Tíminn - 10.05.1963, Side 9

Íii
Jónas Jóhannsson, Öxney, skrifar um:
SVARTBAKINN
í fyrravetur betrumbætti Al-
þmgi sín áður „ágætu lög“ um
cyðingu svartbaks. Þessi lög bera
það skýlaust með sér, að þessir
ágætu þingmenn okkar þekkja
allt of lítið til málefnisins, sem
þeir eiú að semja lög um.
Út frá þessari umhyggju þing-1
mannanna fyrir hag þegnanna
hafa fæðzt margar athyglisverðar
tillögur meðal fólks, hveinig bezt
hentaði að ráða óvættina af dög-
um. Skulu nokkrar þeirra tilfærð-
ar hér eftir öruggum heimildum,
f'.estum prentuðum.
Einn stakk upp á að strá eitr-
•aðri þorsklifur um allan sjó og
þar með væri allur svartbakur
úr sögunni. Fyrirmyndin er sjá-.
anlega tekin úr Biblíunni um Nóa !
flóðið, sem öllu drekkti. Tryggi-
legra hefði verið að eiga smá örk
til að stinga í nokkrum æðarfugl-
um að byggja upp að nýju æðar-
varpið, því að hætt er við, að
hann mundi glæpast á agninu og
falla með svartbaknum.
Bóndi einn, sem hefur hvað
mesta yfirsýn um eyjar og egg-
ver hér við Breiðafjörð, gerði sig
út í 6 ára leiðangur að leita að
æðarungum. Þrjá unga hafði hann '
eftir túrinn, hitt tók svartbakur-1
inn. Misjafnir leikar það. Eins og
nærri má geta er hann vakandi
fyrir velferð æðarvaipsins. Hann
tekur því hvert einasta svartbaks- j
egg, þó fjölgar svartbaknum ört.
Það eru til fleiri fjölgunarleiðir '
en þessar gömlu, þekktu. í þessu
tilfelli kvað það vera nágrann-
inn, sem fjölguninni veldur. Slíkt j
getur hent a fleiri sviðum. Ekki er
vinurinn af baki dottinn þrátt fyr-
ir þetta andstreymi. Hann vill
með geislavirkni eggja gera karl-
fuglinn ófrjóan. Væri þetta ekki
athyglisvert við offjölgun mann-
fólksins, sem mjög er kvartað und
an?
Á sláturstað einum, þar sem úr-
gangur fór mjög í sjóinn, dróst
bessi „skaðræðisfugl" mjög að æt-
inu. Menn sáu veiðina, en hún var
ekki í hendi. Heyrzt hafði, að fé
væri lagt til höfuðs varginum.
Álitlegur tekjuauki væri að veiða
nokkra fugla, svona í eftirvinnu-
tíma. Menn brutu heilann um hag-
kvæma veiðiaðferð. Loks fannst
ráðið. Hella skyldi spíritus á fjörð-
inn, svo að fuglinn yrði ofurölvi
eða, eins og sagt er um menn í
siíku ástanai dæi, mætti þá taka
hann að vild. Ekki var þó horfið
að þessu ráði Óttazt var, að það
gæti haft óheppileg áhrif á verka-
mennina, sem oft verða þorstlátir
við vinnu sína.
Svartbakur hafði safnazt í síld-
argeymsluþró, svo þétt að hver
kom á annan ofan og lá við köfn-
un, en komst ekki upp. Þarna var
veiðin í hendi. Hraðboði var send-
ur til sýslumanns að spyrja um
veiðilaun. Sýslumaður kunni eng
in skil á slíku. Var þá gerður upp-
gangur úr þrónni, svo að allt bjarg
aðist með prýði. Svipað átti sér
stað við gorþró á sláturstað.
Einn hefur komið með þá gróða
vænlegu tillögu að koma svartbaks
ungum vel á legg og fella þá svo
til fullra launa. Að þessu hyggst
hann vinna við aðstöðu, sem hann
hefur við trúnaðarstarf.
Velmetinn borgari höfuðstaðar-
iiis lætur sér mjög annt um eyð-
ingu svartbaks, enda hefur hann
þar hagsmuna að gæta. Hann hef-
ur skrifað nokkrar greinar um mál
efnið. Þessi ritfrjói maður hefur
þann sérstæða hæfileika að skrifa
jafnt um málefni, þótt hann þekki
ekki út í það. Eins og slíkum
mönnum er títt, hefur hann frá
mörgu að segja. Hann telur það
nú fullsannað, sennilega ný vís-
indagrein, — að svartbakurinn
lifi á fiskit'angi á milli þess, sem
hann gleypir æðarunga. Ekki er
hann smátækur á því sviði frekar
en hinu. Einn svartbakur kvað
veiða jafnt og togari, á meðan
togararnir fiskuðu vel. Þess skal
þó gætt að meta eftir talnafræði
en ekki þyngdarlögmáli. Þar ofan
í kaupið ma alveg búast við, að
hann veiði , landhelgi. í sumar-
hlíðunum hefur þessi ágæti borg-
ari það til að bregða sér út á
land, svona til að hrista af sér
borgarrykið Honum er þá gjarnt
að leita í veiðistöðvamar. Og hvað
sér hann? Svartbaksfjandann
standa í fiskslorinu. Jafnnýtt fyr-
irbæri og fiskveiðar hér við land.
Máli sínu til stuðnings vitnar þessi
ágæti boi'gari í hnignun æðar-
varps á býli, sem hann nefnir.
Telur þar hafa verið 80 pund dúns,
, en nú 10. Að öðrum þræði fer
þetta nærri sanni. Hitt veit hann
vel, að þessi hnignun, sem varð
að mestu á einu til tveim árum,
varð fyrir aðgerðir minks. Þannig
e.vðir svartbakur ekki varpi. Þetta
gera ekki nema rökþrota menn að
j#lsa heimtldir.
$ Það er eins. Og að nefna snöru
fiiengds maiiris húsi að riefna mink
á hæiri stöOum. Við, sem höfum
orðið harðast fyrir barðinu á hon-
um, höfum þrákvartað fyrir við-
komandi stjórnarvöldum, en enga
éheyrn fengið. Þó er minkaplágan
orðin fyrir hliðstæð mistök og
mæðiveikin, sem þó alltáf er verið
að bæta fyrir.
II.
Nokkrum sinnum hef ég skrifað
um þetta málefni. í fyira skrifaði
ég grein -ið beiðni eins þings-
. mannsins, sem lætur sig málið
varða. Hvað, sem veldur, kom
greinin ekki út í blaðinu fyrr en
eftir að gerigið var frá lögunum.
Þó hafði téður þingmaður giein-
ina í hendi sér. Ekki hefði lög-
gjafanum veitt af að líta í hana,
ef það hefði eitthvað getað komið
fyrir hánn vitinu. í téðri grein
sýndi ég tekjur af nytjum svart-
baks. Eg skal ekki endurtaka það
hér. Þó skal þess getið, að því er
fleygt, að á einu býli fáist 20.000
krónur fyrir svartbaksegg yfir ár-
I ið. Eins og áður er sagt, eru víðar
TÍMINN. föxtnflaffinn 10. maí
Engin leyniskjöl
Það hefur minnkað loftið í
s'ápukúlu Alþýðublaðsins. í
þrjá daga í röð blés ritstjórinn
í sömu kúluna og tútnaði meir
og meir við hvern blástur, fyrst
á baksíðu blaðsins, síðan á for-
síðu og síðast í leiðara.
Ki'afðisl hann með frekju-
fullu orðbragði, að SÍS birti
opinberlega reikninga ann-
arra fyrirtækja. Hann dylgjaði
um leyniskjöl, sem Sambandið
lægi með, og óvirti að lokum
allt kaupfélagsfólk í landinu
með þvj að tala um félög þess
og fyrirtæki þeirra sem eins
konar ailragagn, sem ótýnd
stjórnmsiaflón gætu krafið um
reikningsskil, eins óg þegar
geðvondur ritstjóri krefur send
il um greinargerð fyrir pen-
ingum, sem hann sendi hann
með í næstu búð. í dag 9. maí
er vindurinn að minnka. Þá
segist hann hafa „beðið“ SÍS
um þessa reikninga kaupfélag-
anna og „óskað eftir“ birtingu
þeirra.
Ritstjórinn lætur sem hann
hafi ekki lesið Tímánn frá 8.
maí. Auðvitað hefur hann les-
ið blaðið. „SÍS-mennirnir“, sem
blaðið nefnir svo, hafa engan
rétt til og dettur ekki í hug að
birta reikninga frystihúsa kaup
félaganna, þótt Alþýðublaðið
krefjist þeirra. Það er að vísu
ekkert í þeim, sem Alþýðublað-
ið ekki veit, eða getur vitað,
úr reikmngum fiyatihúsanna
yfirleitt, en kaupfélögin eru
ekki neit, allragagn þessa blaðs
fremur en annarra. Þau eru
frjáls og sjálfstæð félög, sem
eiga sin frystihús sjálf en eng-
inn „almenningur" Alþýðu-
blaðsins.
-Hitt getur svo ritstjóri Al-
þýðublaðsins átt um við les-
endur sina, ef hann álítur þá
slík reginflón, að þeir viti ekki
að tap eða gróði á reikningum
hraðfrysiihúsa hvorki sannar,
eða afsannar réttmæti gengis-
fellingannnar í ágúst 1961. All
ir vita að verðbólgan í landinu
hefur maigvísleg áhrif á rekst-
ur frystihúsa, eins og annarra
fyrirtætcja.
Gengisfellingarmennimir
verða að vega og meta þúsund
atriði önnur en reikningsnið-
urstöður einnar atvinnugrein-
ar við áramót 1962, til þess að
sanna réttmæti gengisfellingar-
innai'. Það er fleira til í land-
inu heidur en hraðfrystihús.
Hins vegar er það mál út af
fyrir sig, hvort gengisfelling-
in í ágúsf 1961 hefur orðið þeim
sú hjálp, sem sjálfsagt hefur
verið ætiazt til. Og ef hún skyldi
nú hafa reynzt þeim lítil eða
engin hjálp, hverjum hefur hún
þá hjálpað?
Það er frekleg móðgun við
kaupfélsgsfólkið í landinu,
hvar í flokki sem það stendur,
að telja félög þess og fyrirtæki
þeirra „almennings eign“. Það
bendir til refsiverðrar gáfna-
tregðu, að ætla landsmönnum
að trúa því, að tap eða gróði á
reikningsnið'urstöðum einnar
tegunda? atvinnugreinar sanni,
eða afsanni réttmæti gengis-
fellingarinnar í ágúst 1961. Það
hvarflar ekki að einum ein-
asta starfsmanni SÍS, ekki held
ur stuðningsmönnum Alþýðu-
blaðsins, að verða við ókurteis
legum kröfum þess, um birt-
ingu á reikningum kaupfélags-
fyriitækja, jafnvel þótt alþjóð
viti, að þar er ekki um nein
leyniskjöi að ræða.
P.H.J.
nokkrar tekjur af syartbaki.
Nú langar mig að spyrja: Getur
löggjafinn tekið sér vald til að
rýra tekjur é búum bænda að vild
án þess að bæta fyrir? Eg er ekki
lögfræðingur og hef ekki þekkingu
á því. Þessi svartbakseyðingarlög
gefa manni tilefni til að halda, að
þau hafi verið samin á hinni rík-'
isstofnuninni þarna inni við vog- j
ana.
Hvað er það svo, sem veldur
flölgun svartbaksins? Fyrr á ár-
um, á meðan búin voru mannmörg
og um flest sjálfum sér nóg, hirtu
nienn gæði, sem bújarðirnar höfðu
til síns ágætis. Svaitbaksegg voru
það fyrsta, sem fuglinn gaf á vor
in. Síðar somu svartbaksungar;
þeir þóttu hnossgæti eins og egg-
jn Fuglinn hélzt nokkurn veginn
við, en fjölgaði ekki. Þegar fólk-
inu stórfæickaði, varð matarþörf
reimilanna margfalt minni og erf-
iðara um vík að sinna hlunnindum
út um eyjar. sem víða eru erfiðar
sjóferðir, þegar illa viðrar. Menn
eru nú t. d. hættir að hirða lund-
ann (kofuna), aem skiptir þús-
undum á sumum heimilum og var
mikill tekjuauki. Helzt er æðar-
varpið hirt. Þó ma víða ætla þriðj-
ungs til helmings rýrnun vegna
vanhirðu. En það eru menn treg-
ir að meðganga.
Ég vil benda þeim bændum á,
sem ekki hafa dáð eða dug til
að sinna hlunnindum jarða sinna,
að það er orðið reykvískt sporf
að fljúga „út á land“, stundun.
hingað vestur í Breiðafjörð að
leita undan svartbak. Þessir menn
eru oft ósárir á að borga sæmilega
leigu. Það er ekki svartbaksins
sök, þótt þeir séu viku til hálf-
um mánuði seinni í tíðinni en
hann.
Líkja mætti æðar- og svartbaks
varpi við höfuðframleiðsluvegi
þjóðarinnar, landbúnað og fisk-
veiðar. Æðarvarpinu við landbún
aðinn, enda til hans talið. Mjög
er nú kvartað undan fólksfækkun
í sveitum. Svo fast sverfur að, að
heilar sveitir leggjast í eyði og
alls staðar fleiri og færri jarðir
í sveit. Fólki hefur fækkað að
þremur fjórðu hlutum á bæjum,
sem þó eru talin byggð býli. Svart
bakurinn tekur ungana frá æðar
fuglinum. Þó dettur engum i hug
að leggja niður útgerðina í þeim
tilgangi að rétta við með því land
búnaðinn, enda óvíst um haanað-
inn.
III.
Hvað á að gera, og hvað ekki?
Það er staðreynd, að svartbakn-
um fjölgar því meira sem hann er
minna nytjaður. Og auðvitað éta
fleiri fuglar fleiri unga. Á þessu
j ber mest, þegar sílisganga er lít-
il. Víða á landinu er svartbaks-
varp þar, sem ekki er æðarvarp.
Þeir, sem þær nytjar hafa, kæra
sig kollótta, hvar eða hvernig svart
i bakurinn aflar sér matar, ef hann
skaðar ekki þeirra eigin hags-
muni.
Eitrun til eyðingar dýrum eða
fuglum er okkur íslendingum ekki
samboðin, úr því að við erum að
telja okkur meö menningarþjðó-
um. Hana verður umsvifalaust að
banna að viðlögðum þungum við-
urlögum. í sambandi við friðun
arnarins er þar komið á fremstu
nöf. Þetta er einfaldast að gera
með því að banna eitursölu. Ekki
nær það tilgangi sínum að leggja
háar sektir við því, sem engum
Framhald í 13. sf8u.
1963
ð