Tíminn - 14.11.1962, Qupperneq 6

TÓMAS KARLSSON RITAR
AFENCISVARNARSJODUR
Þórarinn Þórarinsson hefur
lagf fram frumvarp um áfeng-
isvarnarsjóð. Kveður frum-
varpið á um, að 3% af hagnaði
Áfengis- og tóbaksverzlunar
ríkisins renni til bindindis-
starfssemi. Frumvarpið er svo
hljóðandi:
1. gr. Hlutverk áfengisvarnasjóðs
er að styrkja áfengisvarnir,
træðslu um skaðsemi áfengis og
bindindisstarf. einkum með'al ungs
fólks. Sjóðurinn má styrkja önnur
æskulýðssamtök en bindindisfélög,
ef þau annast starfsemi, sem vinn-
ur gegn áfengisnautn, og hindra
fullkomlega alla áfengisneyzlu á
samkomum sínum.
2. gr. Áfengis- og tóbaksverzlun
ríkisins greiðir áfengisvarnasjóði
árlega framlag, er nemur 3% af
hagnaði hennar af áfengissölu
næsta ár á undan.
3. gr. Áfengisyarnaráð ríkisins
stjórnar áfengisvarnasjóði og á-
kveður, hvernig tekjum hans skuli
varið.
Kostnaður við störf áfengisvama
ráðunautar, áfengisvarnaráðs og
áfengisvarnanefndar skal greiddur
úr áfengisvarnasjóði.
Reikningar áfengisvarnasjóðs
skulu birtir opinberlega.
4. gr. Lög þessi öðlast þegar
gildi.
í greinargerg með frumvarpinu
segir Þórarinn Þórarinsson:
Það er kunnara en segja þuifi,
að áfengisneyzla fer nú mjög vax-
andi í landinu, einkum meðal ungs
fólks. Óþarft á að vera að ræða
það, hve mikil hætta er hér á ferð-
um.
Margar ástæður valda því að
sjálfsögðu, að áfengisneyzlan
eykst. Tvímælalaust er þó, að rík-
isvaldið á ekki minnstu sökina.
Dregig hefur verið úr hömlum
gegn áfengissölu, t. d. með fjölg-
un vínsöluhúsa, og löggæzla ekki
nægilega efld til að framfylgja
settum reglum. Reykjavík er t. d.
að verða sú höfuðborg, þar sem
mest ber á ölvuðum mönnum á
skemmtistöðum og götum úti. Þá
færist ölvun vig akstur ískyggi-
lega í vöxt.
Um það má vitanlega deila, hve
heppilegar séu strangar áfengis-
hómlur eða hvort unnt sé að fram-
kvæma þær, meðan aðrar reglur
gilda í nágrannalöndum okkar.
Hitt er hins vegar aiugljóst, að það
er hættuiegt, eins og líka er kom-
ig á daginn, að slaka á hömlunum
ár, þess að gera jafnhliða ráðstaf-
anir til að vega á móti, t. d. með
hömlum, sem allir hljóta að vera
sammála um, eins og t. d. að hindra
ölvun vig akstur og að láta ekki
ölvaða menn setja ómenningarsvip
á samkvæmisstaði og götur höfuð-
fcorgarinnar.
Áhrifamesta vopnið gegn áfeng-
isneyzlunni er tvímælalaust ein- i
dregið og vakandi almenningsálit,
er byggir afstöðu sína á hleypi-
dómalausum forsendum og glögg-
um rökum. Það er skylda ríkis-
valdsins að efla og styrkja slíkt
almenningsálit með aukinni bind-
indisfræðslu og auknu bindindis-
starfi. Alveg sérstaklega er árið-
andi, að slíkt álit skapist meðal
hinnar uppvaxandi kynsióðar.
Þetta var ijóst þeirri nefnd, sem
vann að undirbúningi áfengislag-
cnna frá 1954, en hana skipuðu:
Gústaf A. Jónasson ráðuneytis-
stjóri, Brynleifur Tobíasson áfeng-
isvamaráðunautur, Jóhann G.
Möller forstjóri, Ólafur Jóhannes-
r.on prófessor og Pétur Daníelsson
hótelstjóri. Nefndin lagði til, að
nokkuð yrði dregið úr ýmsum
áfengishömlum, m. a. í sambandi
við veitingahús, en þag kæmi svo
á móti að bindindisfræðsla yrði
stórlega aukin og nægilegt fjár-
magn tryggt til þeirrar starfsemi.
í frv. nefndarinnar var lagt til, að
stofnaður skyldi sérstakur áfeng-1
isvarnarsjóður, er styrkti áfengis-
varnir, bind'.ndisfræðslu og bind-
indisútbreiðslu, og skyldu árlega
renna í hann 3% af hagnaði áfeng
isverzl. ríkisins. Iliu heilli feildi
Alþingi þetta ákvæði úr frv. nefnd
arinnar. N í ðu rs ta ð a n - u; v i 3* af-
greiðslu áfengislagannau.fráv 1954
varg því sú, að dregið var úr
áfengishömium, en bindindis-
fræðsla skyldi' aukin, en ekki
tryggt neitt fjármagn til að tryggja
hana. Ákvæði áfengislaganna frá'
1954 um bindindisfræðslu i skól-
um og aðra bindindisstarfsemi
hafa því að mestu orðig dauður
bókstafur. Féð til starfseminnar
hefur skort.
Það er af pessum ástæðum, sem
liér er tekin upp tillaga nefndar-
innar, sem undirbjó áfengislögin
1954, um stofnun sérstaks áfengis-
varnasjóðs. Ef þetta frv. yrði að
lögum, mundi það tryggja slíkum
s.ióði um 4y2 millj. kr. tekjur ár-
iega, miðað við hagnaðinn af áfeng
íssölunni 1961 og 1962. Þessi fjár-
veiting er þo sízt of há, þar sem
ætlazt er til samkv. frumvarpinu,
að hún faii ekki aðeins til að
styrkja hina beinu bindindis-
fræðslu og bindindisstarfsemi,
heldur einnig ýmsa æskulýðsstarf
semi, er vinnur gegn áfengisneyzlu
eins og t. d. þá, sem Æskulýðsráð
Reykjavíkur hefur með höndum,
en það skortir mjög fé til hinnar
merku starfsemi sinnar.
Það má ölium vera ljóst, að ekkj
má horfa aðgerðalaust á hina vax
andi áfengisneyzlu í landinu og
hið mikla böl, sem af henni hlýzt.
Það verður að hefja raunhæfa
sókn gegn þessum háska. Slíkt
verður ekki sízt gert með aukihni
bindindisfræðslu og auknu bind-
indisstarfi. Þess vegna ætti að
Þórarinn Þórarinsson
mega vænta þess, að tillögunni um
áfengisvarnasjóð verði nú vel tek-
ið.
Þingstörf í gær
í efri deild í gær var frum
varpi ríkisstjórnarinnar um
staðfestingu á bráðabirgða-
lögunum um gerðardóminn í
síldveiðideilunni vísað til 2.
umræðu og sjávþrútvegs-
nefndar gegn atkvæðum
stjórnarandstöðunnar. Frum
varp um öryggisráðstafanir
gegn geislavirkum efnum
var afgreitt til neðri deild-
ar. Alfreð Gíslason talaði
fyrir frumvarpi um almanna
tryggingar.
f neðri deild var enn fram
haldið 2. umræðu um al-
mannavarnir og skiptu þeir
Einar Olgeirsson og Bjarni
Benediktsson me'ð sér fund
artíma deildarinnar. f dag
verður haldið áfram umræð
um í sameinuðu 1 þingi um
efnahagsbandalagsmálið.
Stafninn féll
Framhald af 16. síðu
ikemmdir verða á húsum í Meiri-
illíð, því að í tíð Ólafs Hálfdáns-
sonar, tengdaföður Péturs, fauk
þak af fjósi og heyhlaða til grunna.
Var það mikið tjón og sér lagi,
þegar þess sr gætt, að árið áður
hafði Ólafur orðig fyrir því tjóni,
r.ð íbúðarhúsið brann.
Þá gerist það einnig í Meiri-
Hlíð á laugardaginn, rétt áður en
þessar skemmdir urðu á fjósbygg-
ingunni, að í einni vindhviðunni
s)ó svo ofan í miðstöðvarketilinn,
að loginn stóð út úr honum, með
þeim afleiðingum, að oliublönd-
ungurinn blátt áfram bráðnaði af
eldinum. Logaði allt f kringum
hann, þegar að var komið, en sem
betur fór varð eldurinn fljótlega
siökktur. Má þvi segja, að Pétur
fcafi orðið fyrir tilfinnanlegu tjóni
þar sem hver dagur er dýrmætur
tii byggingarframkvæmda, þegar
bessi tími er kominn.
Þess má að lokum geta, að Meiri
Hlíð er þannig í sveit sett, að veð-
ur ná sér bar einna mest upp úr
ýmsum áttum og er því talið hið
rnesta veðravíti. Segja kunnugir,
að þar komi hin sterkustu veður,
sem menn þekkja.
SPARIFJÁREIGENDUR TAPA
Skúli Guðmundsson hef-
ur lagt fram nefndarálit 1.
minnihluta f járhagsnefnd-
ar um frumvarp Framsókn-
armanna um lækkun vaxta
og afnám sparifjárfrysting-
ar. Nefndarálit Skúla fer
hér á eftir:
„Frumvarp um sama efnj var
borið fram á síðasta þingi, í
neðri • deild
Fjárhags-
nefnd hafði
málið til at-
hugunar, og
frá henni
komu tvö
nefndarálit
nm það seint
á þinginu.
Lengra var af-
greiðslu málsins ekki komið,
þegar þingi lauk í síðastliðn-
um aprílmánuði. Hefur það því
verið tekið upp aftur með flutn
ingi þessa frv.
I frumvarpinu er ákvæði
um, að vextir af svonefndum
afurðavíxlum, sem endurkeypt-
ir eru af Seðlabankanum, megi
ekki vera hærri en þeir voru á
árinu 1959, þ. e. 5—5V2%, enn
fremur, að vextir af öðrum lán
um skuli lækka og að lögin um
bann við okri, dráttarvexti o-
fl., sem í gildi vora í upphafi
ársins 1960, skuli aftur taka
gildi, en nýrri lagaákvæði um
það efni falla niður.
Gengislækkunin mikla árið
1960 hafði í för með sér gífur-
lega hækkun á kostnaði við
byggingar og aðrar verklegar
framkvæmdir og á verði fram-
leiðslutækja. En gengislækkun
inni fylgdi ákvörðun um mikla
vaxtahækkun sem einnig varð
til þess að hækka mjög kostn-
að við framkvæmdir og atvinnu
rekstur. Vaxtagreiðslur hafa
því síðan hvílt mjög þungt á
fjölda einstaklinga og fyrir-
tækja, bæði vegna vaxtahækk-
unarinnar og einnig vegna
þess, að stóraukin framkvæmda
kostnaður hefur aukið skuldir
þeirra.
Því er haldið fram, að menn
óski síður eftir lánum, þegar
vextirnir eru háir. En svo er
um marga, að þeir geta ekki
dregið úr notkun lánsfjár, þó
að vextir séu hækkaðir, og
verða þvf að taka á sig þann
gjaldauka, sem vaxtahækkun-
in hefur í för með sér. Um
þetta vitnar t. d. ályktun, sem
samþykkt var á fundi Sölumið-
stöðvar hraðfrystihúsanna 14
—17. febr. s. 1. Þar segir, að
þörf framleiðslufyrirtækja sjáv
arútsvegsins fyrir lánsfé sé svo
mikil, að notkun þess sé ekkert
minni þrátt fyrir háa vexti, og
fjárþörfinni þó hvergi nærri
fullnægt, og enn fremur, að
ekki verði séð, að það þjóni hag
þjóðfélagsins að íþyngja fram-
leiðslunni með háum vöxtum á
framleiðsluvíxlum sjávaraf-
urða, er teknir eru af fyrir-
tækjum, sem fjárhagslega berj
ast í bökkum, en stunda þá
framleiðslu, er afkoma þjóðar
innar byggist á.
Lagt er til í frv., að niður
falli það ákvæði úr lögum frá
1950 um efnahagsmál, að ríkis-
stjórnin geti ákveðið vaxtakjör
og lánstíma á lánum hjá stofn-
lánasjóðum landbúnaðar og
sjávarútvegs, byggingarsjóði
ríkisins, byggingarsjóði verka-
manna og raforkusjóði, og að
vaxtakjör og lánstími hjá þess-
um sjóðum verði hin sömu og
á árinu 1959, en lánakjörin
eru nú, samkvæmt ákvörðun
ríkisstjórnarinnar, miklu óhag
stæðari fyrir lántakendur. Rétt
þykir, að Alþingi ákveði lána-
kjörin með lögum, eins og áður
var, bæði vexti og lánstíma.
Það voru aðalatriði laganna,
því að í lánakjörunum kom
fram aðstoð þjóðfélagsins við
þær framkvæmdir og umbætur,
sem sjóðirnir veita lán til. Þörf-
in fyrir slíka aðstoð er mikil
nú vegna mjög aukinnafc dýrtíð
ar og möguleikarnir til stuðn-
ings af hálfu hins opinbera
sízt minni en áður.
Þegar útlánsvextirnir voru
hækkaðir árið 1960, varð einn-
ig hækkun á innlánsvöxtum.
Var talið, að það mundi bæta
hag sparifjáreigenda og hvetja
til sparnaðar. En útkoman hef
ur orðið sú, að hagur sparifjár
eigenda hefur verið mjög fyrir
borð borinn á þeim tíma, sem
síðan er liðinn. Verðgildisrýrn-
un sparifjárins hefur orðið
miklu meiri á þessu tímabili
en sem vöxtunum nemur. Eig-
endur sparifjárins hafa tapað
vegna aukinnar dýrtíðar eigi
aðeins vaxtahækkuninni, held-
ur öllum vöxtunum af eign
sinni og þar að auki veruieg
um hluta af höfuðstólnum
Reynslan hefur þannig sýnt,
að hagsmunir þeirra verða ekkj
tryggðir með vaxtahækkun.
Enn er ákvæði í frumvarpinu
um, að numin verði úr lögum
heimild Seðlabanka íslands ti)
að heimta fé af innlánsstofn-
unum inn á bundinn reikning.
Viðskiptamálaráðherra skýrði
nýlega frá því á Alþingi, að um
síðustu mánaðamót hefði heild
arupphæð bundins sparifjár í
Seðlabankanum verið um það
bil 490 millj. kr.
Á sama tíma, sem fé þessu
hefur verið safnað inn á
bundna reikninga, hafa afurða
lán Seðlabankans, sérstaklega
út á landbúnaðarafurðir, verið
hlutfallslega minni en áður,
miðað við magn og verðmæti
framleiðslunnar.
Tvær gengislækkanir með
stuttu millibili, 1960 og 1961.
hafa vaWið stórkostlegri hækk
un á kostnaði við framkvremdir
og atvinnurekstur eins og áður
er að vikið. Af þeim sökum er
fjárþörfin nú miklu meirj en
áður, og til þess að fullnægja
Lágmarksþörfinni fyrir lán ti)
nauðsynlegar uppbyggingar og
framleiðslustarfsemi á næstu
tímum þarf stórfé. Áður en
annarra úrræða er leitað til að
bæta úr þeirri þörf, virðist eðli
legt að hætta að taka hundruð
milljóna kr. af sparifénu til
bindingar í Seðlabankanum.
Ég legg til, að frumvarpið
verði samþykkt.
Alþingi, 31. okt. 1962.
Skúli Guðmundsson."
6
T f M I N N , miðvikudaffinn 14. nóvember 1962