Tíminn - 14.06.1962, Síða 8

I
„Hvað ætlarðu eiginlega að
gera til Texas?“ spurðu menn
mig í undrunartón, bæði hér
heima og í Bandaríkjunum,
,,Sjá nautgripabú. Það hlýtur
að vera búskapargrein, sem er
næsta ólík íslenzkum landbún-
aði“, svaraði ég og lét ekki af
fyrirætlan minni. Enda fékk ég
góðan stuðning hjá Texasbúa,
sem starfar í bandarísku upp-
lýsingaiþjónustunni í Reykjavík.
Frá Jaekson í Mississippi flýg
ég til Texas og á að skipta um
flugvél í Dallas. Vélinni seinkar
vegna storma, og þegar við
lenduim í Dallas á hin vélin að
fara þaðan eftir tíu mínútur.
Skelfing geta gangar verið
langir í stórri flugstöð! Loksins
hillir undir. afgreiðsluborð'ið,
þar sem ég á að gefa mig fram,
en nú eru heldur ekki nema
þrjár mínútur til stefnu. Eg á
aftur jafnlanga göngu fyrir
höndum og sé ekki annað
vænna en bregða á gamalt ráð
og taka til fótanna og skeyta
hvorki um skömm né heiður!
Allir vita, að Texas er stærsta
ríki Bandarfkjanna, rösklega
þrisvar sinnum stærra en t.d.
England. Sem að líkum lætur,
er gróðurfar og loftslag æði
breytilegt á þessu flæmi. Eg var
á leið til hásléttunnar í suð-vest
ur hluta rfkisins, þar sem enn
eru endalausar eyðimerkur,
sem líklega bíða aðeins vatns til
að breyta um svip.
Úr flugvélinni verður lítt
greint gróðurfar, sízt um þetta
leyti vorsins. En langt er milli
borga, og skelfing virðast sum
býlin einangruð.
Fli gvélin lendir, og á flug-
vellinum bíða mín þrjár koriur,
myndarlegar og vel búnar. Hér
er ég gestur félags bandarískra
háskólakvenna og reynast þær,
sem aðrir, dæmalaust góðir gest
gjafar.
Eg veit, að tveim megin flug-
vallarins eru borgir stærri en
Reykjavík_ og heita Odessa og
Midland. í tímaritsgrein um iðn
jöfra í Midland, sá ég nefnt sem
tiæmi um auð þeirra og yfir-
læti, að þeir hefðu haft íslenzk-
an humar á borðum í stórveizlu.
En nú sé ég ekkert bóla á þess-
um borgum, aðeins endalausa
sléttu á alla vegu. Við ökum til
vesturs og stefnum á kolsvartan
reykjarmökk. „Er að brenna?"
spyr ég í heimsku minni.
„Nei, þetta er reykur frá gas
dælunum“, er svarið. Þarna er
notað jarðgas til eldunar og iðn
aðar.
Ekki sé ég borgina, hvernig
sem ég skima. Stöku hús birtast
meðfra, veginum, sem er renn-
sléttur og malbikaður, ólíkur
gljúpum sandslóðum, sem land-
nemarni. brutust eftir. Allt í
einu rennur upp fyrir mér, að
við erum komnar inn í borgina.
Landið er svo flatt, að hvergi
er um útsýni að ræða nema frá
húsi til húss. Hér er ekki verið
að spara landrýmið. Flestir
byggja einnar hæðar einbýlis-
hús, aðeins örfá atvinnufyrir-
tæki hafa reist háhýsi í miðbiki
borgarinnar, opinberar bygging
ar eins og skólar og sjúkrahús,
en fæstar hærri en þrjár hæðir.
Snyrtilegir, ógirtir grasfletir
með trjám og blómum eru um-
hverfis íbúðarhúsin. Göturæsi
eru aðeins grunnar dældir, eng
Kapella krossins helga í Sedona I Arizona.
fyrir kjósendafæðinni er, að
hlutfallið milli aldursflokka er
allt annað í þessari borg en
þeim, sem eldri eru. Þangað hef
ur flutt ungt fólk með mörg
börn og þar þarf t.d. hlutfalls-
lega miklu fleiri skóla en í eldri
borgum. En samt varð ég dálít-
ið hissa, er uppfræðari minn
sagðist ekki búast við, að meira
en 4 þúsund myndu neyta at-
kvæðisréttar síns.
„Hvað eru margir menn í bæj
arstjórn?" spurði ég.
,,Fimm og kosning þeirra er
algerlega ópólitísk“, sagði
hann. „Þeir fá sáralítil laun fyr
ir störf sín, en hins vegar ræð-
ur borgarstjórnin sér fram-
kvæmdastjóra, sem er vel laun-
aður. Fræðsluráð eða skóla-
nefnd er algerlega ólaunuð, og
til allra þessara starfa bjóða sig
að jafnaði menn, sem raunveru
laga hafa hug á að vinna borg
sinni gagn“.
Sigríður Thorlacius skrifar úr Ameríkuför:
Eyðimörk og undralönd
in niðurföll, ekki þarf að óttast
úrkomuna.
Eg fæ gistingu hjá einni fé-
lagskonu. Hún heitir Laura
Francis Murphy og kennir van-
gefnum börnum í einum barna-
skóla borgarinnar. Býr hún ein
í snotru húsi, reynist gáfuð
kona og fróð.
Ekki vilja mínir góðu gest-
gjafar, að nautpeningur verði
það eina, sem ég sé í Texas. Þó
að borgin sé ekki ýkja gömul,
þá hefur hún af ýmsu að státa.
Árið 1881 var verið að leggja
járnbraut um Texas og unnu að
því menn frá ýmsum löndum,
m.a. allmargir Rússar. Frá þeim
er nafngift borgarinnar runn-
in og segir sagan, að hin enda-
lausa slétta hafi minnt þá á rúss
nesku steppurnar, Odessa-nafn-
ið festist við einn áningarstað
verkamannanna. Þeir ■ grófu
fyrsta brunninn á þessum slóð-
um, fundu hreint og gott vatn,
svo að eftir það sóttu kúrekarn-
ir í að á þar með nautahjarðirn-
ar, sem tók þá stundum margar
vikur, jafnvel mánuði, að reka
á markaði. Eftir að járnbraut-
in var fullgerð, var svo tekið að
senda nautgripi með lestum. í
Odessa myndaðist smáþorp, eins
og víðar fram með járnbraut-
inni. Þangað barst margs konar
fólk, og gekk á ýmsu framan af
árum. Maður einn var ákærður
fyrir að myrða Kínverja og flutt
ur til dóms í næstu borg. Dóm-
arinn þar sýknaði hann, kvaðst
ekkert lagaákvæði finna, sem
bannaði mönnum að drepa Kín
verja. Ekki var talin ástæða til
málareksturs, þó að kúrekarnir
sem þarna söfnuðust saman,
jöfnuðu deilur meg byssuskot
um, það var rétt og slétt venja.
Odessa var smábær fram til
1928, er tekið var að bora eftir
olíu, en olían er undirstaða vel-
megunar þar. Fólki fór ekki að
fjölga þar fyrir alvöru fyrr en
eftir síðustu heimsstyrjöld, er
menn komust upp á lag með að
kæla loft í húsum og bílum, áð-
ur var hitinn of mikill. Aldrei
er svo opnaður gluggi, að ekki
sé felld þéttriðin ryksía fyrir
opið, því að enginn veit, hve-
nær þægileg golan breytist í
storm, sem ber sandmökk inn
yfir borgina utan af sléttunum.
En hér er kátt fólk, smekk-
leg og þægileg heimili, mikill
tónlistaráhugi og leiklist í há-
vegum höfð. Gestrisnin tak-
markalaus og gestamóttökur
hispurslaúsar og alúðlegar. Eng
inn þarf framar að segja mér,
að bandarískar húsmæður van-
ræki heimili sín og kunni ekki
til verka. En þær hafa ýmis
þægindi fram yfir okkur og
þeir, sem búa við sæmileg efni,
hafa miklu rýmra húsnæði þeld
ur en hér gerist.
í Odessa líSa dagarnir hratt.
Mér er fylgt í skóla, þar sem ég
kynnist kennslu vangefinna
barna, m.a. í sérbekkjum hinna
almennu barnaskóla. Þar eru
jafnvel bekkir fyrir blind börn
og ástæðan fyrir því, að þeim
er kennt innan um heilbrigðu
börnin, er sú, að fræðsluyfir-
völdin leggja áherzlu á, að þessi
fötluðu börn einangrist sem
minnst frá þeim heilbrigðu og
báðir hóparnir læri að taka til-
lit til hins í daglegri umgengni.
Einn daginn á að kjósa nýj-
an borgarstjóra, tvo menn í
borgarstjórn og aðra tvo í
fræðsluráð. Þá þykir mér sjálf-
sagt að fá að koma á kjörstað
og sjá og heyra, hvernig þetta
fer fram. Á leiðinni í ráðhúsið
afsakar frú White, sem þá er
leiðsögumaður minn, hve ráð-
húsið sé lítilf jörlegt. Engin
borgarstjórn hafi þorað að
leggja til, að sjóðum borgarinn-
ar sé varið til að byggja al-
mennilegt ráðhús, af ótta við
óvinsældir. Hefur maður ekki
einhvern tíma áður heyrt svip-
uð rök fyrir því, að ekki séu
byggð hús fyrir opinberar stofn-
anir?
Einhvern veginn er ég því
ekkert voðalega hneyksluð, þeg
ar við komum að lágu timbur-
húsi, þar sem hver botnlanginn
hefur verið byggður við annan
og tek miklu meira eftir alúð
þess góða bæjarstarfsmanns,
sem svo að segja tekur mig við
hönd sér og fer með mig beint
þangað, sem kjörfundur stendur
yfir.
Þar sitja fimm rosknar konur
með prjóna og sauma og bíða
eftir þvi, að fólk komi til að
kjósa. Þær eru nefnilega kjör-
stjórn þessa hverfis. Þegar kjós
andi kemur inn, verður hann að
sýna kvittun fyrir því, að hann
hafi greitt útsvar sitt og aðra
skatta og færa um leið sönnur
á, hver hann sé, svo að ganga
megi úr skugga um, að hann sé
á kjörskrá. Að því loknu er hon
um vísað inn fyrir tjald að mik
illi maskínu með löngum röðum
af tökkum. Fyrir framan takk-
anna eru nöfn frambjóðenda og
til hvaða embættis þeir séu í
kjöri. Kjósandinn styður á
takka við nöfn þeirra, sem harm
vill kjósa, vélin stimplar at-
kvæðið og telur þau jafnóðum,
svo að þegar kjörfundi er lokið
þarf ekki annað en safna sam-
an tölunum úr vélunum, bera
saman við tölur kjörstjórna og
leggja saman niðurstöðurnar.
í Odessa búa 90 þúsund
manns, en aðeins 20 þúsund
voru á kjörskrá, Ein ástæðan
Tröll!<a!ctus eyðimerkurinnar —
stærsti kaktus í heimi og vex á
nær alveg vatnslausrl eyðlmörk,
þar m enginn annar gróður
þrífst.
Svo gaf hann piér sýnishorn
af kjörgögnum og við kvöddum
kjörstjórnina, sem hafði miðað
vel með handavinnuna þessa
stund, sem ég sat inni hjá þeim.
Loksins lögðum við svo af
stað út í sveitina snemma morg
uns.
Ef ég sá ekki til sólar, var
ég gersamlega áttavillt, því að
engin voru kennileitin á land-
inu, og olíuturnarnir voru
hættulegir til viðmiðunar, því
að þar sem hafði verið risahár
tum í gær, var nú ekki annað
eftir en múraður pallur með
rörum í dag, ef boruninni var
lokið.
Þegar litið var yfir víðáttuna,
var engu líkara en aska hefði
fallið á jörðina. Litbrigði voru
undarlega dauf, gráir og mold-
brúnir litir. Strjáll, þyrnóttur
runnagróður og strítt gras,
hvergi grænt lauf. Olíuborar og
girðingar einu mannvirkin, sem
sá til æði lengi. Loksins sér í
nokkur græn tré í fjarska. Við
sveigjum heim að hvítu íbúðar-
húsi milli trjánna og er vel fagn
að af húsfreyjunni, frú Hurst,
og móður hennar, frú Ratliff.
Þær búa hér tvær einar sem
stendur. Báðar eru ekkjur. Ráðs
mann hafa þær, sem sér um bú
ið og býr hann í öðru húsi, all-
langt frá.
Frú Ratliff er 85 ára gömul
og segir hún mér, er við vor-
um setztar inn í dagstofuna, að
hún og maður hennar hafi num-
ið hér land árið 1903. Þau komu
með búslóð sína á hestvagni
heiman frá henni austar í Texas
og voru sex vikur á leiðinni.
Nærri sex kílómetrar voru til
næstu nágranna og um aðra
mannabústaði var ekki að ræða
nær en í um 15 kílómetra fjar-
lægð.
„Fyrsta sumarið eldaði ég
úti á hlóðum", segir gamla kon-
an, „en fyrir haustið vorum við
búin að koma þaki á húsið sem
við svo skiptum í þrjú herbergi
og eldhús. Þessi stofa, sem við
sitjum í, er eiginlega gamla hús
ið okkar því að seinna var byggt
við og öllu breytt. Ójá, það er
kannske annar svipur á því nú
en þegar ég var að basla við
ostagerðina á arninum þarna.
Eg geymi gömlu pottana mína,
ostapressuna og eldhúsborðið
7 * T y t t**TT*
T » 1 V T T '' ‘ y t T » t T
T f MIN N, fimmtudaginn 14. júnl 1962
' • ‘ 1 \V • Vi'l '

? r* r