
er ég sá það, að Múmú hafði
fengið það eiinhvers staðar
frá og falið það á öruggasta
stað, sem hún átti til. í pokan
um, sem hún bar um háls sér
undir klæðum.
Eg braut blaðið sundur og
það var sem hvislað væri að
mér, að nú væri ég Jcominn á
slóðina. Á því stóðu aðeins tvö
orð, rituð með penna og bleki.
Annað var orðið Leigh. Hitt
var eitur. Eftir þessu að
dæma hafði Múmú fengið
skipan sína að byrla mér
eitur frá manni, sem kunni
ag skrifa, og því að öllum
líkindum frá hvítum manni
eða konu. Og þetta leit helzt
út fyrir aö vera kvenhönd.
Eg hellti aftur í glasið, leit
á klukkuna og drakk síðan í
botnj Enn var klukkan ekki
orðin 10. Það var tvennt sem
ég þurfti að gera. Annað vissi
ég að mér myndi takast: hið
siðara var undir því komið
hvernig mér gengi meg það
fyrra. Eg tók lítið vasaljós
skrúfjárn, nokkra nagla mis
jafnlega stóra og Winchester
Special riffilinn númer 32.
Eg vonaðist til að getá kom
ið skotvopninu af mér, áður
en nóttin væri úti. Síðan ók
ók ég þvert yfir plantekruna
sextán mílna vegalengt, til bú
staðar Rolló Jórdans. Plantar
inn var enn á fótum og kom
til dyra, þegar ég nam staðar
fyrir utan húsið. Þegar ég
gekk upp þrepin og hann sá,
hver ég var, kom hálfgert fát
á hann, svo að hann spurði
án þess að bjóða mér inn:
„Hvað er yður á höndum,
herra Leigh?“
Eg svaraði ekki fyrr en ég
var kominn alveg upp að dyr
um og hafði litið á fætur hans
Jú, jú, hér var einn maður
enn, sem notaöi númer sex
eða sjö af skóm.
„Það er nokkuð, sem mig
langar til ag spyrja yður um.“
Eg reyndi að tala svo vin-
gjarnlega sem ég gat. „Og
mér þætti miklu skipta að
svarað væri af hreinskilni.“
„Ef ég annars svara nokkru
þá segi ég sannleikann,"
anzaði hann. „Það ættuð þér
að vita.“
„N,ikk Follett var myrtur
á þriðjudaginn var. Lánuðnð
þér nokkrum bifreið yðar þá
nótt?“
Stundarkorn svaraði plant-
arinn engu. Mér fannst hann
engu vilja svara. Loks mælti
hann þó: „Nei, ég lánaði ekki
bílinn minn. Eg var hjá hon
um Jim Ríves að spila póker.
Bonner læknir var þar líka,
og sagði mér frá láti Folletts.
Fréttin eyðilagði spila-
mennskuna fyrir okkur. Við
spiluðum lítið eftir það, en
sátum allt kvöldið og ræddum
um það, sem gerzt hafði.“
„Hverjir voru þar fleiri?“
Hann nefndi sex eða sjö
nöfn og bætti síðan við: „Jeff
Craig kom þangað líka snöggv
ast, Reinó Forbes kom rétt á
eftir.“
Það hafði bersýnilega verið
fullt hús hjá Jim Ríves þetta
kvöld. Jim var einn af gömlu
starfsmönnunum, en helzt
leit út fyrir, að hann lifði fyr
ir það eitt að spila á spil.
Deild hans var í austurhluta
plantekrunnar. Engnn þeirra,
sem Rolló Jórdan hafði nefnt
gat átt leið fram hjá húsinu
mínu, hvorki þegar þeir komu
eða fóru frá Jim. Allra sízt
Jórdan sjálfur, sem átti bifA
reið númer 37.
„Haldið þér, að nokkur
þeirra sem þarna voru þetta
kvöld, hafi getað tekiö bif-
reið yðar traustataki, án þess
að þér vissuð af því?“
„Það er margt sem þér
spyrjið um, Leigh,“ mælti
Jórdan og nú í beinlínis fjand
samlegum tón. „Auðvitað
getur einhver hafa tekið
hann í heimildarleysi. Eg ber
lykilinn aldrei á mér.“
Eg þakkaði honum og hélt
leiðar minnar. Næsti viðkomu
staður minn var að heimili
Lúters: West var nýháttaður
þegar ég kom, en ég reif hann
upp með því að þeyta bílhorn
ið. Hann kom út á garðsval-
ar og bauð mér inn.
Honum létti við að sjá mig.
„Eg var smeykur við, að þú
yrðir að gista fangelsið í nótt.
„Það munaði líka litlu, að
svo yrði. Heyrðu nú til.
Klæddu þig og komdu með
mér yfir á aðalskrifstofuna.
Þú hefur lykil að öllu þar, en
það hef ég ekki.“
„Farðu heldur heim að sofa
kallaði Sheila innan úr svefn
herberginu,
„Vertu ekki svona ógest-
risin,“ anzaði ég. „En hafðu
gestaherbergið þitt tilbúið. Eg
ætla að sofa hér, þegar við
West komum aftur. Gátuo
þið komið Jönu almennilega
heim?“ i
West klæddi sig án þess að
spyrja neins frekar, og
skömmu síðar kom Sheila
fram í grænleitum sloppi.
„Er þér alvaru að ætla að
vera héma í nótt, Mikki?“
„Já, það er mér- En drott-
inn minn dýri, þú ættir ekki
að klæðast grænu Sheila. Þú
verður eins og páfagaukur.“
Æ, vertu nú ekki að þessari
vitleysu. Ef það væri Jana,
sem klæddist grænu, myndir
þú segja, að það væri dásam
legt. En hvað á það að þíða
að draga manninn minn fram
úr rúminu á þessum tíma
sólarhringsins?“
„Það er nokkuö sem við
þurfum að gera. En hvers
14
T f MIN N , þriðjudaginn 6. marz 1962