Tíminn - 16.06.1962, Blaðsíða 8

foiaraverkfaiið
Nýlið'inn er nú 25. sjómanna-,
dagtlrinn. Yfir þessum hátíðis-
degi sjómanna hvíldi dimmur
skuggi að þessu sinni, en ég á þar
við verkfallsskuggann og á hinu'
leitinu verkbann útgerðarmanna á
síldarflotanum. Vel getur svo ver-
ið, að betra sé að þrátta um nokkr
ar krónur til eða frá og láta all-
an togaraflotann liggja af þeim
orsökum mánuðum saman heldur
en að gera hann út. Og kannski1
er það rétt, sem stöðvarbílstjóri
sagði eitt sinn við mig, er hann
ók mér heim frá skipi mínu, eftir j
að ég hafði verið 6 vikur við
Vestur-Grænland á veiðum í salt.
Það, sem þessi ágæti náungi
sagði, var einfaldlega það, að þeir
þ. e. bílstjórar og aðrir, sem bíla
keyptu, væm nú orðnir langþreytt-
ir á því að halda þessu togaradóti
gangandi og átti hann þar við
bilaskattinn, sem víst gekk til
styrkveitinga til reksturs togur-
unum. Nú sýnist mér, að breytzt
hafi til batnaðar að hans áliti,
togararnir bundnir og innflutn-
ingur bíla frjáls og vonandi, að
bilstjórastéttin og aðrir, sem bíl-
a-na fá, skili jafnmiklum gjaldeyri
og hinir aumu togarar geiðu þó,
á meðan þeir voru gerðir út. En
til gamans ætla ég að taka smá
dæmi um það, hvað 40 togarar,
sem allir hefðu verið gerðir út á
veiðar og fiskað í salt við Vest-
ur-Grænland mánuðina airíl og
maí, hefðu getað komið til með
að afla á tímabilinu. Það er óhætt
að gera ráð fyrir, að hver togari
hefði farið eina veiðiferð, afli
hefði að öllum líkindum verið að
meðaltali 300 tonn af fullstöðn-
um saltfiski eða um 12000 tonn
af öllum skipunum. tJr þessum
afla hefði fengizt' um 400 tonn af
lýsi. Ekki er gotf að gizka á afla-
verðmætið, ef aflanum væri land-
að hérlendis, en í Esbjerg hefur
fengizt um £ 100 fyrir tonnið
upp úr skipi. Hefði þessum afla
verið landað hérlendis, skapast
vinna fyrir fiskvinnslustöðvarnar,
sem nú eru velflestar verkefnalaus
ar og þurrkhúsin ekki verið í notk
un langtímum saman. Á þessu
verður ekki ráðin bót á þessu ár-
inu, en vonandi eigum við ekki
eftir að horfa á allan flotann í
höfn um hátojargræðistímann
næsta ár. Við það, að skipin legðu
í land saltfisk, skapaðist mikil
vinna í bæjunum, sem togarar
hafa, og þá gætu unglingar unnið
í fiskvinnu í stað þeirrar óarðbæru
og vanhugsuðu skófluvinnu, sem
Alþýðublaðið hefur barizt mest
fyrir að undanförnu. Annars er
Alþýðublaðið aðeins að koma:
fram hugmynd nfturhaldsins að!
vilja heldur innleiða „Siberíu-1
vinnu“, eins og var í gamla daga,
en skipin lágu þá langtímum sam-
an og hefur þá Alþýðublaðið snú-
izt e^ns rækilega og hægt er frá
fyrri stefnumálum.
Sú ráðstöfun að koma þeim
manninum frá framkvæmdastjórn
hjá BÚR, sem einna bezt barðist
fyrir þeirri útgerð á sínum tíma
og hafði stjórpað þar af röggsemi,
er harla einkennileg. Kannski er
það liður í þeim framkvæmdum1
íhaldsins að leggja niður bæjar-
reksturinn og er hægara hjá þeim
um það, þegar allir ráðandi menn
við útgerðina eru íhaldsmenn jafnt
í útgerðarráði, sem i framkvæmda
stjórn.. Það er varla einleikið, að
bæjarútgerðin skuli láta skip sín
liggja í höfninni mánuðum sam-
an, eða vilja þeir góðu herrar
skýra bæjarbúum frá því, hvað
það kostar BÚR daglega, að hafa
öll skipin í höfninni? Hefur sjálf-
sagt margur maðurinn gaman af
því að sjá það, og væri fróðlegt,
ef fylgdi með yfirlit yfir vortíma
skipanna á saltfiskveiðum við
Vestur-Grænland, á undanförnum
árum, þá væri auðveldur saman-
burðurinn, hvoit væri betra að
fiska í salt eða láta skipin liggja.
Nýlega birti SÍF saltfiskverðið
eins og það er um þessar mundir
og virðist það vera vel við unandi
Eitt af aðkallandi verkefnum út-
gerðarmanna í Reykjavík er að fá
betri aðstöðu við höfnina og væri
alveg fráleitt að láta Eimskip eins
og farið mun fram á, hafa athafna
svæði í vesturhöfninni. Þar á að
ganga fyrir svæði fyrir fisk-
vinnslustöðvar Nú hefur h.f. Klett
ur sett sild til geymslu í tanka
Faxa heitins og ætlaði verksmiðj
an þannig að hafa hráefni til
vinnslu nokkum tíma eftir að út-
gerðarmenn höfðu stoppað síld-
veiðiflotann. Bætist þarna einn
flutningur á bílum við það, sem
á undan var komið, og sést það
enn, hversu illa staðsett sú verk
smiðja er, sem vinnur allan fisk-
úrgang í Reykjavík ásamt síldinni.
Alþýðublaðsmenn voru nýlega í
myndatökufeið um borð í m.b.
Guðmundi Þórðarsyni og tóku
mynd af skipstjóranum og í bak-
sýn var svo löndunarkrani. Var
myndatökumönnum bent á, að
þeir ættu nú bara að taka sér
far með einum bilnum og fyigja
aflanum á leiðarenda, enda gæti
þá hent sig, að þeir gætu birt
mynd, er sýndi annan aðajatvinnu
veg landsmanna. þa, sem ekki
væri óhugsandi, að eitthvað af
rollum væri kannski á beit í
sveitasælunni i kringum verk-
smiðjuna á Kletti.
Ingólfur
Mmningarorð:
Georg Jónsson Grundfjörð
AFMÆLISKVEÐJA
ti! Skarphéðins Skarphéðinssonar
ujwu^tJ X.A-M4J
í Króki
Gullbrúðkaup
Ef við lítum yfir sögu íslenzku; Þegar vel lét i ári, svo fénaður
heiðarbýlanna sjáum við að hún gekk vel fram og fólk hafði i sig
hefur löngum verið hrakfallasaga., 0g á, þá þandist byggðin út, en
Allt frá því landið var fullnumið1 þegar hart var í ári dróst hún
sem kallað er, og fram á þessa öld, saman og þá fóru fyrst og fremst
hefur oltið á ýmsu um búsetu heiðarbýlin í eyði. Þó fór fyrst
manna á þeim. í verulega að halla á þau eftir að
! bæir og þorp fóru að myndast og
byggðin að þéttast og nú má segja
að sága þeirra sé öll. Einstaka
býli hélt þó velli, helzt þar seril
kjarnakarlar voru til staðar og er
svo enn í dag.
Gullbrúðkaup eiga á morgun |
hjónin Kristín Friðriksdóttir og
Jón Sigurðsson, bóndi að Sandfells ■
haga í Öxarfirði. — Jón er ættað-i
ur úr Þistilfirði, sonur Sigurðar
Jónssonar, bónda í Laxárdal og
Þóru Einarsdóttur konu hans. —
Laust fyrir aldamótin andaðist Sig
urður bóndi, og fluttist þá Þóra
með börn sín öll að Sandfellshaga
til Björns hreppstjóra og dbrm.
Jónssonar, sem var bróðir Sigurð-
ar. En Jóhanna kona Björns var
systir Þóru. — Jón ólst svo upp
hjá föðurbróður sínum, ásamí öll-
um sínum systkinum, og vann síð-
an á hans stóra búi, þar til hann
fór að búa sjálfur.
Kristín er dóttir Friðriks Er-
lendssonar, snikkara, er síðast bjó
að Syðri-Bakka í Kelduhverfi. En
hann var sonur Erlendar Gott-
skálkssonar, alþingismanns, sem
bjó að Garði og Ási í Kelduhv.
Kona Friðriks og móðir Kristínar
var Guðmunda Jónsdóttir, Árna-
sonar, frá Víðihóli á Hólsfjöllum.
Hún andaðist fyrir fáum árum,
102 ára gömul, mikil manndóms-
og gáfukona. Hún mundi vel Kristj
án Fjallaskáld og hafði rætt við
hann. En 97 ár eru nú síðan skáld
ið andaðist.
Þau Jón og Kristin hófu búskap
á hálfri jörðinni Sandfellshaga
sama árið og þau gengu í hjóna-
band, og hafa búið þar síðan með
miklum myndarbrag. Hefur jörðin
tekið stórfelldum umbótum á þess
ari hálfu öld. Húsakosturinn einn
hinn bezti í sveitupi norður þar
með fyllztu nútímaþægindum, þar
á meðal heimilisrafstöð. Ræktun
afar mikil, svo að jörðin er sem
óþekkjanleg við það, sem áður var.
Þau Jón og Kristín hafa eignast
sjö börn og haft mikið b''rnalán.
Þau eru þessi: 1. Árni, cand.
agric., tilraunastjóri á Akureyri,
2. Sigurður, bóndi í Sandfellshaga,
hefur verið hreppsnefndaroddviti
Öxfirðinga síðastliðin tólf ár, 3.
Friðrik, kennari í Reykjavík, fram-
kvæmdastj. starfsíþrótta, 5. Hrefna
frú í Reykjavík, 6. Guðmunda, frú
í Reykjavík, 7. Ragnheiður. ógift
heima.
Á þessum heiðursdegi þeirra
Sandfellshagahjóna mun margur
senda þeim hugheilustu árnaða
óskir. B. S.
Það hefur farið um heiðarbýlin
hér í Víðidal eins og svo víða ann
ars staðar. Þau eru komin í eyði,
—flest. Eitt þeiira, Krókur, er þó
enn í byggð, þar hefur búið s.l.
46 ár Skarphéðinn Skarphéðinsson
Hann varð sjötugur 2. júní s.l.
Hann er einn af þessum kjarna-
körlum, sem ég gat um áður, ó-
drepandi að orku og áhuga og læt-
ur engan bilbug á sér finna við
búskapinn, þrátt fyiir þennan ald-
ur. Það lætur þó að líkum, að ekki
hefur búskapur í Króki verið tek-
inn út nieð sitjandi sælu, þvi
þangað var til skamms tíma eng-
inn vegur og heyskapur sóttur í
flár og flóa; forblauta, því túnið
var lítið. Þrátt fyrir vegleysi og
samgönguerfiðleika' var Skarphéð-
inn búinn að byggja íbúðarhús úr
steinsteypu fyrir allmörgum árum
og túnið stækkaði hann eftir því
sem ástæður leyfðu með þeirii
tækjum, sem þá voru. En síðan
hinar stórvirku vélar komu til sög-
unnar, má segja að Skarphéðinn
hafi farið hamförum. Fljótlega
fékk hann sér dráttarvél og hvorki
liafa hinar stórvirku beltavélar né
kurðgröfur farið þar fram hjá
ía>-ði þegar þær hafa verið á ferð
hér í sveit. Nú er komið í Króki
„Fyrr var stóra furan keik,
fjörg við erjur harðar.“
Bólu-Hjálmar.
Skömmu eftir að ég fluttist
suífur (1947), bar svo við eitt
kvöld, þegar ég kom heim úr
vinnu, að roskinn maður stóð fyr-
ir dyrum úti hjá mér. Hann var
hinn vörpulegasti, röskur meðal-
maður á hæð, þéttur á velli, þrek-
inn um herðar, stórskorinn og
svipmikill og að öllu hinn geð-
þekkasti.
Hann heilsaði mér glaðlega og
spurði um nafn mitt.
Eg sagði honum það.
— Já, ég þóttist kannast við
svipinn. Þú ert svo líkur henni
mömmu þinni, sagði hann, enda
var ég búinn að spyrja þig uppi.
Eg hef svo gaman að að sjá af-
komendur vina minna í Breiða-
fjaiðareyjum. — En þú þekkir
mig líklega ekki?
— Nei, ég kvaðst ekki kannast
við manninn.
— Það er nú varla von, að þú
þekkir mig, hélt hann áfram. því
að býsna langt er síðan við líöf-
um sézt — yfir 40 ár — og þá
varstu svolítill tappi. En for-
eldrar þínir mundu þekkja mig,
væiu þau hérna. Til þeirra kom
ég pasturslítili og langsoltinn
strákvæskili um fermingaraldur
ulan af Snæfellsnesi. eftir ýmiss
konar hrakninga og flæking frá
níu ára aldri. En fór frá þeim eft
ir fjögur ár, fílhraustur og röskur
meðalmaður að burðum, og hef ég
búið að því síðan. Það munu þeir
kannast við. gömlu eyjamennirnir
Mín beztu ár voru í eyjunum
Þetta voru fyrstu kynni mín af
Georg Grundfjörð, því að ekki
mundi ég eftir, þegar hann var
vinnumaður hjá foreldrum mínum
í Skáleyjum skömmu eftir alda-
mótin. En heyrt hafði ég hans
getið, og ýmislegt rifjaðist nú upp
I fyrir mér. þegar við fórum að
! rabba saman í stofukytrunni
i minni. Var það sammæli allra,
að röskari og ósérhlífnari ungling
ur hefði ekki í eyjar komið. og
voru þeir þó margir á þeim árum.
I en nokkuð mikill fyrir sér þótti
I hann stundum.
Eftir þetta bar fundum okkar
stöku sinnum saman þau á’'. sem
síðan eru liðin — en þó sjaldnar
en skyldi — og var það ekki hans
| sök. En þess varð ég vísari, að
i hann hafði víða verið, mörgum
kynnzt og kunni frá mörgu að
segja. En helzt vildi hann tala við
mig um eyjarnar og veiu sína
þar. —
Það, sem mér hefur verið mið-
eitt af stærstu túnum sveitarinnar
og mikið búið að grafa þar af
skurðum bæði til túnræktar og
þurrkunar beitilands. Bílvegur er
kominn að Króki, að vísu ekki full
gerður, enda um langan veg að
ræða, og það er óhætt að fullyrða
að sá vegur væii stutt kominn ef
Skarphéðinn hefði ekki lagt fram
og útvegað til hans lánsfé. Bíll er
þar í hlaði, sem sonur hans á, svo
auðvelt er nú að skreppa til bæja
! ef á liggur og einnig með aðdrætti
1 alla.
| Ekki þykir Skarphéðni gott að
; hafa bæ sinn illa lýstan. Hann var
um mörg ár búinn að hafa vind-
rafstöð. en svo var hún að segja
af sér og þá brá hann við og fékk
sér dieselrafstöð síðastl vetur
Sem' að líkum lætur. hefur
j Skarphéðinn ekki búið einn í
: Króki. Hann er kvæntur dugnað-
|arkonu Kristínu Árnadóttur og
' hafa þau eignazt 5 börn. sem öll
eru á lífi og hafa þrjú þeirra hald
ið tryggð við heiðarbýlið ,fram að
; þessu. Þó er nú svo komið. að
ekki er eftir heima að staðaidri
1 Framhald a t5 sí'ðu
ur gert og af litlum heilindum,
minnist ég helzt aldrei á og læt
vera sem gleymt sé; en gleði-
stundanna og þeirra, sem hafa
greitt götu mína, hef ég gaman af
að minnast, sagði hann einhvern
tíma við mig. —
Georg Jónsson Grundfjörð
fæddist að Hömrum í Grundar-
firð'i 7. ágúst 1884. Til níu ára
aldurs var hann með foreldrum
sínum, en fór þá til vandalausra
og var á mörgum stöðum á Snæ-
fellsnesi fram um fermingu, m.a.
hjá sagnameistaranum séra Arna
Þórarinssyni. Bar hann honum
vel söguna. Eftir það réðst hann
inn í Breiðafjarðareyjar, sem fyrr
i segir, en þaðan fór hann út á
i Hjallasand til foreldra sinna, sem
þá, og jafnan síðan, voiu búsett
þar. Fram af því hófst hin við-
burðaríka og að sumu leyti sér-
stæða ævisaga hans, sem ég því
! miður — sökum skeytingarleysis
og trassaskapar — kann of lítil
skil á.
Þó veit ég, að hann var sjómað-
ui á öllum tegundum veiðiskipa,
sem tíðkuðust hér við land frá
aldámótum og gegndi þar öllum
störfúm nema skipstjórn, fisksali,
beykir á síldarvertíðum, neta-
: gerðarmaður og lifrarbræðslumað-
ur. bóndi á mörgum jörðum í þrem
ur landsfjórðungum og margt
fleira, sem hér verður ekki rakið,
enda er þetta ekki ævisaga. Benti
ég honum einhvern tíma á, að
hann ætti að láta hæfan mann
skrifa ævisögu sína. Tók hann því
að vísu ekki illa, en hræddur er
ág um að ekkert hafi af því orðið,
og er það skaði. Áreiðanlega var
ævi hans efni í mikla og merka
, bók.
Georg Grundfjörð var tvíkvænt-
ur. Hét fyrri kona hans Jónína
Jónsdóttir. Þau munu hafa skil-
ið. Seinni kona hans var Guðfinna
! Bjarnadóttir. og lifir hún mann
sinn ásamt mörgum bömum
þeirra.
Georg Grundfjörð var hið mesta
karlmenni til líkama og lundar.
Víkingur til vinnu á sjó og landi,
enda eftirsóttur til hvers konar
starfa. Áhugamaður hinm mesti,
skapheitur og skjótráð'ur og nídd-
ist á engu því. er honum var trú-
að fyrir. Auði mun hann ekki
ha-fa safnað nema til daglegrá
þarfa, enda grær seint um þann
stein, sem oft er færður.
Georg hafði verið heilsugóður
lengst af, en fyrir tveimur árum
eða svo kenndi hann sér meins,
og var þá gerð á honum skurðað-
gerð. Eftir það náði hann heilsu
aftur og hlífði sér þá ekki heldur
en fyrr. Hann var beykir um
tíma á Siglufirði s.l. sumar og
llagði mikið að sér. Fundum okk-
1 ar bar síðast saman, þegar hann
kom aftur í bæinn. — Þetta verð-
ur síðasta síldarvertíðin mín,
sagði hann. Eg held ekki lengur í
við þá ungu, og þá er bezt að
hætta. — Og þessum hrausta,
harðfenga manni var brugðið. Það
hafði slaknað ótrúlega fljótt á
starfsorku hans, enda vinnudagur
inn orðintúlangur, og hinn mikli
j áhugi og lífsfjör var horfið úr
! svipnum. Eg veit ekki, hvernig
honum vegnaði í vetur, en hann
I andað'ist á sjúkrahúsi Hvítabands
I ins 4. júní s.l
Georg Grundfjörð var mikili
drengskaparmaður. kannski ekki
ýkja vinmargur. en vinum sínum
trölltryggur og óbrigðull í hvi-
vetna. — Við foreldra mína og
jfleiri eyjamenn batt hann ævi-
langa tryggð og vináttu, og mig.
alls óverðugan. lét hann njóta
; þeirra mannkosta sinna eftir
í þeirra dag. Eg þakka honum sam
verustundirnar og þykir vænt um
að hafa Vvnnzt honum.
13. júní 1962.
B. Sk.
8
T f M I N N , laugardáginn 16. júní 1962