Tíminn - 03.05.1963, Blaðsíða 14

ÞRIÐJA RIKID
WILLIAM L. SHIRER
vel-dið, sem hann hafði gert svo
mikið til þess að grafa un-dan, var
í þann veginn að hrynja, þegar
enginn treysti honum iengur, ekki
einu sm<ni forsetinn, sem hann
hafði haft svo mikil' áhrif á, í svo
langan tíma. Það var öllum ljóst,
mema honum sjálfum, að dagar
hans á tindinum yrðu ekki allt of
•nargir. Nazistarnir voru vissir
im það. Göbbels segir í dagbók
iinni 2. desember: „Schleicher
hefur verið útnefndur kanslari.
Hann endist ekki lengi-1.
Papen var söcnu skoðunar. Hann
þjáðist af særðu stolti, og hann
þyrsti í að geta hefnt sín á „vini
sínum og eftirmanni“, eins og
hann kallar hann í minningum
sínum. Schleicher bauð Papen
sendiherrastöðuna í Paris til þess
að losna við hann, en Papen hafn-
aði boðimu. Papen segir, að forset-
inn hafi viljað, að hann yrði um
kyrrt í Berlín, „svo að hægt væri
að ná í hann“. Það var hernaðar-
lega mikilvægasti staðurinn, sem
hann gat valið sér til þess að vefa
klækjabrögð, sem síðan yrði beitt
gegn „erki-brallaranum“. Papen
hófst handa iðinn og duglegur eins
og köngulló. Þegar svo árslokin
1932 fóru að nálgast, var Berlín
orðin eitt þéttriðið klækjanet.
Auk þeirra, sem þeir Papen og
Sohleicher unnu að, var emn eitt
innan forsetahallarinnar, þar sem
Oskar, sonur Hindenburgs forSeta,
og Meis’sner voru önnum kafnir
vð að fara á bak vð forsetamn. í
Kaiserhof sátu Hitl’er og menn
hans á svikráðum, ekki einungis
með það fyrir augum, að ná völd-
um, heldur voru þeir einnig með
ýmsar áætlanir hver í sambandi
við annan. Brátt urðu þessir svika-
vefir svo samslungnir, að um ára-
mót 1932 vissi enginn lengur, hver
var að fara á bak við hvern. En
það átti ekki eftir að líða á löngu,
áður en þeir komust að hinu
sanna.
Schleicher: Síð'asfi kanslari
lýðveldisins.
„Ég var aðeins við vbld í fimm-
tíu og sjö daga“, sagði Schleicher
eitt sinn í áheyrn hins eftirtektar-
sama franska sendiherra, „og sér-
hvern þessara daga var ég svikinm
fimmtíu og sjö sinnum. Talið
aldrei oftar um þýzka tryggð við
mig!“ Hans eigin ferili og gerðir
höfðu vissulega gert það að verk-
um, að hann vissi hvað hann söng.
Hann byrjaði starfsferil sinn
sem kanslari með því að bjóða
Gregor Strasser stöðu varakansl-
ara Þýzkalands og forsætisráð-
herra Prússlands. Þar sem Schlei-
cher hafði mistekizt að fá Hitler
til þess að taka þátt í stjórninni',
gerði hann tilraun til þess að
Sundra nazistum með því að leggja
þetta agn fyrir Strasser. Það var
nokkur ástæða til þess að ál'íta,
að ho'num kynni að heppnast þetta.
Strasser var annar aðalmaður
Nazistaflok'ksins, og meðal vinstri
manna flokksins, sem raunveru-
lega trúðu á þjóðemissósíalisma,
var hann vinsælli en Hitler. Vegna
stöðu simnar innan flokksins hafði
hann beimt samband við svæðis-
og staðarforingjana, og hann hafði
unnið trúnað þeirra að því er virt-
ist. Hann var nú fullviss um, að
Hitler hefði leitt flokkinn út í
ófæru, sem ekki yrði hægt að
'komast úr aftur. Róttækari öfl
fló'kksins voru að snúast á sveif
með kommúnistum. Flokkurinn
sjálfur var algerlega gjaldþrota.
Fritz Thyssen hafði varað við því
í nóvember, að hann myndi ekki
geta lagt meira fé af mörkum til
hreyfingarinnar. Það var einfald-
lega ekkert fé fyrir hendi til þess
að ygreiða þúsundum flokksstarfs-
manna kaup þeirra, pé til þess að
halda uppi S.A., sem kostaði tvær
og hálfa milljón marka á viku.
Útgefendur hinna fjölmörgu blaða
og tímarita nazista voru farnir að
hóta að leggja niður vinnu, nema
þeim yrðu greiddar gamlar skuld-
ir. Göbbels hafði minnzt lauslega
á þetta í dagbók sinmi 11. nóvem-
ber: „Ástandið í fjármálunum í
Berlín er vonlaust. Þar er ekki um
annað en skuldir og' skuldbindjng-
ar að ræða“. Og í desember harm-
aði hann það, að lækka yrði kaup
flokksstarfsmannanna. Að lokum
kom í ljós í kosnimgumum í Tiir-
ingen 3. desember, daginn, sem
Schleieher kallaði Strasser á sinn
fund, að nazistar höfðu tapað 40%
atkvæða sinma. Ljóst var, að
minmsta kosti Strasser, að nazist-
ar myndu aldrei ná völdum með
kosmingum.
Því hvatti hann Hitler til þess
að falla frá stefnu sinni „allt eða
ekkert", og taka við þeim völdum,
sem honum byðust með því að
ganga í samsteypustjórn Schleich-
ers. Hann óttaðist, að annars
myndi flokkurinn fara í mola.
Hann hafði verið að reyna að fá
þessu framgengt í nokkra mán-
uði, og dagbók Göbbels 'er full
af bitrum athugasemdum um
„ótryggð" Strassers við Hitler,
allt frá því um mitt sumar og
fram í desember þetta ár.
Reikningsskilin urðu 5. desem-
ber á fundi flokksforingjanna í
Kaiserhof í Berlín. Strasser krafð-
ist þess, að nazistar ,,umbæru“ að
minnsta kosti Schleicher-stjórn-
ina, og Frick studdi hann, en
hann var foringi þingmanna naz-
ista, en margir þeirra voru hrædd
ir um, að tapa sætum sinum og
þá um leið kaupi, ef Hitler æsti
til enn einna kosninga. Göring og
Göbbels voru mjög andvígir stefnu
Strassers og unnu Hitler á sRt
band. Hitler vildi ekki „umbera"
stjórn Schleichers, en svo fór, að
hann var enn fús til að „semja“
við hana. Hann valdi Göring til
þessa starfs, en hann hafði þegar
heyrt, að því er kemur fram í
dagbók Göbbels, um einkaviðræð-
ur Strassers og kans-larans, sem
farið höfðu fram tveimur dögum
áður. Sjöunda dag mánaðarins
ræddust þeir Hitl’er og Strasser
við í Kaiserhof og áttu þær við-
ræður eftir að enda með alvarlegu
rifrildi. Hitler sakaði þennan
flokksmann sinn um að gera til-
raun til þess að stinga sig í bak-
ið, bola sér burt úr foringjastöðu
flokksins og eyðileggja nazista-
'hreyfinguna. Strasser neitaði
þessu með mi'klum hita og sór, að
hann hefði verið trúr, en ásakaði
Hitler um að leiða flokkinn til
algerrar eyðileggingar. Greinilega
var margt, sem hann lét ósagt, er
verið hafði að brjótast um í hon-
um allt frá því 1925. Þegar hann
var svo kominn aftur til herbergis
síns í Excelsior hóteli, skrifaði
hann Hitler bréf, þar sem hann
skýrði honum frá þessum hlutum,
og endaði það síðan með því að
afsala sér öllum stöðum innan
flokksins
Bréfið, sem barst Hitler hinn
áttunda, féll eins og segir í dag-
bók Göbbels, „eins og sprengja".
Andrúmsloftið í Kaiserhof varð
eins og í kirkjugarði. „Við erum
allir leiðir og hryggir“, sagði
Göbbels. Þetta var mesta áfallið,
sem Hitler hafði orðið fyrir frá
því hann endurreisti flokkinn árið
1925. Nú, þegar hann stóð á
þröskuldi valdanna hafði aðalfylg-
ismaður hans yfirgefið hann og
hótaði að eyðileggja allt, sem
hann hafði byggt upp á sjö árum.
— Um kvöldið (skrifar Göbb-
els) kemur foringinn til heimilis
,okkar. Það er erfitt að vera kát-
ur. Við erum allir hnuggnir, sér-
staklega vegna hættunnar á því,
að allur flokkurinn hrynji nú í
sundur, og allt okkar starf hafi
þar með verið til einskis . . Dr.
Ley hringir. Ástandið innan
flokksins versnar með hverri
klukkustund, sem líður. Foringinn
verður að snúa þegar aftur til
Kaiserhof.
Göbbels var kallaður þangað til
hans klukkan tvö um nóttina.
Strassér hafði sagt mbrgunblöðun
um alla söguna, og þau voru í
þann veginn að koma út. Göbbels
lýsir því, hvernig foringinn brást
við:
Svik! Svik! Svik!
39
átt að verja það að láta hann fara
einan? Henni heíði ek'ki tekizt að
telja ihann á að vera um kyrrt í
Kanton, fyrst hann hafð'i einsett
sér að fara, þó svo að hann segðist
ékki fara án hennar. Og ef hún
hefði orðið eftir, hefði 'sjálfsagt
eitthvað óttalegt komið fyrir hann.
Hún reyndi að hugsa sem
minnst um Petrov og hvað hann
myndi hugsa,_ þegar hann kæmi
aftur og sæi að hún var á bak og
burt. Hún hafði gefið sér tíma
til að hripa miða þar sem hún
sagði að John væri í þann veginn
að fá taugaáfall og hún ætlaði að
reyna að koma honum á öruggan
stað. Hún hafði ekki nefnt, hvert
förinni var heitið. Án efa myndi
Petrov geta sér til um, hvert þau
ætluðu. Hún gat ekki vænzt þess,
að hann myndi koma á eftir þeim.
Kannski yrði hann svo reiður, að
honum dytti það ekki í hug. Hann
myndi kannski halda, að hún elsk
aði John, þrátt fyrir allt og notaði
þetta tækifæri tti að strjúka með
homum. Og hún hafði endað orð
sín svohljóðandi: Hvað hefur kom-
ið fyrir Dorothy og börnin? Eg
hef heyrt að þau hafi verið myrt.
— Blanche, hlustaðu. John
greip í hana. — Heyrirðu ekki bíl-
hljóð . . . eða mótorhjól, þeir eru
á eftir okkur.
Hún hlustaði af öllurn kröftum.
— Nei, John, þú ímyndar þér
það bara.
— Nei, nei, segi ég. Hlustaðu.
Þeir veita okkur eftirför! Þú verð
ur að aka hraðar! Hraðar, skilurðu.
Hún jók hraðann mokkuð.
— Hraðar! öskraði John frá-
vita.
— Skilurðu ekki, að þú mátt
ekki! Hlustaðu.
x Og nú heyrði hún. Mótorhjóla-
suð alllangt að baki þeirra. Hún
leit í spegilinn, en sá ekkert enn.
14
— Vertu rólegur, John, sagði
hún og reyndi að vera róleg.
— Aktu hraðar!
Hún sá að hann tók fram skamm
byssu og lagð'i hana í kjöltu sér.
Hann skalf og hún vissi það var
ekki bara af ótta. Hann var í
þann veginn að fá taugaáfall og
gat enga stjórn haft á sér.
— Hlustaðu á mig, sagði hún
eins rólega og hún gat. — Ef þeir
eru að elta okkur og ef þeir ná
okkur reyndu þá að vera róleg-
ur. Þú mátt ekki nota byssuna,
nema í ýtrustu nauðsyn ....
— Eg ætia ekki að láta þá hand
sama okkur, hrópað'i hann.
— John . . gerðu það fyrir
mig . . .
— Gott og vel, ég skal gera sem
þú segir. Hún róaðist ögn við.
Kannski var það Petrov sem var
á eftir þeim..Ef svo var — og ef
John skyti nú? Nei, nei, slíkt mátti
ekki koma fyrir . . .
ILún leit 1 spegilinn og sá fjög-
ur mótorhjól koma í ljós á beygj-
unni. Þegar þau komu nær sá hún
rð það voru einkennisklæddir
Kínverjar — én hvort þeir voru
hermenn eða lögreglumenn vissi
hún ekki.
— í GUÐANNA BÆNUM, AKTU
HRAÐAR, öskraði John.
Það er ekki víst að þeir séu
að elta okkur.
— Auðvitað eru þeir að elta okk
iii, Að minnsta kosti vil ég ekki
eiga neitt á hættu. Aktu hrað-
ar!
Blanhe jók hrað'ann og bíllinn
brunaði áfram, stýrið titraði í
höndum hennar.
Rétt framundan var kröpp beygja i
og Blanche var tilneydd að hægja
ferðina. Hún bremsaði og minnstu j
munaði að bíllinn þeyttist út af i
veginum og það hvein í hemlun-
um. En henni tókst að ná valdi i
yíir bílnum aftur og halda hon-1
A HÆTTUSTUND
Mary Richmond
um á veginum. Hjartað barðist
ofsalega í brjóSti hennar, hún sá
ekkert annað en veginn framund-
an, hún ók og ók eins og véeri hún
vél.
— Fjandinn sjálfur, þeir eru á
hælum okkar, hrópaði John.
Hún gaut augum á hann og sá
bann hnipra sig saman við hlið
hennar. Hann hafði snúið sér við
og miðaði. Hann skaut tveimur
skotum og eitt mótorhjólið valt
og ökumaðurinn kastaðist af því
út af veginum.
— JOHN! Hvað hefurðu gert!
— Drepið einn hundinn vona ég.
Ósjálfrátt hægði Blanche ferð-
ína og tvö mótorhjól’ brunuðu
fram úr þeim og fram hjá bíln-
um. Svo sveigðu þeir út af á veg-
inn og vömuðu bílnum að komast
áíram.
— Keyrðu þá niður. KEYRÐU
ÞÁ NIÐUR, segi ég! John æpti
iryllingslega, um leið' og hún stöðv
aði bifreiðina.
Það var vonlaust og hún gat
ekki fengið baö af sér.
— Fábjáni: John var viti sínu
fjær. Hann reif upp bíldyrnar og
skaut á Kínverjana einkennis-
klæddu. sem vörnuðu þeim veg-
arins. Hún reyndi að hindra hann,
en hann ýcti henni svo harkalega
til hliðar, að hgn hneig aftur inn
í bílinn. Sw hljóp hann í áttina
til Knverjanna og skaut hverju
skotinu af fætUr öðru. Og allt í
leinu heyrði hún hljóð og reyndi
að hrópa aðvörun til John. En
það var of seint. Kínverjinn hafði
hitt hann.
Eitt voðalegt augnablik stóð
John alveg stífur, svo hneig hann
ruður á miðjum veginum. Blanche
stökk út úr bifreiðinni, en Kín-
verjarnir gripu hana. í ljósinu frá
bflluktunum sá hún John liggja
hreyfingarlausan.
— Ó, leyfið mér að komast til
hans, hrópaði hún.
— Hann er dauður. Enginn get-
ur gert neitt fyrir hann, sagði einn
þeirra á ensku.
— Nei, nei, hann getur ekki
verið dáinn. Tárin streymdu niður
kinnar henni, hún heyrði einhvern
gefa skipun á kínversku og svo
var henni ýtt inn í bílinn. Hún
bafði greint nafnið Mwa Chou hers
höfðingi.
MWa CHOU HERSHÖFÐINGI.
Hún kannaðist við nafnið. Og svo
mundi hún allt í einu. Hún reyndi
að losa sig úr sterkum höndum
Kínverjans og hrópaði:
— Eg er með skjal á mér, und-
irritað af Mwa Chorrhfershöfðingja
þar sem segir að ekki megi hand-
taka mig. SLEPPIÐ MÉR!
En Kínverjinn sleppti henni e'kk'
Enginn hlustaði á kvein hennar.
Gs skömmu síðar var ekið í átt-
n: f.il Kanton.
26. kafli
— Þetta skjal gildir ekki —
NÚNA. Mwa Ohou hersthöfðingi
hallaði sér fram og einblíndi á
ungu konuna meðan túlikur hans
þýddi orð hans. — Það var gefið
út með því skil'yrði að þér væruð
með okkar góða vini, Petrov of-
ursta frá Sovétrkjunum. En þér
voruð handteknar í stolnum bíl.
Þér voruð í för með Evrópumanni
sem notaði skotvopn gegn lögregl
unni áð ástæðulausu.
— Leyfið mér að skýra málið!
Ó, gerið það fyrir mig, leyfið mér
að skýra málið, hrópaði Blanche.
Hún reyndi að gera sig skiljanlega
kínversku, en gafst upp og talaði
á ensku, sem túlkurinn þýddi jafn
óðum á kínversku.
— Mágur minn, John Marsden,
var mjög sjúkur. Honum hafði
verið sagt, að kona hans og börn
hefðu verið drepin og allt, sem
komst að hjá honum var að kom-
ast úr Landi. Hann var fús að taka
út refsingu fyrir svik sín, ef hon-
um aðeins auðnaðist að komast til
Englands. Já, við vorum á leið til
Kowloon, ég játa það, og ég von-
aðist til að hjálpa honum yfir til
Hong Kong. Hvað hafði hann hér
i Kína að gera? Hann var sjúkur,
andlega truflaður, brjálaður. Hann
hefði fengið hjúkrun og aðhlynn-
ingu í Englandi, jafnvel þótt það
hefði aðeins orðið fangelsissjúkra-
hús.
— Við getum einnig hlynnt að
föngum okkar, en ekki alveg á
T í MIN N, föstudaginn 3. maí 1963 —