Tíminn - 21.10.1962, Qupperneq 8

//
TILVERAN
NARI
EN MADUR GÆTIHALDIÐ.
//
Þessa dagana er að koma
út á vegum Kvöldvökuút-
gáfunnar á Akureyri bók,
sem séra Sveinn Víkingur
hefur samið eftir frásögn
oq endurminningum Láru
Ágústsdóttur, sem árum
saman hefur verið einn
kunnasti miðill landsins. í
tilefni af útkomu þessarar
bókar gekk fréttamaður
Tímans á fund hennar fyr-
ir skömmu.
Þetta var seifinipart dags,
og frú Lára bauð til stofu; bað
var hlýlegt þar inni, gluggarn-
ir vissu til suðurs og vesturs
út í garðinn, þar sem gulbrún-
ar dyngjur haustlaufanna biðu
vetrarins og einmana fuglar
tístu á greinum trjánna í Ak-
ureyrarrökkrinu. Á stofugólf-
inu sat grár köttur, sem lygndi
aftur augunum og horfði á
komumann með stóiskri ró.
Lára bauð vindil og setti ket-
ilinn við. Þegar hún kom aft-
íar að framan, varð henni hugs
að til útvaipsdagskrárinnar
kv"ldið áður og sagði
— Er það ekki einmití þögr.-
in, sem framkallar ýmislegt
huga manns og skapar nýtt
svið. Hann var góður í útvarp-
inu í gærkveldi, kvekarinn í
Bólstaðarhlíð!
— Lára, mig langar að vita,
hvaðan þú ert.
— Eg er Árnesingur, — úr
Flóanum eins og Páll ísólfs-
son og Helgi Sæm. Það er ekki
slorlegur samanburðurinn!
— Og foreldrar þínir?
— Þau hétu Ágúst Jónsson
og Júlíana Árnadóttir. Hún
átti heima í Vöðlakoti í Flóa,
en faðir minn var vinnumaður
í Gaulverjabæ hjá. Jóni heitn-
um Steingrímssyni kraftapresti.
Þau giftust ekki, áttu mig bara
svona að gamni sínu, en ég
fæddist á Eystri-Hellum, en
fluttist eitthvað um fimm ára
gömul þaðan og ólst eftir það
upp hjá móðurforeldrum mín-
um á Arnarhóli í sömu sveit
til fjórtán ára aldurs. Þau hétu
Ingibjörg Einarsdóttir og Árni
Símonarson. Og hjá þeim á
Arnarhóli gerðist margt.
„Eg þekki ekkerf annað"
— Hvað varstu gömul, þeg-
ar Þú fórst að sjá eitthvað, sem
öðrum var hulið?
— Herra minn trúr! Eg
man ekkert annað. Huidufólkið
umgekkst ég eins og heimilis-
fólkið, en ég hef sennilega ver
ið fjögurra eða fimm ára göm-
ul, þegar ég varð þess vör, að
ég var skyggn og aðrir sáu ekki
það sama og ég.
— Manstu eftir einhverjum
sérstökum atvikum frá þessum
árum, sem sýndu það glöggt?
— Það var tvíbýli á bænum
og ég fór að fara á milli, með-
an ég var enn svo lítil, að ég
varð að velta mér yfir garð,
sem var á leiðinni. Og á þess-
um ferðalögum sá ég oft og
hitti huldubörn, sem ég talaði
við og fannst vera alveg eins
og annað fólk. En það sá.u þau
víst engir aðrir. Stundum
dvaldist mér, og þegar farið
var að leita að mér, fannst ég
kannske í hrókaræðum við þau
eða sjálfa mig og var þá jafn-
vel stundum að leika mér við
þau. Einu sinni man ég eftir
því, a?j ég var að mala korn
úti í skemmunni á Arnarhóli.
f kringum mig sá ég hóp af
börnum, sem ég var að tala
við o.g sýna, hvernig ætti að
mala. „Sko svona eigið þið að
fara að!“ sagði ég. Þegar að
var komið sá. enginn Þessi börn.
Og ég man, að á einhverjum
tyllidegi, mig minnir það væri
afmæli, Þá þreifaði ég á svuntu,
sem ein huld-ustúlkan átti. Og
við þessi börn fór ég oft í bolta
leik. Innan um kindurnar okk-
ar heima sá ég oft einhverjar
aðrar kindur, sem ekki gátu
verig frá næstu bæjum, og álfa
sá ég oft. En álfarnir eru ekki
vitsmunaverur. Það veit ég fyr-
ir víst.
— Sérðu huldufólkið og álf-
ana enn þá?
— Nei, svo einkennilegt sem
það er, hurfu huldubörnin mér
kvöldið fyrir ferminguna. Ég
hef aldrei ség þau síðan. En
álfana og huldufólkið sé ég
oft . . . Ég sé til dæmis einn
núna. Hann er að leika sér hjá
blóminu hérna úti við glugg-
anum. Þeir eiga meðal annars
heima í moldinni í blómstur-
pottunum, álfarnir, segir Lára
og bendir í áttina að vestur-
glugganum.
— Hvernig var því tekið í
æsku þinni, þegar þú sagðist
sjá eitthvað?
- — Afi og amma reyndu að
berja þetta niður, sérstaklega
afi. Mér er hlýtt til þeirra,
gömlu hjónanna en afi var
strangur og það var litig á
þetta eins og hverja aðra vit-
leysu og ég talin ekki með öll-
um mjalla. Fólk var sízt um-
burðarlyndara gagnvart dul-
rænum fyrirbærum þá en nú.
Augnabliksákvörðun
— Vorið, sem ég fermdist,
brugðu afi og amma búi og
fluttust til dóttur sinnar, sem
þá bjó að Vöðlakoti. Réðst ég
Þá í kaupavinnu að Kílhrauni
á Skeiðum. Mér líkaði vistin
ágætlega og féll vel við fólkið,
og var ráð fyrir því gert, að ég
yrði Þar líka um veturinn. Dag
einn snemma um haustið fékk
ég lánaðan hest og fór í kaup-
staðarferð niður á Eyrarbakka
með kaupið mitt sem var víst
25 krónur, í vasanum. Ég fór
í reiðfötin mín og hafði með
mér mitt bezta skart, peysuföt-
in og stígvélaskóna, — reim-
aða, uppháa skó, sem var af-
skaplega óþægilegt ag ganga í.
Þegar ég er svo á leiðinni frá
Eyrarbakka þennan stutta spöl
austur á Stokkseyri þar sem
ég ætlaði að gista hjá Þórði
heitnum föðurbróður mínum,
mæti ég manni, sem Stefán hét
og var með tjaldvagn og kvaðst
ætla til Reykjavíkur daginn
eftir. Þetta var fjórhjólavagn.
tjaldað yfir hann og tveim
hestum beitt fyrir. í þessum
vagni flutti hann fólk milli
Stokkseyrar og Reykjavíkur.
og farið kostaði krónu hvora
leið. Nú dettur mér allt í einu
í hug að taka mér far með hon-
um til höfuðborgarinnar, kynna
mér, hvag sé á bak við Ingólfs-
fjall og lá.ta ráðast. Svo er það.
að ég ráfa þarna niður í fjör-
una, — niður í hvíta sandinn á
Stokkseyri, sem þú hefur heyrt
getig um. — og er að hugsa um
þetta á valdi óviðráðanlegra
afla og tilfinninga. Ég settist
þar niður og fór úr skónum.
fyllti alla vasa af skeljum og
kuðungum. — þú getur rétt í
myndað þér. hvort és hef ekki
verið fín sveitadama eins og
ég var þarna á mig komin! Es
datt þarna í Þanginu og hef
sjálfsagt verið miður þrifaleg,
og þegar ég stend á fætur, er
ég búin að týna öðrum skónum
og hef aldrei séð hann síðan,
enda var hauströkkrið að skella
á. Ég ákvað að fara. En Þá vissi
ég ekkert, hvernig ég ætti að
koma hestinum aftur upp að
Kílhrauni. Úr því rættist þó,
þegar ég kom til Guðjóns nokk
urs, sem þá bjó á Stokkseyri
og fjölskyldu hans. Þar fékk
ég að gista, þar voru mér gefn-
ir íslenzkir skór til að fara á
suður, og Guðjón lofaði að
koma hestinum upp eftir. Og
suður fór ég daginn eftir, upp
á von og óvon. Og mamma tók
mér að vísu vel, en mikið varð
hún undrandi á þessu ferðalagi
undir veturinn.
Hjá Einari H. Kvaran
— Hvað tók nú við?
— Ein af þessum undarlegu
tilviljunum lífsins hagaði þvi
svo, að ég sá auglýst eftir
stúlku í Vísi og fór af stað.
Ég barði að dyrum í Túngötu
2, og til dyra kom lagleg og
brosleit kona, sem tók mér
mjög hlýlega. Þetta var Gísl-
ína heitin Kvaran. Þag hafði
verið Einar H. Kvaran. sem
auglýsti eftir stúlkunni, sem
átti að vera hjá þeim fyrripart
dagsins. Eg réð mig, en sagði
frúnni, að ég ætti engin önnur
föt en þau. sem ég stóg í. og
væri ekki með neinn annan
farangur. Þá fór hún inn Kann
ski hefur hún verið að tala við
Einar Þegar hún kom aftur
fékk hún mér fimmtíu krónur,
sem ég keypti mér heilmikið
fyrir. Annag kaup fékk ég ekki
hjá þeim, fékk þetta fyrirfram.
Mér líkaði vel hjá Þeim, en var
þó hálf feimin að umgangast
fólk í svona fínu húsi. Þegar
ég var búin klukkan þrjú fyrsta
daginn í vistinni, sagði frúin
að ég skyldi fara varlega og
ganga hljóðlega um, þegar ég
kæmi heim aftur, Því ag það
yrði nefnilega fundur hjá Ein-
ari. Ég þóttist þá vita, hvers
konap samkoma það væri, því
að þá va”r mikið talað um anda
trúarfundi. Ég var hjá hjónun-
nm fram ag jólum að mig
minnir. ísleifur Jónsson var þá
helzti miðill landsins og oft
hjá þeim. Brátt kom þar, að ís-
leifur og Einar tóku að ganga
á mig, kváðust sjá, að ég væri
skyggn. Framan af neitaði ég
því eða fór undan í flæmingi,
en að lokum viðurkenndi ég
það fyrir frúnni. Svo fékk ég
að vera viðstödd fund hjá ís-
leifi þar á heimilinu. Á fundin
um stóð hann allt í einu á fæt-
ur; af höndum hans stafaði
marglitum geislum, hann nálg-
aðist ennið á mér meg hend-
urnar, og Þá féll ég í fyrsta
sinn í trans og vaknaði á eftir
á bekk inni á skrifstofu Kvar-
ans. Þá var ekki lengur nein-
um vafa undirorpið, að hér
var miðill. En þegar framliðið
fólk tók að tala í gegnum mig
og þau vildu fara að láta mig
starfa. ieizt mér ekki á blikuna,
var hálfhrædd við þetta enn
sem komið var, kvaddi í fullri
vinsemd og fór norður í Skaga-
fjörð. Ég var þar ekki nema
stuttan tíma, fór aftur suður,
síðan norður á Vatnsnes, en
eftir Það átti ég heima í Reykja
vík í 30 ár, — frá 1920 til 1950.
Ég á.tti oft í miklu stríði á
þeim árum. Baslið og búsá-
hyggjurnar á heimili mínu
voru miklar. ég eignaðist sex
börn, var oft í húsnæðishraki
og átti erfitt á margan hátt,
enda var mikið að gera hjá mér,
því að þessi ár voru blómaskeið
mitt sem miðils, og allt annað
varð að víkja fyrir því. Eg hef
margt fengið að reyna um æv-
ina, en það bíður ævisögunnar.
Eg á talsvert stórt ævisögu-
handrit í fórum mínum, en
séra Sveinn notaði ekki nema
hluta af því við ag semja bók-
ina, sem nú er að koma út.
Já, við skulum heldur tala um
miðilsstarfið en baslið, sem ég
átti í á þessum árum, segir
Lára og hellir meira kaffi í
bollann
Langir dagar og strangir
— Hvenær fórstu fyrst að
halda almenna miðilsfundi i
Reykjavík, Lára?
— Það hefur verig um 1926.
Ég hafði heimsóknartíma frá
kl. 1—3 eftir hádegi, og kom
þá stundum svo margt, að ég
var að skrifa niður pantanir
til klukkan fjögur og fimm. Þá
hafði ég engan síma og mátti
til. Á kvöldin hafði ég svo mið-
ilsfundi fyrir 12—20 manns
Þannig afgreiddi ég oft 60—70
manns á dag, og oft var ég
FrarnhalO á 13 sfgu
— segir Lára miðill í
viðtali við Tímann
T í M I N N, sunniidaíjinn 21. október 1962
4