Alþýðublaðið - 19.04.1942, Blaðsíða 6

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Sunmudagur 19. april 1942.
KIRKJAN
Séra Sigurbjðrn Einarsson:
Hvað stoðar pað manninn... ?
EINIJ SINNI var okkur
máske kennt að biðja Guð
að geyma okkur og varðveita
okkur „á sál og lífi þessa nótt
og alla tíma“. Man ég það, að
húslestri var lokið með bæn
um varðveizlu gegn „öllu því,
sem oss karm að skaða til lík-
ama og sálar“. Líkami og sál
voru tengd í eitt. Okkur var
aldrei kennt að gleyma líkam-
anum. Engin trúarbrögð, ég
fullyrði það, engin trúarbrögð
veraldarihnar stafa þeirri helg-
un á líkamslífið, sem kristin-
dómurinn gerir. Jesús gleymdi
ekki þörfum líkamans. Páll
ekki heldur. Iikams-fjandskap-
ur miðaldarma var sníkjuvöxt-
ur á stofni kirkjunnar, sem sett-
ist að þar, er hann festi rætur í
dauðasmituðum jarðvegi hins
grísk-rómverska heims. Það er
kristilegt að „leika líkama sinn
hart og gera hann að þræli sín-
um“, eins og Páll segir. Það er
jafnmikil nauðsyn, — og meiri
reyndar, — hverjum þeim, sem
ástundar helgun, eins og þeim,
sem keppa eftir góðum árangri
í íþróttum. En líkamin'n er
„musteri heilags anda“, fyrir
því er óleyfilegt að saurga
hann, óleyfilegt að gera líkam-
lega eymd að dyggð, óleyfilegt
að ræna hann nauðsynjum sín-
um. Því er öll viturleg og ein-
læg viðleitni í þá átt að gera
jörðina farsælli að því er snert-
ir þarfir líkamans í hæsta máta
kristileg. En það er ekki mark-
mið í sjálfu sér, heldur leið að
marki. Því hin ýtrasta fullnæg-
ing allra líkamlegra þarfa skap-
ar ekki manninum fullsælu út
af fyrir sig. Fyrir því eru dæm-
in.ærin og ljós. Maðurinn smíð-
ar hamingju sína úr efniviði
innan frá, og sé hann í þrotum
um þann efnivið, þá fær ekkert
borgið gæfu hans, engin líkams-
saðning neinnar tegundar. Sá
maður, sem beðið hefir tjón á
sálu sinni, er vansæll og bölv-
aður á jörðinni, hvernig sem
allsnægtimar kynnu að hrúgast
að honum. Werner Sombart
hefir maður heitið, þýzkur.
Ekki hefi ég séð hans getið að
neinu merkilegu, en nokkrar
athyglisverðar setningar hefi
ég sé eftir honum hafðar. Þær
era skrifaðar einhvern tíma á
áranum 1914—18. Hann er að
tala um framfarirnar á blóma-
tímunum miklu, þegar mann-
kynið sigldi hraðbyri inn í
draumaland hinnar efnislegu
fullsælu, — áður en fyrsta hol-
skeflan reið yfir. Hann segir:
„Lífið var orðið tómt og alls-
laust. Vér auðguðumst, en feng-
um ekkert vit út úr öllu þessu
auðsafni. Vér sköpuðum furðu-
verk á sviði tækninnar, en viss-
um ekki til hvers. — Vér horfð-
um drukknir á framfarirnar, án
þess að hafa hugmynd um
neinn tilgang í þessu. Vér
heimtuðum meiri auðæfi, fleiri
met, meira skrum, fleiri blöð,
fleiri bækur, fleiri leiksýning-
ar, meiri skólasetur, meiri
tækni, meiri þægindi. En til
hvers, til hvers?“ Svo kom
stríðið. Þá var um skipt fyrir
Sombart. „Nú opnuðust augun.
Enn var eitthvað til, sem var
hafið yfir einstaklinginn —
þjóðin, föðurlandið ríkið.“
Ljóst er það af þessum síð-
ustu orðum, að hér talar einn af
fyrstu draumvitringum Naz-
ismans. En þessi maður er líka
rödd úr samtíðinni, mynd hins
fáráða manns 20. aldarinnar,
sem brýtur gull sín, af því að
hann hefir fengið viðbjóð á
sjálfum sér, lappar við brakið,
en hatar allt saman og sjálfan
sig mest og tryllist að lokum.
Hvað stoðar það manninn —?
Margur hefir spurt, hvernig
það mátti ske, að þýzka þjóðin
var svona flöt fyrir, þegar orða-
froðan úr munni Hitlers helltist
yfir hana. Ég hefi hugboð um
það, — og vildi að skrök væru,
— að enn séum við ekki búnir
að sjá fyrir endann á því, hvert
hægt er að teyma mannfólkið.
En hvernig má það ske, að þessi
mannanna börn, sem eru yfir-
troðin af upplýsingu, kaffærð
af menningu, og tiltölulega sak-
laus af því að láta andlegheitin
vefjast fyrir sér í baráttunni
við úrlausnir raunhæfra verk-
efna, verða svona ákaflega auð-
velt herfang, svóna ákaflega
laus fyrir, þegar brimar, þegar
aida áróðurs, skrams og lyga
ríður yfir? Evrópumaðurinn
reynist ekki merkilegri en þáð
á úrslitastund sögu sinnar, að
það er hægt að teyma hann á
eyrunum inn í myrkviðu hinna
lygilegustu óhófsöfga. Það ér
hægt að byggja á því, að millj-
ónir manna hugsi ekki neitt,
sjái ekki neitt, skilji ékki neitt,
viti ekki neitt. Það er hægt að
láta milljónir manna trúa því,
að svart sé hvítt, að æðsta og
göfugasta markmið og verkefni
mannsins sé að drepa menn, að
stigamenn séu guðir, en að Guð
sé dottinn upp fyrir.
Verður manninum bjargað?
Við vonum það. Við vonumst
eftir nýjum tímum með endur-
reisn og græðslu sáranna. En
sú von er bæði völt og myrk, ef
hún er bundin við „holdsins
styrk“ eingöngu. Bjargarvon
mannsins er sú, að hann finni
sálu sína, beygi sig fyrir þeirri
staðreynd, að hann er ekki að-
eins borgari í þessum heimi,
Ilífsrætur hans standa í annarri
veröld, og sé skorið á þær ræt-
ur, þær deyfðar og sljóvgaðar,
þá er hann eins og afsniðin jurt.
Slík jurt er dauðadæmd jafnt
fyrir því þó að hún sé sett í dýr-
indis blómsturker.
En þú, íslendingur, vinur og
bróðir. Það fer ekki hjá því, að
þér finnst margt aflaga fara í
háttsemi fólks hér í kringum
þig. Þú spyr um íslenzka fram-
tíð. Þú vildir ef til vill vekja
æskulýð þessa bæjar til meiri
vitundar um föðurland sitt, til
meiri ábyrgðarvitimdar yfir-
leitt, þú myndir óska þess, að
hann hugsaði lengra en til líð-
andi stundar. En hvaða grand-
völl hefir eldri kynslóðin lagt
að slíkum hugsunarhætti meðal
hinna yngri? Við höfum gefið
henni útvarp og bíla og bíó. En
höfum við kennt henni að
hugsa? Höfum við gefið henni
þá kjölfestu, sem forði henni
frá því að berast í kaf? Höfum
við ekki þvert á móti látið
henni þann arf eftir, sem gerir
hana að ættjarðarlausum alls-
leysingjum með gleymda sál?
Látum það ekki ljósta okkur
neinni furðu, þo ungir menn
þessa lands gleymi landinu fyr-
ir krónuna, við höfum ekki gef-
ið þeim önnur verðmæti en
krónuna, — og að vísu með eft-
irgangsmunum lengst af, eða
þangað til aðrir fóru að borga
út.
En að lokum- persónuleg
spurning: Hvernig er með þína
sál? Manstu eftir henni?
Hvernig býrðu að henni? Hefir
þú leyft henni að vaxa til
skynjunar. á hinu himneska og
eilífa, hefir hún vaxið úr duft-
inU upp til hins heilaga og ei-
lífa, hefir hún tengzt lífi hans,
sem einn er heilagur og eilífur?
Þessi spurning er miklu djúp-
tækari og miklu langdrægari
um örlög þín en allar þær al-
mennu spurningar, sem við
höfum hingað til rætt. í baksýn
hennar er eilífðin sjálf. Því það
var með eilífðina í baksýn, sem
Jesús spUrði: Hvað stoðar það
manninn að eignast allan heim-
inn, en fyrirgera sálu sinni?
Því hvaða endurgjald myndi
maður gefa fyrir sálu sína?
Sigurbjörn Einarsson.
HANNES Á HORNINU
(Frh. af 5. síðu.)
embætti sitt gegn vilja safnaðar-
ins. Vilji safnaðarins lá alls ekki
fyrir eftir prestskosningarnar. —
Hins vegar skal það líka tekið
fram, að flest sóknarbörn í Hall-
grímssókn munu vera fyrir löngu
búin að gleyma þeim lítilfjörlegu
erjum, sem uppi voru í sambandi
við kosningarnar. Þau eru ánægð
með báða hina ungu og efnilegu
presta sína — og sá tími, sem
liðinn er, síðan jþeir tóku til
starfa, hefir sýnt, að þeir eru full-
komlega starfi sínu vaxnir og
'vinsældir beggja fara vaxandi
með hverjum degi sém líður.
MAÐUR SKYLDI hafa haldið,
að menn gerðu ekki leik að því
að koma af stað ósamlyndi og
flokkadiráttum innain kirkju.nn-
ar, en með hinni algerlega tilefn-
islausu árás sinni á séra Jakob
Jónsson, er Morgunblaðið að gera
leik að því. En það er alger mis-
skilningur hjá blaðinu, að það
muni fá þakkir fyrir þessa iðju.
Það hlýtur vanþökk allra fyrir
árósina á prestinn — og sú van-
þökk fer ekki eftir neinum fiokks-
línum.“
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN?
Frh. af 4. síðu.
ar fjandaflokkurinn dag frá
degi — í höfðinu á Jónasi frá
Hriflu.
Hlutfallskosningar og upplausn
Frh. af 4. síðu.
lega til annars að rekja en hliit-
fallskosningjanna. Ofbeldi,
hefnigirni og rangsleitni í hug-
myndakerfi facismans, samfara
takmarkalausri eigingirni auð-
valdsins og óþroskuðu, ungu og
veiku lýðræðisskipulagi, felldu
þýzku þjóðina í fjötra þræl-
dóms og kúgunar einræðisins.
En þá er það Frakkland. Sá
er gallinn á, að þar hafa hlut
fallskosningar aldrei verið í lög
leiddar. Ýmist hafa þar verið
meirihlutakosningar í stórum,
margmennum kjördæmum, eða
í einmenningskjördæmum, og
kosið á ný í kjördæmunum, ef
enginn þingmaður hefir náð
nægilegri atkvæðatölu. Hin
sorglega niðurlæging hinnar
glæsilegu frönsku menningar-
þjóðar, á því ekkert skylt við
hlutfallskosningar, sem aldrei
hafa verið þar reyndar við kosn-
ingar til þings.
J. J. segir í upplausnargrein
sinni, að „öll hin voldugu ensku-
mælandi löínd hafi neitað að
taka upp lilutfallskosningar.“
Ekki er þessi frásögn ýkja ná-
kvæm. Það er að vísu aðalregl-
an í Stóra-Bretlandi, að þing-
menn séu kosnir í einmennings-
kjördæmum. Þetta skipulag
hefir verið mjög gagnrýnt, enda
æði oft leitt til rangs og hættu-
legs hlutfalls á milli þingmanna-
tölu flokkanna og kjósenda-
fylgis þeirra. Og í háskólakjör-
dæmum Bretlands, sem hafa
fleiri en einn þingmann, eru
hlutfallskosningar viðhafðar.
Þessar hlutfallskosningar, þótt í
smáum stíl séu, virðast ekki
hafa sakað brezku þjóðina.
í Norður írlandi, sem er sér-
stakt sjálfstjórnarríki, eru þing-
menn valdir með hlutfallskosn-
ingum. Og fríríkið írland, sem
komizt hefir furðanlega af fram
á þennan dag, hefir um 20 ára
skeið haft hlutfallskosningar til
þjóðþingsins.
Það væri heldur ekki úr vegi
að nefna, að fullkomnustu lýð-
ræðisríki þessarar álfu, svo sem
öll Norðurlöndin, Holland og
Belgía, hafa látið sér vel lynda
að lögfesta algerðar hlutfalls-
kosningar, og hefir ekki á öðru
borið, en að það hafi reynzt
'þessum ríkjum happasælt. Þar
hefir menningin náð mestum
blóma, framfarirnar verið hrað-
stígastar, lýðræðið fullkomnast
og hagur og menning þjóðanna
tekið stórstígustum framförum
— allt áður en utan að kom-
andi ofbeldi felldi flestar þessar
þjóðir í fjötra í bráð.
Það verður því vissulega ekki
annað sagt, en að reynslu-„rök“
J. J. gegn hlutfallskosningun-
um séu óvanalega haldlítil og
ófrumleg. Veldur þar vafalaust
mestu um, hvað málstaðurinn
er slæmur og af vafasömum
rótum runninn.
Niðnrlagsorð.
iHér á undan hafa verið rakin
nokkur þau höfuðandmæli, er
fram hafa verið borin af for-
manni Framsóknarflokksins
gegn tillögum Alþýðufl. um
breytta kjördæmaskipun, og
sýnt fram á að engin þeirrá
lafa við nokkur rök að styðjast.
Engin ástæða sýnist til þess að
taka til meðferðar þau fánýtu
andmæli, sem komið hafa fram
frá öðrum andstæðingum um-
bótanna, svo sem þetta, að verið
sé að ganga á rétt dreifbýlisins
og að háskalegt sé að fjölga
þingmönnum. Að sjálfsögðu er
það fjarri sanni, að leiðréttirig
ranglætis og ójafnaðar séu ó-
réttmæt gagnvart þeim, sem
með því verða sviptir forrétt-
indum. Og þó að þingmönnum
væri fjölgað um 5, hefir það
aðeins í för með sér hverfandi
lítinn aukakostnað, og er aðeins
til samræmis við vaxandi íbúa-
tölu landsins.
En margur mun nú spyrja,
hvaða líkurj séu til þess, að
breytingarnar nái fram að
ganga á alþingi. Um það verður
ekkert ákveðið sagt, þegar þetta
er ritað. En allar líkur ættu þó
að miða að því, að breytingarnar
næðu fram að ganga, ef allt
væri með felldu, og ekki væra
svik í tafli. Alþýðuflokkurinn
stendur að sjálfsögðu að mál-
inu heill og óöskiptur. Ekki er
annað vitað um kommúnista, en
að þeir séu málinu fylgjandi.
Talið er líklegt, að Bændaflokk-
urinn sé því ekki andstæður.
Sjálfstæðisflokkurinn ætti,
samkvæmt marggefnum yfir-
lýsingum ýmissa forystumanna
sinna og blaða að vera allshugar
feginn að fá nú tækifær.i til þess
að ljá málinu óskipt fylgi. En
grunur leikur á því, að sumir
foringjar flokksiris séu hvergi
nærri einlægir né ákveðnir.
Liggja til þess serstök sjónar-
mið og sambönd, er hér verða
ekki rakin, en mörgum munu
vera kunn .En þáð má telja
víst, að kjósenduf Sjálfstæðis-
flokksins yfirleitt, og þá ekki
sízt þeir, er við sjávarsíðuna
búa, séu málinu eindregið fylgj-
andi, og munu þeir 'sánnarlega
ætlast til þess, að forystumenn
þeirra bregðist ekki, og verður
því ekki trúað fyr en á reynir.
Það hefir heyrzt, að sumir
þingmenn Sjálfstæðisfl. séu
andvígir fjölgun þingmanna í
Reykjavík, og því, að stofnuð
verði ný kjördæmi á Akranesi,
Neskaupstað og Siglufirði. En
allt það, sem dregur úr þessum
breytingum, minnkar möguleik-
ana til þess að ná fullkomnu
réttlæti.
Næstu vikur munu úr því
skera, hver verða afdrif kjör-
dæmamálsins í Alþingi. Alþýðu-
flokkurinn gerir sitt til þess að
ná réttlátri lausn og sameina þá
til ákvarðana, er óska eftir um-
bótum. Þeir, sem kunna að
skerast úr leik, bera ábyrgð á
því, sem illa tekst.
— Félagslif. —
lalnr.
Æfing hjá meistaraflokki, I.
fl. og H. fl. kl. 11 f. h., og hjá
III. og IV. fl. kl. 1,30 e. h. á í-
þróttavellinum.