Tíminn - 23.08.1963, Side 2

Grænland í dag
í bandaríska vikublaðinu „Life Magazine" var nýlega ýtarleg grein um Grænland,
þar sem ekki er minnzt einu orði á Danmörku. Þetta fannst Dananum hart, og til að
fræða amerísku blaðamenhina svolítið betur um Dananýlendur, var átta þeirra boðið
til Grænlands af danska utanrikisráðuneytinu, SAS* Grænlandsráðinu og NATO. Einn-
ig voru með í förinni fáeinir danskir blaðamenn og tveir enskir frá NATO-stöðvunum
í París.
Margt skemmtilegt og fróðlegt hafðist upp úr Grænlandsferðinni, sem upphaflega
var farin til að sýna Bandaríkjamönnum f ram á, að stærsta eyja í heimi tilheyrði Dan-
mörku, og hve miklar verklegar og menningarlegar framfarir hefðu orðið þar á síð-
ustu árum fyrir tilstilli Danmerkur. Hér á eftir er nokkuð af þeim fróðleik, sem blaða-
mennirnir höfðu heim með sér.
Þessl brú er einn af áföngunum I mlkHvirkum hafnarframkvæmdum í
„Sukkertoppen", og tengir hún svokallaða Hundaeyiu við meglnlandið.
Thuie er nokkur hundruð í-
búa þorp, 60 kílómetrum fyrir
norðan bandarísku herbæki-
stöðvarnar, og þegar það var
endurbyggt, tóku nokkrar af
grænlenzku fjölskyld'unum sig
til, þar á meðal Kraviasuak,
veiðimaðuri/nn, sem fyXgdist
með Knud Rasmussen í Síberíu-
leiðangri hans, og flutíust á
litla eyju, um 20 km. frá landi,
til að losna við siðmenninguna.
Þeir hafa greinilega viljað vera
út af fyrir sig, en það lítur
ekki út fyrir, að bandarísku her
mennimir þarna og dönsku
verkamennirnir hafi sömu skoð-
un. Thuls er svo til kvenmanns-
laust þorp og það eru áreiðan-
lega einmanalegustu mennirnir
í heiminum, sem sitja þar á
bamum og horfa hver á ann-
an. Kvöidið, sem blaðamenn-
imir voru þarna, áttu þeir erf-
itt meg svefn, vegna næturbirt-
unnar, en ekki var nokkur leið
að fá sæti í Flugmannaklúbbn-
um, þar sem tvær magadans-
meyjar frá New York áttu að
skemir.la, ef hægt hefði verið
ag kalla þær dansmeyjar. Ein
blaðakonan reyndi að vera lítið
áberandi á síðbuxunum, en hún
komst ekki hjé því að vera
mæld út, hátt og lágt. Hún varð
að sofa á sama stað og dans-
meyjarnar og utan á svefnklefa
þeirra var málað stórum stöf-
um: Fo? Women only, og það
er eins gott, að láta þær dyr í
friði. Ungur negri úr banda-
ríska setuliðinu brauzt eina
nóttim inn til ungrar stúlku,
sem dvaidist á SAS-hótelinu, og
þó að ekkert hefði komið fyrir
stúlkuna, þá fékk hann tíu ára
fangeísi. Liðsforingi úr danska
flUghenuim, sem nýlega gisti
þarna á fiugvellinum, fékk eng-
an svefnfrið eina nóttina fyrir
símanum, en númer hans hafði
ruglazt saman við númer söng-
konu, sem þarna var í söngför.
Bandarísku setuliðsmennirnir í
Thulo eru um 6000, en Danirnir
360. Þar þyrftu að vera um 700
Danir. ef vel ætti ag vera. Setu-
liðið í Thule hefur sína eigin
sjón varpsstöð, sem sjónvarpar
helztu heimsviðburðunum.
Fiskveiðar hafa tekið miklum
framíörum síðustu árin, þar
sem Grænlendingar hafa nú
sjálfir möguleika til að kaupa
sér skip og báta, og byrjað er
að reisa verksmiðjur í sam-
bandi við fiskiðnaðinn. T.d. eru
nýreistar verksmiðjur til að
frysta fisk og flaka, og einnig
til að vinna rækjur. Spurningin
er svo bíia sú, hvort fiskveið-
arnar sjálfar eru nóg vel skipu-
lagðar svo að hægt sé að afla
nóg handa verksmiðjunum. Ný-
lega drukknaði fiskimaður
nokkur í Grænlandi, þegar
hann fór útbyrðis á bát sínum.
Gömul móðir hans vai um
borð í bátnum, þegar slysið vildi
til, en hún vissi ekki hvemig
hún átti að stöðva bátinn eða
snúa honum við, svo maðurinn
drukknaði í friði.
Verksmiðjustörfin eru ekki í
upáhaldi hjá öllum Grænlend-
ingum, og gamli maðurinn hér
á myndmni virðist ekki vera
beint ánægður meg sitt starf,
þar sem hann vinnur í flökun-
arverksmiðju í Godtháb. Um-
skiþtin frá veiðimennsku yfir í
verksmiðjuvinnu eru slæm
fyrir þá Grænlendinga, sem
eldri eru en fjörutíu ára.
Lcfereglustj órinn á Græn-
landi er danskur og heitir Jörg-
en Hertling, og hefur 11 danska
lögregiuþjóna í þjónustu sinni
og 26 Grænlendinga. Þeir eiga
ag halda uppi löggæzlu á öllu
Grænlandi, og einn þeirra var
á ferðalagi 230 daga af síðasta
ári. f fangelsinu í Godtháb eru
sem stendur 6 fangar. Einn
þeirra var dæmdur í tveggja
ára fangelsi fyrir að bíta nefið
af konu sinni, annar fékk fimm
ár fyrir að hafa skotið bróður
sinn. Þa5 sannaðist, að morðið
var framig að yfirlögðu ráði.
Fangarnir eru látnir vinna á
degi hverjum, frá 7—18 á spít-
alanum í Godtháb.
Miklar byggingaframkvæmdir
eiga sér skiljanlega stað í Græn
landi, og þar sem rýmið er oft
ekki mikið vegna jökuls og
fjalla, er vandamálig leyst með
margra hæða húsum. í janúar síð
astliðnum gerði einn daginn yfir
14 vindstig, og danskur arki-
tekt sem þarna var staddur,
var m]ög hissa á því, að timbur-
kofarnir skyldu ekki hafa hrun-
ið. En svo komst hann að raun
um það, að þeir voru svo óþétt-
ir, að allt blés í gegn. Annars er
hægt að fá allar upplýsingar
um veðrið í Grænlandi á elli-
heimilinu. Þar getur gamla fólk
ið sagt til um það, hvernig vet-
urinn verður þag árið, og sú
spá brást ckki í ár. Mörg vanda-
mál fylgja í kjölfar þess, að
flytja í ný hús á Grænlandi.
Þar sem hundarnir eru bann-
að'ir, er t.d ekki hægt að flytja
þá me5. Annaðhvort verður að
losa sig við þá, eða koma þeim
fyrir hjé kunningjum. Þegar
fjölskyldufaðir, sem nýfluttur
er í nýfízku fjölbýlishús, kemur
.heim með sel, þá er skepnan
flegin fjnir neðan húsið og ná-
grönnunvm boðið til veizlu.
Þannig blandást nýi og gamli
tíminn á Grænlandi.
Annars er húsnæðisvanda-
málið miög alvarlegt, og al-
Framhald á 13 síðu
Ný íbúðarhús rísa óðum á Graanlandi.
Unnið í flökunarverksmiSju.
Kommúnistabrfgzi ibl.
Mb'l. hefur tvo undinfania
ilaga keppst við að stimpla það
kommúnisma, ef menn vllja
ekkl fallnst á •aliar þær kriifur,
sem herforingjiaráð Atlants-
hafsbandalaigsins gerir til þátt-
tökuríkjaiuia. Með þessu þyk-
ist það ótvírætt hafa sannað,
að Fnamisóknarmcnn séu konim
únlstar eða undirlægjur komin-
únista!
Mbl. gætir þess, að tH þéss
að koma kommúnistastimpli á
Framsóknarmonn með þessum
hætti, verður það að setja
kommúnisliastimpil á forustu-
menn stærstu lýðræðisflokka
í flestum e®a öllum þátttöku-
ríkjum Atlautshafsbandalags-
ins. í þehn licipi eru t.d. for-
uslumenn allra lýðræðisflofe-
anna í Noregi og Danmörku, að
ógleymdum þeim Macmillan og
de Gaulle. Allir hafa þessir
menn biafnað me'ra og minna
af þeim kröfum, sem herfor-
ingjaráð Nato liefur borið
fnam.
Þetta ætti að sýna ritstjórn
Mbl. vel, Iive heimskuleg og
hilæigiieg þessi kommún'ista-
brígzl þeirra eru.
Amerisk fyrirmynd
Það er næsta ljóst, hvaðan
fyrirmyndirinar eru fengnar,
þegar Mbl. er að bera komm-
únistabrigzl á lýðræðfesinnaðia
andstæðingia sína. Hitler beitti
þessari vinnuaðferð óspart á
sinni tíð. Nú er þetta gert af
ýmsum samtökum öfigamanna
í Bandaríkjunum Þau setja nú
óspart kommúnistastimpil á
Kennedy forseta og helztu sam-
starfsmenn hans vegna þess,
að han,n berst fyrir jafnrétti
svertingjia við hvíta menn og
víll kanna, livort hægt sé að
draga úr viðsjám milli Banda-
ríkjamaiina og Rússa og auka
friðarhorfur í heiminum. Illu
heilli fá þessi öfgafélög svo
góðar undirtektir, að Nelson
Rockefeller ríkisstjóri í New
York hefur varað við því, að
þiau næðu yfirráffum í flokki
republikana. Það er bersýni-
legt á skrifum Mbl. seinustu
m daga, að ritst.jórar þess taka
i kommúnistabrigzl þessara ame.
| rísku öfgafélaga sér til fyrir-
H myndar.
IAIit til reiAu
Stjórnarblögin reyna að
halda áfram þeirri blekkingia-
iðju, að hwiar ráðgerðu fram-
kvæmdir Nato í Hvalfirði eigi
ekki að vera undirbúningur að
flota og kafbátastöð þar. Mbl.
heldur því þó fram, áð þessar
framkvæmdir séu miklu þýð-
ingarmeiri en sú aðstaða, sem
varnarllðið hefur á KePlavíkur-
flugvelli. Hver trúir því, að svo
væri, ef aðeins væri um venju-
lega olíustöff aff ræða! Jafn-
framt herðir Mbl. þann áróður,
að það eigi að fallast á aílt, sem
Nato fer fram á. Hvað halda
menn, að Mbl. sé að undirbúa
með slíkum áróðri? Og a.m.k.
sýna þessi skrif Mbl. það ótví-
gj rætt, að ekki myndi standa á
$ stjórnarflokkunum að leyfa
• flota- oig kafbátastöð i Kval-
'• firði, ef Nato færi fram á það-
Því er nauðsynlegt fyrir þjóð
ina iað vera vel á verffi og gera
sitt ýtnasta til að hindra það,
i. að Hvalfjörður verði floéa- og
5» kafbátastöð.
2
T í M IN N, fösfudaoinn 23. áöúst 1963