Tíminn - 17.04.1962, Blaðsíða 8

ÚTGEFANDI: SAMBAND UNGRA FRAMSÓKNARMANNA
RITSTJÓRI: HÖRÐUR GUNNARSSON
Hemihneigð hygg ég að telja
j megi' til eðlishvata mannsins. Hún
í virðist líka sýna fram á skyldleika
ok'lcar við apann. Hjá ungum börn-
; um er þessi íivöt mjög frumstæð,
( pg þau apa gagnrýnislaust eftir
Iþað'sem fyrir þeim er er haft. Allir
kannast líka við hina stjórnmála-
legu „apa“, sem taka allt fyrir
; heilagan sannleika, er fram geng-
ur af munni þeirra eigin foringja,
i og apa það eftir.
Því gagmýnislausari, sem menn
eru, þeim mun barnalegri eru þeir
oftast í annarra augum. Þetta bygg-
ist annars vegar á því, að viður-
kenna takmarkanir mannsins, og
hins vegar á þeirri kröfu, sem
flestir gera til sjálfra sín og ann-
arra, þ. e. a. s. kröfunni um sjálf-
stæða hugsun.
Nú liggur fyrir Alþingi stjórnar-
[frumvarp um almannavarnir. I
' greinargerð með frumvai'pinu
segir: „almannavarnir stefna að
>því að bjarga mannslífum". Það er
að sjálfsögðu gott og blessað mann-
úðarstarf „að bjarga mannslífum",
og slík störf eiga næstum alltaf
öruggu fylgi fólks að fagna. Mönn-
um finnst því e. t. v., að ráðstafan-
ir sem þessar séu svo sjálfsagðar,
að vart þurfi um þær að ræða. í
sambandi við almannavarnir er
þetta þó ekki svo augljóst og sjálf-
sagt sem á ýmsum öðrum sviðum,
og margt bendir til, að þessar
framkvæmdir séu gagnslaust kák.
Eins og segir í álitsgerð Holter-
manns hershöfðingja: „Almanna-
varnir munu hvorki geta hindrað
eyðileggingu né tortímingu manns-
lífa, en þær geta að verulegu leyti
dregið úr tjóni og hindrað, að slíkt
tjón hafi úrslitaþýðingu".
í tímaritinu Newsweek þ. 6. nóv-
s.l. segir svo um almannavarnir í
Bandaríkjunum:
„1. Hugmyndin í „Life“, að að-
eins 5 milljónir muni deyja (og
175 milljónir bjargast í byrgjum)
er að áliti eðlisfræðingsins Ralph
Lapp „hugarórar ... tilgangslaus
staðhæfing“. Sú hugmynd virðist
vera óljóst grundvölluð á hagstæð-
ustu tilgátum um, hvernig Rússar,
veðiið í Bandaríkjunum og fleiri
atriði myndu eða myndu ekki
verða.
2. Þótt einkabyrgi af ákveðinni
gerð og við sérstök skilyrði gætu
bjargað mannslífum, myndu þau
hafa litla þýðingu fyrir möguleik-
ana á að endurreisa einhvers kon-
ar þjóðskipulag eftir kjarnorku-
styrjöld.
3. Byigjagerð, eins og ríkis-
stjórnin hefur hafið, er grundvöll-
uð á vissum óáreiðanlegum for-
sendum, sem gætu verið rangar,
algerlega rangar.
4. Raunhæf áætlun um bor-gara-
varnir er málefni, sem er miklu
alvarlegra en það, sem gert hefur
verið eða rætt um hingað til. Sú
áætlun gæti haft í för með sér
grundvallarbreytingu á öllu lífi
Bandaríkjamanna, og ekki er hægt
að sjá fyrir afleiðingarnar".
Af þessu má sjá, að hinar svo-
kölluðu almannavarnir veita alls
ekkert öryggi og munu enda vera
fyrst og fremst skipulagðar í
ákveðnum hernaðarlegum tilgangi
(Sbr. álitsgerð hershöfðingjans um
,,úrslitaþýðingu“).
Allir kannast við yfii'lýsingar
„risanna“ í austri og vestri um hið
hernaðarlega afl þeirra. Báðir að-
ilar hafa lýst yfir því, að þeir eigi
nægilegt magn vopna til að ger-
eyða „andstæðingnum", og geti
notað þau jafnvel þótt um skyndi-
árás af hendi hins væri að ræða.
Augljóst er, að þessi staðreynd
skapar sérstakar, hernaðarlegar
aðstæður, sem menn hafa raunar
aldrei áður staðið augliti til aug-
litist við. En menn hyggjast ekki
láta gereyðingarhótanir hafa áhrif
í þá átt, að líkurnar minnki fyrir
hinum aldagamla, blóðuga leik, er
nefnist stríð.
En eftir að gereyðingarmáttur-
inn kom til sögunnar mynduðust
algerlega nýjar aðstæður, eins og
fyrr segir, og það nýjasta í her-
tækninni er aðferð frænku okkar,
moldvörpunnar. Nú grafa menn
sér holur bæði eystra og vestra og
eru vígreifir mjög. Hyggjast þeir
auðveldlega geta lagt út í styrjöld,
þegar holurnar eiu orðnar nægi-
lega djúpar. Hernaðarsérfræðing-
arnir telja það s. s. eitt af frum-
skilyrðum til að fylgja eftir vænt-
anlegum „sigri“ í heimsstyrjöld,
að hafa eitthvað eftir af lifandi
fólki. Fólk er hins vegar lítið frætt
um, hvers konar líf muni bíða þess
á eftir, ef um það verður að ræða.
Á flestum stöðum mun aðal-
áherzlan vera lögð á að koma upp
aðsetri fyrir stjórnarherra og her-
stjóiu neðanjarðar. Hershöfðingj-
arnir munu sitja fyrir framan
radarskerma og sjónvarpstæki, og
þurfa aðeins að styðja á takka eða
tala í síma til að stjórna eyðilegg-
ingunni, sem eflaust yrði gagn-
kvæm. Hvorugur aðilinn myndi
„sigra“ og þegar menn hefðu ekki
meira til að eyðileggja, gætu þeir
e. t. v. í bezta lagi skriðið úr
byrgjum sínum og tekið upp stein-
aldarlíf á hinni gömlu, góðu Jörð.
Það steinaldarlíf yrði þó miklu
erfiðara en hjá forfeðrum okkar,
þar eð gróður og dýralíf yrði ban-
eitrað af völdum geislavirks ryks.
A.m.k. sums staðar yrði alls ekki
um neitt mannlíf að ræða.
S.l. haust var í Alþýðublaðinu
grein um aðalstöðvar bandaríska
sprengjuflughersins S.A.C. Þær eru
að sjálfsögðu grafnar í jörð niður í
öryggisskyni, en þó er tekið skýrt
fram, að byrgið þoli alls ekki
kjarnorkusprengjuárás. Sem sagt
„loftvarnaibyrgi“ yfirmanna Banda
ríkjahers þolir ekki sprengjuárás
með nýtízku vopnum. Ósæmilegt
er að ætla, að bandarískir loft-
varnarsérfræðingar hafi ekki not-
að alla sína kunnáttu og tækni við
svo mikilvægt byrgi. — Þetta dæmi
sannar, að engin byrgi á yfirborð-
inu eða grunnt í jörð veita öryggi,
og slíkar ráðstafanir munu a.ö.l.
innan skamms verða algjörlega
gagnslausar, ef hafin verður fram-
leiðsla hinna hryllilegu nevtrónu-
sprengna. „Dauðageislai“ nev-
trónusprengjunnar komast auð-
veldlega í gegnum metersþykkan
múr og eyða öllu kviku. Venjuleg
kjallarabyrgi eða byrgi grunnt í
jörðu (sbr. Arnarhól), veita því
ekki minnstu vörn gegn slíkum tól-
um. Einu byrgin, sem í dag veita
nokkuð öryggi eru þau, sem grafin
eru mjög djúpt í jörð niður. Svíar
munu komnir lengst þjóða í slíkri
byrgjagerð, og þeir eyða óhemju
fjármunum í að grafa slík byi'gi
inn í hlíðar granítfjalla. ,,Samt
sem áður finnst jafnvel Svíum þeir
ekki hafa mikið öryggi (News-
week, 6. nóv. s.l.). Að því munu
aðallega liggja tvær ástæður:
í fyrsta lagi hinar öru breyting-
ar á hertækninni, þ.e.a.s. byrgi,
sem talin eru öiugg í dag, geta
verið gagnslaus á morgun. í öðru
lagi er öryggið á hverjum tíma
ekki fullkomið, nema hægt sé að
flytja bókstaflega allt af yfirborði
jarðar; framleiðslutæki, flutninga-
tæki, menn, dýr og jurtir. Slíkt
væri að sjálfsögðu óhemju kostn-
aðarsamt og líklega óframkvæman-
legt, en auk þess bæði hlægilegt
og heimskulegt.
Geysimikil mótmælaalda hefur
risið gegn byrgj'agerðinni t. d. hafa
hundruð bandarískra háskólakenn-
ara og prófessora undirritað mót-
mæli gegn henni. Aðalrök manna
gegn þessu eru, að þetta eykur
raunveiulega styrjaldarhættuna.
Þ.e.a.s. ráðamenn verða kærulaus-
ari, þegar þeir þykjast öruggir um
líf a.m.k. nokkurs hluta íbúa lands
síns. Útbreidd er líka sú skoðun,
sem birtist í Alþýðublaðinu fyrir
skömmu, en hún er á þá leið, að
mönnum finnst lítt eftirsóknarvert
að hýrast í jarðholum nokkrar vik-
ur til þess eins að fá að líta
„sviðna jörð“ og deyja síðan. En
styrjaldarsinnar láta ekki að sér
hæða. Nú hvetja stjórnir stórveld-
anna til byrgjagerðar, og það, sem
stóii bróðir gerir, verður litli
bróðir að apa eftir. Ein aðalrök-
semdin fyrir frumvarpi ríkisstjórn-
arinnar um almannavarnir er hið
gamla góða orð „eftirbátur“.
í 1. grein frumvarpsins segir
svo: „Hlutverk almannavarna er
að skipuleggja og-framkvæma ráð-
stafanir, sem miða að því að koma
í veg fyrir, eftir því sem unnt er,
að almenningur veiði fyrir líkams-
tjóni eða eigna af völdum hern-
aðaraðgerða og veita líkn og að-
stoð vegna tjóns, sem orðið hefur,
enda falli þau störf ekki undir aðra
aðilja, samkvæmt lögum“. Þessi
samsetning um likams- og eigna-
tjón kemur fyrir á a.m.k. 3 stöðum
í frumvarpinu og greinargerð.
Hins vegax er hvergi gerð grein
fyrir, hvernig menn hyggjast koma
í veg fyrir eignatjón af völdu.n
væntanlegra hernaðaraðgerða.
Þessi liður hefur annaðhvort
slæðzt inn í frumvarpið af vangá
og þá líklega úr eldri lögum, eða
hann er beinlinis settur inn í til
að slá ryki í augu fólks. Til að
koma í veg fyrir eignatjón yrði
Gunnar Arnason:
blátt áfrám að flytja eignir manna
djúpt í jörð niður og koma þeim
þar fyrir í byrgjum. Þetta yrði þó
óhemju miklum erfiðleikum bund-
ið. Tökum t. d. eignir Reykvíkinga.
Segjum, að gríðar'stór byrgi væru
grafin inn í Esjuna. Þangað yrði
siðan að flytja Reykjavíkurborg,
með manni og mús!
í greinargerð með frumvarpinu
er gert ráð fyrir að byggja örugg
byrgi aðeins fyiir stjórnarvöld
landsins, en almenningur á að láta
sér nægja sams konar ráðstafanir
og gerðar voru, meðan sprengiefna
tegundir höfðu einn tuttugumillj-
ónasta afls á við það, sem nú er.
Það eru bví augljós slagorð að tala
um að koma í veg fyrir eignatjón,
nema lögin eigi aðeins að ná til
stjórnarherranna og þeir hyggist
hafa villurnar og dollaraglottin
með sér niður í jörðina!
Á bls. 8 í greinargerð með frum-
varpinu segir svo: „Hér er um að
ræða að lögbjóða framhald ráð-
stafana, sem hafnar væru af raun-
sæi í Reykjavík 1951 og haldið á-
fram með þeim hætti —. Aðeins
verður að ganga lengra og sam-
ræma jafnframt aðgerðir samliggj-
andi bæja og byggðarlaga og gæta
varúðar hvar sem er í landinu, ef
þörf krefur“ (leturbr. blaðsins).
Þessi setning er mjög athyglisverð.
„Ef þörf krefur“, — halda menn,
að engir aðrir en Suðurnesjamenn
muni hafa „þörf“ fyrir lífsvernd,
ef til ófriðar drægi. Allir lands-
menn munu verð'a í mikilli hættu
af völdum geislavirkni í heims-
styrjöld. íbúar Suðvesturlands eru
að vísu í mestri lífshættu lands-
manna, vegua þess hve nálægt
væntanlegum skotmörkum þeir
búa. En einmitt þess vegna ná
kákaðgerðir sízt tilgangi sínum á
þessu svæði, en meiri von um að
bjarga fólki, sem býr fjarri aðal-
hættusvæðinu. Það ætti því að vera
augljóst, að ef farið er út í fram-
kvæmdir sem þessar eiga þær að
ná jafnt yfir alla landsmenn og
ekki sízt til þeirra staða, þar sem
von er um, að þær komi að gagni.
Heyrzt hafa raddir um, að við fs-
lendingar þyrftum að fá eldflaugar
og kjarnorkuvopn. Það hlýtur að
vekja furðu, að slíkar skoðanir
skuli fyrirfinnast meðal okkar
friðsömu þjóðar. E.t.v. er þetta
næsta skrefið hjá þeim ráðamönn-
um, sem halda verndarhendi yfir
væntanlegum styrjaldarskotmörk-
um á íslandi.
Stjórnarblöðin hafa hamrað á
því, að „allar“ þjóðir hafi gert
ráðstafanir til almannavarna og
við séum „eftirbátar11 á þessu
sviði, sem svo mörgum öðrum. Eg
veit ekki, hvort stjórnendur þess-
ara blaða eru vitandi vits að villa
fyrir mönnum eða hugtakið „allar
þjóðir“ er orðið ákaflega þröngt
í höfðum þeirra.
f grein í U. S. News & World
Report í sept. s.l. segir svo: „í
Japan, eina landinu, sem raunveru
lega hefur reynslu af atómsprengj
um, hafa menn engar áætlanir um
almannavarnir í atómstyrjöld. Rík
isstjórnin hefur ekki einu sinni
skrifstofu til að skipuleggja borg-
aravarnir. Japanskir einstaklingar
byggja ekki skýli. Almenningsálit-
ið í Japan túlkar þá örlaga-
þrungnu skoðun, að ef atómstyrj-
öld bresti á, muni gagnslaust að
leita skjóls.
Bretar hirða minna en Banda-
ríkjamenn um hættuna á kjarn-
orkuárás. Brezku borgaravarnar-
sveitirnar eru vart starfhæfar
vegna þess, að ríkisstjórninni hef-
ur ekki tekizt að vekja alvarleg-
an áhuga fólks á þessu. Bygging
einkabyrgja í Bandarikjunum er á-
litin hlægileg móðursýki af flest-
um Bretum, sem gætu ekki keypt
sér slík byrgi, jafnvel þótt þeir
vildu.
Loftvarnarbyrgi eru næstum ó-
þekkt í Frakklandi. Franskur emb-
ættismaður segir: „Meiri hluti
Frakka trúir ekki á atómstyrjöld“.
Vestur-Þjóðverjar sýna engan á-
huga á byrgjum. Flestir þéirra
halda að Rússar muni ráðast á
landið með landher, en ekki atóm-
sprengjum, vegna þess að það er
fast við járntjaldið.
í Belgíu, Hollandi og á Ítalíu er
sama sagan, enginn byggir byrgi
vegna kjarnorkuárása“.
Nehru, forsætisráðherra fjöl-
mennasta „frjálsa” ríkis veraldar,
tilkynnti á allsherjarþingi S.þ. í
haust, að Indverjar myndu engar
ráðstafanir gera til almannavarna.
Mennirnir eru furðulegar vits-
munaverur. Fjölbreytni einstakl-
inganna er mikil, óg undarlegustu
hugsjónir og stefnur berjast um
yfirráð yfir hugum og höndum
mannanna. Komið hafa fram ótrú-
lega háþróaðar siðgæðiskenningar,
vísindi og listir hafa náð háu stigi.
Þrátt fyrir þetta vega menn enn
þá hverjir aðra. Nú er þó á flest-
um stöðum einstaklingum bannað
að vega náungann, en þeim mun
meiri áherzla er lögð á að her-
væða stóra hópa, sem búa sitt
hvor.um .njegin við tilbúnar marka-
línur, og þeir skulu síðan berjast.
Á allra seinustu árum hefur víg-
vélatæknin þó náð svo langt, að
flestar tegundir „mannaðra" víg-
tækja eru að víkja fyrir fjarstýrð-
um gjöreyðingarvopnum. Birgðir
slíkra vopna munu nægar til að
eyða flestum eða öllum mikilvæg-
um mannvirkjum á yfirborði jarð-
ar. Til þess að reyna samt enn um
stund að viðhalda möguleikanum
á styrjöld hafa menn gripið til
þess ráðs að grafa sig í jörð niður
að hætti moldvörpunnar. Flestar
þær ráðstafanir eru þó enn sem
komið er kák eitt og miðaðar við
löngu li'ðnar aðstæður. En með-
mælendur byrgjagerðarinnar
höfða á hinn svívirðilegasta hátt
til einnar frumhvatar mannsins,
sem er hvötin um verndun eigin
lífs og lima.
Ekki taka þó allar þjóðir þátt í
moldvörputilburðunum, enda eru
þeir óhemju kostnaðarsamir. Auk
þess sjá margir, hversu heimsku-
legar og ómannúðlegar þessar ráð
stafanir eru. Með þeim er raun-
verulega verið að reyna að við-
halda möguleikanum á að færa
þróunarstig menningarinnar á yfir
borði jarðar aftur um nokkur þús-
und ár, og hinir ríku veita sér
(Framh. á 15. síðu).