Tíminn - 05.08.1962, Page 8

EE.1 'ssæs
★
Á kaffihúsi á Mont-
parnasse situr listmálari í
grænum jakka og segir mér
að geómetrísk málarakúnst
sé búin að vera og eigi sér
akki viðreisnar von frekar
an risaeðlurnar á miðöld.
— Enda á þetta aldrei neitt
skylt við myndlist, segir hann
og sýpur á café-au-lait, sem
milljónamæringur i Arkansas
hefur séð honum fyrir, þetta
var allt tómur misskilningur.
Þetta er miklu frekar í ætt
við arkitektúr eða innanhús-
dekórasjónir, biddu guð að
hjálpa þér ef þú heldur að
þetta sé kúnst.
Hann lyftist upp í sætinu og
fórnaði hðndum:
— Enda eru þeir allir komn-
ir í blindgötur, sem fengust
við þetta. Þeir eru komnir
fram á yztu nöf og vita ekk-
ert hvert þeir eiga að snúa sér.
Fíní! Kannski gerði þetta eitt-
hvað gagn meðan það var, þó
veit ég það ekki.
Svo klárar hann úr bollanum
Myndirnar eru báSar eftir Georges Folmer og heita báSar
„Upptyilingar".
ir hún Eyborg Guðmundsdótt-
ir og hefur aldrei komið til
Finnlands, hún sá fyrst dags-
ins ljós norður í Ingólfsfirði á
Ströndum. Eyborg hefur ekki
dvalizt nema þrjú ár í París en
tók þegar þátt í fyrstu sýningu
Groupe mesure i Rennes í
hitteðfyrra. Hún hafði þá aldrei
svo mikið sem sýnt eina mynd
eftir sig heima á íslandi, meira
að segja var það ekki á vitorði
allra vina hennar, að.hún feng-
ist við að mála.
Hún segir mér, að hún hafi
aldrei gengið í myndlistar-
skóla, aldrei hlotið neina til-
sögn í teikningu eða myndlist,
áður en hún fór að heiman.
Hún hafði ekki einu sinni ver-
ið nema tvo mánuði í venjuleg-
um skóla.
— Hún amma mín fyrir
vestan hafði ótrú á skólum og
lét mig læra heima, segir Ey-
borg, og eftir fullnaðarpróf fór
ég aldrei i skóla. Ég fór suður
og ætlaði raunar i Laugavatns
skólann, en það varð ekki úr
því, ég fór á Vífilsstaðahæli í
staðinn. Siðan vann ég lengst af
sem skrifstofustúlka hjá Bún-
aðarfélaginu, þar byrjaði ég að
krota á pappír strik og munst-
ur. Þú mátt ekki segja frá því,
ég vil ekki að.Steingrímur kom
ist að því, að ég hafi svikizt
um við vinnuna. Hann er sóma
maður og ég vil ekki að hann
viti neitt Ijótt um mig.
Þó Eyborg hafi ekki verið
nema tvo mánuði í barnaskóla,
talar hún að minnsta kosti fjög
up tungumál svo ég viti, auk
móðurmálsins. Og þótt hún
hafi ekki lært að teikna ana-
tómíska hausa og hafi ekki
fengið tilsögn í listskalanum,
hefur hún samt sem áður brot
ið sér braut í sjálfu landi list-
anna, ekki aðeins komin á
blað, sem væri þó saga út af
fyrir sig; heldur farin að vekja
athygli sem einlægur og þroska
vænlegur listamaður. Sjálf vill
hún sem minnst gera úr frama
sínum, kallar það heppni og
slembilukku.
En þeir, sem þekkja til bar-
áttu myndlistamanna í París,
vita betur.
Eyborg er gift Georg Adri-
anyi, ungverskum manni, sem
lengst af bjó í Vínarborg en
fluttist þaðan til íslands fyrir
tæpum áratug og gekk að ýmsu
starfi. Þau hjónin fluttu síðan
til útlanda fyrir rúmum þrem-
ur árum, bjuggu í París, þar
sem hún kynnti sér málaralist
en hann lagði stund á ljós-
myndafræði. Nú hefur hann
hlotið góða stöðu sem forstöðu
maður myndadeildar stórs út-
gáfufyrirtækis í New York og
starfar þar. Er þar vík' milli
vina, en þegar listin er annars
vegar þolir ástin margt, eins
og Sókrates sagði. J.
Eyborg
og sýgur sígarettuna, sem mill
inn frá Arkansas hefur séð hon
um fyrir eins og öðru.
— Nei, geómetrísk málara-
kúnst, hún er sko ekki til.
Þennan sama dag gafst mér
kostur á að sækja heim ókrýnd
an konung geómetrískra mál-
ara í París. Hapn heitir Georg
ese Folmer og býr raunar við
blindgötu skammt frá Mont-
parnasse. Þú gengur upp nokkr
ar tröppur að húsi, sem helzt
líkist gömlum herragarði í
sveit, mosaskófir í sprungum
og brotin leirker. Vinnustofa
málarans er á jarðhæð, rúmgóð
og björt, þar á veggjum og
trönum má sjá það sem lista-
maðurinn hefur i bígerð, þarna
er líka skúlptur-
Georges Folmer er maður á
sjötugsaldri eftir því sem stend
ur í katalógum, hins vegar
kemur hann mér fyrir sjónir
sem miklu yngri maður og
þegar hann seinna sýnir mér
myndir frá fyrsta tímabili æv-
innar má greinilega sjá, að
hann hefur yngst upp eftir því
som árin liðu.
Ceorges Folmer hlær við, þeg
ar hann er spurður, hvort geó-
metrísk málarakúnst eigi ekki
í vök að verjast fyrir tassíst-
um og öðrum.
— Slettustefnan í málaralist
hefur auðvitað verið vinsælli
fram að þessu, svarar hann,
obbinn af listmálurum hefur
fylgt ’ þeirri stefnu, og fólkið
lá.tið ginnast af henni.
Hann sækir okkur risastóra
flösku af kókakóla, hellir í glös
in og verður allt að því spá-
mannlegur þegar hann segir:
— En geómetríska stefnan
er að vinna á. Og hún á eftir
að vinna fullan sigur! Fólkið
er farið að gefa henni meiri
gaum en áður. Hún hefur end-
urnýjazt og það eru ótal mögu-
leikar, allir vegir opnir.
Hann er spurður hvort geó-
metríska stefnan sé ekki um
of bundin reikningskúnst og
reglustriku til þess að hægt sé
að tjá mannlegar tilfinningar,
ná sambandi við fólkið, sem
sækir sýningarsalina og horfir
á málverkin. Geómetrískar
myndir verka kaldar og snauð-
ar á margt fólk, það finnur
ekki að þarna slái neitt hjarta
á bak við, allt sé kalt og dautt
og bundið viðjum formsins.
Folmer slær frá sér báðum
höndum:
— Cet art n’est pas austere:
il s’agit d’autres fibres de
notre sensibilité que la peint-
ure sentimentale. Þessi kúnst er
ekki köld, hún slær á aðra
strengi í vitund okkar, en mál
verk tilfinningaseminnar. —
Þessi málverk okkar eru ekki
máluð í þvi skyni að hræra upp
í brjóstinu a gömlum konum,
þvi síður reynum við að róta
upp í taugaveikluðum og veik-
geðja sálum. Við erum ekki að
splundra heiminum, þvert á
móti reynum við að finna leið
út úr þessum kaos, skapa heila
mynd, koma reglu á hlutina:
bein lína, hringur, þríhyrning-
ur. — Meira kókakóla?
Hann hellir aftur 1 glasið og
lygnir aftur augunum, meðan
hann sýgur reykinn úr síga-
rettunni djúpt ofan í lungun.
— Þér megið samt ekki
halda. að við viljum útiloka
allar aðrar stefnur í listinni.
Allar stefnur\iga rétt á sér,
jafnvel tassisminn, þó mér per-
sónulega þyki skárra að mála
fígúratívt en sletta. Samt sem
áður býr engin stefna yfir jafn
fjölbreytilegum möguleikum
og geómetríska stefnan. Hún
sameinar elementin í málara-
list og arkitektúr Málaðir flet
ir í geómetrískri mynd fá að
njóta sín hreinir og klárir í
ýmsum tónbrigðum, án þess að
óhreinir yfirlitir vefjist fyrir.
Málverkið verður þannig sjálft
fædd í Finnlandi
sfendur í sýningarskránni. Samt er hún fædd á
Ströndumogmálargeómefrískar myndir í París
að materíali, þannig víkkar
formið út og tjáningin verður
sterkari og oftsinnis skiljan-
legri. Þetta er ekki út í bláinn:
geómetrísk list leitast við að
túlka lífið og þjóna lífinu. —
Hún hefur skapað það upp á
nýtt og umbreytir því stöðugt.
— Engin stefna býður lista-
manninum upp á önnur eins
tækifæri að sanna hæfileika
sína.
Við fáum okkur meira að
reykja og það er aftur hellt
í glösin og Folmer segir okk-
ur frá geómetrísku grúppunni,
er hann veitir forystu. Hún kall
ar sigGroupe mesureog til henn
ar teljast á þriðja tug málara.
Um þessar mundir stendur yf-
ir í Kaiserslautern í Þýzka-
landi samsýning, sem allur hóp
urinn tekur þátt í, Folmer
bendir mér á haug á úrklipp-
um, krítíkin er jákvæð. Á
síðasta ári hélt þessi sami hóp
ur samsýningu í Rennes í
Frakklandi og hlaut góðar við-
tökur. Sýnt verður á fleiri
stöðum í Þýzkalandi, en jafn-
framt eru þeir félagar að und-
irbúa sýningu í sjálfri Parísar-
borg á næsta ári. Slíka sýningu
þarf vitaskuld að undirbúa
rækilega og þangað velst ein-
ungis það bezta, það er mikið
í húfi að geómetrískan sanni
þar ágæti sitt.
Á listanum yfir félagana í
Groupe mesure má sjá að þar
eru listamenn úr ýmsum lönd-
um, þótt flestir séu þeir fransk
ir að ætt og uppruna. Ofarlega
á listanum stendur: Eyborg,
fædd í Finnlandi. Raunar heit-

8
' I t i 1 I I ' 7 1 i
TIMINN, sunnudaginn 5. ágúst 1902
i