Tíminn - 14.06.1962, Page 9

hérna úti á svölunum, ef yður
langar til að líta á það“.
Eg geng á eftir þessari aldur-
hnignu, prúðhúnu konu gegnum
glæsilegar stofur, þar sem mál
verk, bækur og margs konar list
munir skreyta svo að segja
hvern krók og kima og drif-
hvít gluggatjöld nema við gólf.
„Sko, hérna er borðið mitt,
ég gat stækkað það, og þegar
búið fór að vaxa, þá þurfti ég
líka oft að láta tuttugu karl-
menn matast .við það, dagana,
sem smölun fór fram. Hann er
ekkert smásmíði, potturinn sá
ama, en mér veitti ekkert af
honum. Þeir þurftu að fá stað-
góðan mat, piltamir, þegar þeir
voru búnir að vera á hestbaki
allan daginn. Já, maður sparaði
ekki kraftana í þá daga, en það
var líka gaman að lifa og vera
ungur, vera frjáJs og óháður. Þá
var alltaf sagt við ungu piltana:
Farið þið vestur — nóg land í
vestrinu. Nú fara þeir vjst að„
segja: Farið þið upp — upp í
geiminn, upp í tunglið! — Ætl-
ið þið að fara að skoða búgarð-
inn? Já, já, kannske ég komi
með. Sjáið þér, góða mín, ég
varð að láta gera klauf upp í
pilsið mitt, eins og ungu stúlk-
urnar! Maður verður þó að kom
ast inn í bíl — ekki er nú ver-
ið að fara á hestbak lengur!“
Já, bíll, allir verða að eiga bíl,
fjarlægðirnar eru svo óskapleg-
ar í Odessa sést varla gangandi
manneskja og alls ekki utan
borgarinnar.
Unga frúin ekur með okkur
um smáöldótt land. í lægðunum
hefur verið borað eftir vatni,
og því er veitt í stokka og tjarn-
ir, svo að nautgripirnir geti
fengið sér að drekka. Vindmyll-
ur dæla upp vatninu. Hinn sí-
felldi stormur gerði landnemun-
um mögulegt að dæla upp úr
brunnunum og enn eru vind-
myllur við flest vatnsbói, nema
við bæjarhúsin, þar er komin
rafmagnsdæla. Við nemum stað
ar við eitt vatnsbólið og bíðum
um stund. Eitthvað er á ferli
inni á milli nakinna runna, sem
eru þó svo þéttir og háir, að
ekki verður greint fyrr en
skepnurnar eru komnar að
vatnsbólinu, að þetta eru rauð-
ar kýr með hvíta hausa og fæt-
ur, nokkrir vetrungar og litlir
kálfar, allt holdanaut af Here-
fordkyni. Mér verður hugsað tii
þess, hvernig sé að smala grip-
unura innan um þennan gróður.
Það er ekki að ástæðulausu, að
kúrekarnir hafa leðurhlífar ut-
an yfir skálmunum.
Næst ökum við að annars kon
ar brunni, olíubrunni, því að
undir þessari gráu jörð streym-
ir hið svarta gull, olían. Eigin-
maður einnar leiðsögukonunn-
ar, frú King, hefur lengi starf-
að við olíuvinnsiu.
„Eg er fegin, að hann er hætt
ur því, þetta er ákaflega hættu-
leg vinna“, segir hún. „Við ná-
lega hvern olíubrunn sér mað-
ur menn, sem eru stórskaddaðir
í andliti eftir járnhlekki, sem
slæmzt hafa af hjólum eða þá
vantar svo og svo marga fingur.
Sjáðu, fyrst reisa þeir þessa
stálbitaturna, svo er borað og
nú eru þeir að vinna næst síð-
asta stigið og það hættulegasta.
Þeir renna þungum stálrörum
niður í borholurnar og það er
þá, sem hættan er mest, að
hlekkirnir renni af hjólunum.
Hér er alltaf stormur og það
þarf ekki mikla sveigju á svona
háan turn til að eitthvað komi
fyrir. Nei, við sem giftar erum
olíumönnunum erum eins og
sjómannskonurnar, vitum aldr-
ei, hvort þeir koma heim heilir
að kvöldi. Síðast er svo steypt
yfir hoilurnar og svo má ekki
dæla úr brunnunum nema á-
kveðnu magni í hverri viku, til
þess að markaðurinn offyllist
ekki. Úr brunnunum er olíunni
dælt í hreinsunarstöðvar".
„Hvenær grænkar sléttan?"
Frú Hurst h'tur snöggvast á
mig. „Þegar rignir".
„Og hvenær á árinu er það?“
„Hér hefur ekki rignt að
gagni í sjö ár og síðan í nóv-
er.iber hefur ekki komið dropi
úr lofti. Fyrir sjö árum átti ég
600 nautgripi, en ég hef orðið
að fækka þeim í 400. það varð
of dýrt að kaupa fóður handa
þeim. Mar.gir bændur hafa misst
bú sín á þessum árum, þeirra
á meðal bróðir minn“.
„Aðeins mesquiterunnarnir
blómstra á hverju ári“, segir
frú King, „og þeir eru eina jurt
in, sem aldrei lætur blekkjast
og á þeim sést ekki sproti fyrr
en vorið er örugglega komið“.
Já, mörg er búmannsraunin
og eiginlega finnst mér miklu
óaðgengilegra að hugsa til þess
að lifa af landbúnaði á þessari
gráu víðáttu, þar sem vindur-
inn gnauðar í skraufþurru
kjarri en á íslenzkum hrjóstr-
um.
—★—★—
Enn blæs vindurinn, en nú
er hann svo heitur, að sundbol-
ur væri eini hæfilegi klæðnað-
urinn. Bíllinn nemur staðar. svo
að við getum tekið myndir af
kaktusi, sam er röskar tvær
mannhæðir og þyrnarnir á hon-
um eru nær spannarlangir. —
Þarna er ólíkt landslag og i
Odessa, þótt ekki sé allur jarðar
gróðurinn sem fýsilegastur. Nú
erum við í Arizona, skammt frá
borginni Phoenix. Inni í borg-
inni skoppa fullþroska appelsín
ur af trjánum, sem gróðursett
hafa verið með götunum og ang
an appelsínublómanna, sem
hanga í stórum, hvítum klösum,
fyllir loftið. Þar veifa pálmatré
úfnum kollum, og byggingar
bera svip af spænskri eða mexí-
kanskri byggingalist. Allmikið
ber á Indíánum á götunum, þétt
vöxnu fólki, hörundsdökku og
alvarlegu.
Þaðan sem við erum stödd á
þjóðveginum utan við borgina,
sér til tindóttra fjalla, og mætti
hugsa sér, að í þeim væri álíka
mjúkt efni og móberg, svo und-
arlega hafa þau veðrazt.
Við erum á leiðinni til Talies
en West. húsameistaraskólans,
sem hin frægi arkítekt Frank
Lloyd Wright stofnaði og stjórn
aði, þar til hann andaðist fyrir
fáum árum. Wright teiknaði
ekki einungis sérkennilegar
byggingar, heldur var hann sér
kennilegur í háttum og líferni
og var löngum stormasamt í
kringum hann, bæði í einkalífi
hans og starfi. Þóttafullur var
hann, og fara af honum margar
sögur, viðiíka og sú, að þegar
fullgengið var frá íbúðarhúsi.
sem hann hafði teiknað fyrir
auðuga ekkju, kom í ljós, að
þakið lak óaflátanlega. Konan
skrifaði og símaði Wright og
vildi fá úrbót á húslekanum, en
lengi sinnti hann kvörtunum
hennar engu. Loksins fékk hún
svohljóðandi símskeyti: Eg skap
aði handa yður listaverk, hvern
ig dirfist þér að láta það standa
úti í rigningu?
Aðra sögu sagði okkur mað-
ur, sem viðstaddur var eitt
sinn, er Wright hélt fyrirlestur
í Phoenix og hafði verið aug-
lýst, að eftir fyrirlesturinn
myndi hann svara spurningum
Wright gekk að jafnaði í svartri
skikju og með alpahúfu. í
þeim búningi gekk hann á ræðu
pall og lagði þar af sér yfirhöfn
ina. Er erindinu var lokið,
renndi hann augunum um sal-
inn og sagði: Eg kem ekki auga
á eina einustu skynsamlega
spurningu í þessum hóp og mun
því ekki segja meira. Sveiflaði
skikkjunni um sig og skálmaði
út.
í Taliesen West eru einkenni-
legar byggingar, sem lítið þýðir
að reyna að lýsa með orðum.
Wright lagði mikla áherzlu á
samræmi umhverfis og húss, og
að vissu leyti er fyrsta tilfinn-
ingin, sem maður fær þarna sú.
að þessi:m óreglulegu húsum
hafi skotið upp úr jörðinni. —
Byggingarefnið er rauðleit risa-
furn sem vex í Vesturríkjunum
CFramhald á 13. síðu'
^TIMINN, fimmtudaginn 14. júní 1962
skabarniö"
tekur lamb fátæka mannsins
Aðalfundur Eimskipafélags Is-
lands var háður hér að venju eftir
mánaðamótin, og var hann með
sama svipmóti og vant er. —
Eimskip var stofnað árið 1914,.
Hlutafénu var safnað um allt land,
svo var einnig í byggðum Vestur-
íslendinga. Þetta voru í rauninni
þjóðarsamskot, því að allir vildu
vera með í því að skapa „Óskabarn
þjóðarinnar" eins og félagið hefur
oft verið nefnt. Hlutirnir voru lág-
ir en þátttakan almenn, flestir
voru þeir kr. 25 — 50 — 100.
Fyrir fyrri heimsstyrjöld voru
þetta allmiklar upphæðir fyrir
flesta, þá var árskaup vinnukonu
frá kr. 30—50. Duglegir vinnumenn
fengu í árskaup frá 80—100 krón-
ur, og tímakaup var 25—35 aurar.
Árskaup vinnumanns í dag er
varla ofreiknað kr. 60 þúsund en
var kr. 100 1914, hafa þá bréfin
sexhundruðfaldazt í verði miðað
við kaup nú og þá. Oftast hafa
verið greidd af bréfunum 4% í
ársarð, eða kr. 1 — af 25 kr.
bréfi, og nú síðustu ár 10%, eða
kr. 2.50 af sama bréfi. Varla hefur
þessi upphæð verið fyrir skósliti
eða tímatöf við að sækja arðinn á
skrifstofu Eimskip. Hafi menn not
að strætisvagn, hefur allur arður-
inn farið í farmiðann, og tveggja
ára arður horfið, ef vagninn hefur
verið notaður báðar leiðir. Það
hefur því ekki svarað kostnaði að
eltast við áisarðinn af „Óskabarn-
inu“. Þannig hefur þetta stórauð-
uga félag launað þeim, sem sköp-
uðu það og studdu það fyrstu
sporin.
Um rekstur og stjórn Eimskip
verður ekki skrifað að þessu sinni,
en það væri sannarlega efni í heila
bók. —
Reikningar félagsins gefa enga
sanna mynd af eignum þess, enda
ekki til þess ætlazt af ráðamönn-
um þess. T.d. er Tröllafoss metinn
eins og góð 4ra herbergja íbúð,
rúm 500 þús. Flaggskipið Gullfoss
er verðlagður eins og sæmilegt ein
býlishús 1,3 millj. Stórhýsi félags-
ins við Pósthússtræti er metið á
2,3 millj. eða svipuðu verði og fín-
ustu einbýlishús bæjarins kosta í
dag.
Á reikningunum er færður mik-
ill reksturshalli, en sjóðstillög og

afskriftir — lækkað verð eigna
koma þar næstum á móti. Allt
hlutafé Eimskip er kr. 1,680.000.00
— ein milljón sex hundruð og átta-
tíu þúsund — af þeirri upphæð
hefði ársarður verið kr. 168 þús.
af þeim arði hefði fallið í hlut
félagsins ca: 1/5 af bréfum, sem
félagið er búið að kaupa inn. Þessa
smáupphæð leyfir stjórn félagsins
sér að taka af hluthöfum, — jafn-
vel þó flesta hluthafa muni lítið
um þessar fáu krónur, skipta þær
þó enn minna máli í milljóna-
rekstri Eimskipafélags Islands.
Þetta lýsir aðeins höfðingslund
stjórnenda félagsins, sem sjálfir
taka í stjórnarlaun kr. 60,000,00 á
ári þrátt fyrir hallarekstur félags-
ins.
Allir stjórnendur Eimskips eru
sem betur fer vel efnaðir menn,
og þar að auki flestir hátekju-
menn. Ef þeir hefðu nú gefið hinu
aðþrengda félagi stjórnarlaunin
um leið og þeir strikuðu yfir árs-
arðinn, hefðu þeir sýnt svolitla
stórmennsku. E.t.v. bíður hún til
næsta aðalfundar.
Dæmisagan úr Biblíunni um
lamb fátæka mannsins hefur aldr-
ei þótt til eftirbreytni og sæmir
illa „Óskabarni þjóðarinnar" eins
og Eimskip á að veia — sam-
kvæmt uphafi þess og tilgangi.
Hjálmtýr Pétursson.
Kyndill dæld-
aðist á skeri
Togarinn Kyndill er nú farinn
til viðgerðar í Skotlandi, en hann
tók niðri í Skerjafirði mánudags-
nóttina 4. júní undir morgun. Tog-
arinn var að koma inn til að lesta
hjá Skeljungi, en tók niðri á inn-
siglingunni og dældaðist á skerinu.
Togarinn festist þó ekki og komst
brott án aðstoðar. Skyggni var
heldur slæmt er þetta gerðist. —
Kyndill verður um hálfan mánuð
í ferðinni til Skotlands.

Sólskin í Reykjavík
Lesendur Tímans í Reykjavík
munu reka upp stór augu á þess-
um þokudimmu og úrsvölu júní-
dögum, er ég held því fram, að
sólskin sé í Reykjavík. Samt sem
áður stend ég við það. En sólskin-
ið, sem ég hef í huga, er ekki úti,
heldur í Listamannaskálanum á
sýningu Ólafs Túbals, þar sem
hann nú sýnir um 100 málverk.
Ólafur Túbals hefur í verkum
sínum og hugarstefnu falliS inn
í raðir þeirra listmálara, sem um
og upp úr aldamótunum síðustu
uppgötvuðu töfra íslenzkrar nátt-
úrufegurðar og skópu íslenzkan
og klassískan liststíl í þeirri grein,
fluttu fegurð landsins inn í híbýli
manna um allt land. Þessi alda er
ein af mörgum, sem risu í fari
sjálfstæðisbaráttunnar og þjóðvið-
reisnar og hófust með öldum nýrr
ar ljóðagerðar og lofsöngva höf-
uðskálda okkar á 19. öld. f verk
um allra þessara listamanna hef-
£ ur ráðig ein meginstefna: leit að
■Jf fegurð, stórhrikaleik, sérstæðu
litaspili lofts og lands í íslenzku
umhverfi, hamförum náttúruafl-
anna, ljúfri kyrrð í faðmi ís-
lenzkra fjalldala. Allir hafa þess-
ir listamenn haft sín sérkenni í
listsýn sinni og túlkun, litblæ og
stfl.
Ólafur hefur verið bjartsýnn
málari eins og hann hefur verið
í öllu fasi sínu. Hann elskar sól-
skinið og uppgötvar fegurð lands
lagsins auðveldlegast í ljósi
þess. Þess vegna er svo bjart yfir
landinu á sýningu hans, sem fyll-
ir Listamannaskálann að þessu
sinni, að sýningargestum birtir
mjög fyrir augum, er þeir leita
þangað inn á þessum vorþokudög
um. Ólafur sýnir aðeins fáa daga
og ættu sem flestir að leita til
hans meðan kostur er og þeir
sem eru fjárhagslega þess um-
komnir ættu að taka með sér það-
an „sólskinsblett í heiði“ til þess
að auka birtu og fegurð heimilis
síns eða vina sinna.
Jónas Þorbergsson.
9