Alþýðublaðið - 17.05.1942, Síða 4

4
T
ALJÞÝÐUBLAÐIÐ
Sumiudagiir 17. maí 1942,
«
ÍJtgeíandí: Alþýðufiokfeurinn
Kttstjórl: Stefán Pjetnrsson
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Simar ritstjórnar: 4901 og
4902
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906
Verð i lausasölu 25 aura.
Alþýðuprewtsmiðjan h. f.
Norðmennídag
ÞAÐ er' þjóðhátíðardagur
Norðmanna í dag, 17. maí,
— sá þriðji í röðinni, sem þeir
geta aðeins haidið hátíðlegan
erlendis. Heima í Noregi eru
þeir hindraðir í því af grimm-
úðugu erlendu hervaldi, sem
hefir lagt undir sig land þeirra
og hneppt þjóðina í fjötra blóð-
ugustu kúgunar og siðleysis,
sem sagan þekkir.
í dag má segja það sama um
17. maí heima í Noregi og Nor-
dahl Grieg kvað á þessum há-
tíðisdegi þjóðar sinnar fyrir
tveimur árum, eftir að hinn
þýzki innrásarher hafði lagt
undir sig meirihluta landsins:
Á Eiðsvelli stöngina auða
yfir angandi limið ber.
En fyrst nú í dag vér finnum,
hvað frelsið í rauninni er.
Þessar ljóðlínur, kveðnar af
einu bezta núlifandi skáldi Nor-
egs, mættu vera okkur nokkur
vísbending um það, hvernig hin
norska bræðraþjóð okkar finn-
ur til í dag, þó að í þeim sé ekk-
ert minnzt á þær hryllilegu
þjáningar og misþyrmingar,
sem hún hefir orðih að þola af
hinu þýzka kúgunarvaldi þau
tvö ár, sem liðin eru frá því að
hin lævísa árás var gerð á land
hennar. En við vitum, af ótelj-
andi fréttum, sem af hinni
vopnlausu' baráttu hennar hafa
borizt, að hún hefir aldrei látið
hugast. Sál norsku þjóðarinnar
er enn ósigruð. Um landið fer,
þrátt fyrir allt, í dag
‘. ... sigrandi söngur,
er svellur frá ströndu til fjalls,
þó að hvísli honum hálfluktar
varir
undir heroki kúgaravalds.
Og úti um allan heim, einnig
hér á íslandi, vinna frjálsir
Norðmenn nótt og dag að því,
að undirbúa þá langþreyðu
stund, að þeir geti komið hinni,
kúguðu þjóð sinni til hjálpar og
tekið þátt í því, að velta af
henni okinu. Þeir geta haldið
17. maí hátíðlegan í dag og gera
það. En þau hátíðahöld eru að-
eins einn þátturinn í þeim und-
irbúningi — herhvöt og heit-
strenging í senn, að endur-
heimta landið og frelsið.
Við Islendingar, sem erum
aöeins yngri grein af sama
stofni og Norðmenn, ætlum að
taka virkari þátt í örlögum
þeirra og undirbúningi í dag,
en við höfum gert undanfarin
ár. Með vaxandi sársauka höf-
um við hlustað á fréttirnar af
hinum hörðu og óverðskulduðu
raunum þessarar frændþjóðar
,snl -'V. bVartcmme
eVc Wev gj*>V «v det *
£ nm w «» }»» ° "
. '"‘tír'dci y*Wt
V. UU..X frem i-
,u k úem .«.-'<1 *‘‘ 'Lar
w bryte motstan^.
For krlgsrett knmm.
, dctt Öyklfo iorb
rt(.viug^ft‘hc chcr
Skr« ! *»«f
víipen i hhnd’-
Skwtt Wic
irafikken *'«“
hiltiu !Í,'!
. j strid med i«m
T)en i mange
<>» wiektige; flp
ai dcttt" niiU «
Ben
háiulcn -•««
° 'eUer kommtmak mu-
on, anvcuder krignnidler s«m
cttcu (dum-dum). stor1
miper ..i<r.k« V**" . fo
ímca og kitgsmarmm*
vil bli gjcnncmfflit-
;ke ovémtkommanderteudt
u FALKBNHOHST
Gen««l *» *****
okkar, sem stendur hug okkar
og hjarta nær en nokkur önnur.
Það hefir alltaf verið þannig,
eins og Stephan G. Stephansson
kvað endur fyrir löngu, að:
Við hörpu íslahds hnýttur
sérhver strengur
fær hljómtitring, ef skrugga um
Noreg gengur.
Það snertir innar ættartali í
sögum,
sem ómur væri af sjálfra okkar
högum
og ættum bæ og börn í Þrænda-
lögum.
En við erum ennþá vopnlaus-
ari og varnarlausari þjóð en
frændur okkar voru í Noregi.
þegar á lapd þeirra var ráðizt.
Við gátum því ekkj og. getum
ekki hjálpað þeim í vopnaðri
baráttu. En viljani' og samúð-
ina getum við sýnt. Og það ætl-
um við að gera í dag.
Við ætlum að hefja fjársöfn-
un til þess að geta í ófriðarlok
lagt okkar litla skerf til þess að
græða sárin heima í Noregi, til
þess að byggja upp landið á ný,
eftir að frændþjóð okkar hefir
heimt það aftur í sínar hendur.
Hinir frjálsu Norðmenn úti um
heim þurfa ekki slíkrar hjálpar
við. En því meira knýjandi
verður þörfin heima í gamla
landinu að fengnum sigri og
frelsi, eftir allar þjáningarnar
og alla evðilegginguna af völd-
um hins grimma og siðlausa
óvinar.
Hvaða íslendingi rennur ekki
blóðið til skyldunnar, þegar
frændur okkar Norðmenn eiga
eins bágt og nú, og vitað er að
verða muni, eftir langa og blóð-
uga frelsisbaráttu? Hvaða ís-
lendingur mun ekki fagna því,
að geta sýnt samúð sína og
þátttöku í hlutskipti þeirra í
verki með því að leggja fram
sinn litla skerf til viðreisnar-
innar eftir stríðið. Nú er tæki-
færið til þess. Noregssöfnunin
er hafin. Látum hana verða
frændþjóð okkar, Norðmönn-
um, til gleði og uppörv-
unar á erfiðustu tímunum, sem
yfir þá hafa gengið, og sjálfum
okkur til sóma!
Sigvard Andreas Friid:
„F)||t fyrir Doreg!“
SIGVARD ANDREAS
FRIID, blaðafulltrúi
norsku stjómarnnar hér, lýs-
ir 17. maí 1940 í Tromsö, en
þá var konungur og ríkis-
stjórn Noregs komin þangað,.
Tæpum þremur vikum síðar
neyddust Norðmenn til að
leggja niður vopn heima fyr-
ir, og konungur og ríkisstjórn
fóru, ásamt fylgdarliði sínu,
þar á rneðal S. A. Friid, til
Englands — til að halda bar-
áttun,ni áfram þaðan.
nMAÍ 1940 réðu Norö-
. menn enn yfir þremur
nvrztu fylkjum Noregs: Nord-
land, Troms og Finnmark.
Ríkisstjórnin hafði aðsetur sitt í
Tromsö. Konungurinn, krón-
prinsinn og fulltrúar erlendra
ríkja, sem höfðu fylgzt með
konungi og ríkisstjórn frá fyrstu
dögum ófriðarins bjuggu á ýms-
um stöðum fyrir utan bæinn.
Yfirstjórn Noregsbanka og
stjórnarráðsdeildirnar höfðu
verið skipulagðar að nýju og
voru nú byrjaðar að starfa í
Norður-Noregi. Alls staðar var
það fastur ásetningur að berj-
ast áfram og að halda velli í
binum norðlægari hluta kon-
ungsríkisins.
í Suður-Noregi, sem nú var
hersetinn af Þjóðverjum, höfðu
þeir bannað öll hátíðahöld 17.
maí. Og í hinum frjálsa hluta
landsins bar dagurirm svip af
ógnum styrjandarinnar, svip
sorgarinnar yfir þeim örlögum,
sem dunið höfðu yfir föðurland-
ið. Þjóðhátíðardagurinn varð
ekki dagur fagnaðar og hátíðar.
Hin djúpa alvara virkileikans
setti sinn svip á allt og alla. En
fáni okkar blakti á hvervi ein-
i ustu fánastöng í hinum frjálsa
Skotinn verður hver, sem. .
Þetta er mynd af ávarpi, sem von Falkenhorst, yfirhers-
höfðingi Hitlers í Noregi, gaf út til norsku þjóðarinnar við
komu innrásarhersins til Oslo 9. apríl 1940. Þau fyrirheit,
sem hann gaf henni í því — „Skotinn verður hver, sem . . .“
— hefir hann dyggilega haldið.
Norsk móðir Vorið 1940.
Noregi.
j Þýzkar í'lugvélar komu inn
yfir Tromsc, en þær vörpuðu
ekki sprengjum. Um miðjan
dag fór lúðrasveit um aðalgötu
bæjarins og lék norsk þjóðlög.
Allmörg börn með norsk flögg
bættust í hópínn. Loks stað-
næmdist lúðrasveitin fyrir
framan dómkirkjuna og lék
! enn þjóðlög og loks þjóðsöng-
inn: ,,-Ja, vi elsker dette landet“.
Fólk var mjög hrært og tár
glitruðu á hvörmum margra.
Og allir liugsu'ðu: Hvernig
verður framtíð Noregs? Höf-
um við nógan kraft til að
halda þessum hluta Noregs gegn
hinum samviskulausu árásum
innrásarhersins? Suður hjá
, Narvík og í héraðinu við Bodö
| var barist. Ýmsar fréttir bárust
Þessi mynd var tekin af norskri móður,vsem varð vorið 1940
að flýja frá Narvík með barn sitt og leitaði skjóls í kíetta-
skoru í fjöllunum fyrir loftárásum Þjóðverja og skothríð.
af yiðureigninni, sumar góðar
og aðrar slæmar. En við vildum
ekki gefa upp vonina um og
trúna á að okkur tækist að
standast árásir fjandmannanna.
En 7. júní, á 35. afmælisdag
hins fuilkomna sjálfstæðis Nor-
egs, kom tilkynningin um að
við yrðum að gefast upp. Við
urðum að leggja niður vopnin
og skilja einnig þennan síðasta
hluta Noregs eftir í hönd
f j andmannanna. Ban; i:. >. y..
okkar: Frakkar,' Pólverjar og
Englendingar gátu ekki hjálpað
okkur lengur vegna hins hræði-
lega ástands á vestur vígstöðv-
unum. Við stóðum einir og við
vorum næstum því orðnir skot-|a
færalausir. Þetta var tæpum 2ÍS>
vikum frá því að Narvik hafði
verið unnin úr höndum óvin-
anna, en þá höfðu þeir haft bæ-
inn á valdi sínu í 7 vikur.
Konungurinn og ríkisstjórnint
áttu nú að velja og valið var
bæði erfitt og þungbært. Átti
kopungi og ríkisstjórn var
árásarhernum á hönd, eða áttu
þeir að nota umboð það, sem
kor.ungur og ríliisstjóm var
veitt á síðasta fundi Stórþings-
ins að Elverum, aðfaranótt 9.
apríl, um að halda baráttunni
áfram, ef með þurfti, utan
Noregs? Sem betur fór var hin
retta leið valin, að yfirgefa
landið til þess að geta haldið
baráttunni áfram. í Suður-Nor-
egi, þar sem Þjóðverjar réðu
öllu, vissu menn lítiö um þaðy
sem var að gerast í Norður-
Noregi. Og tilkynningin, sem
var gefin út 9. júní,‘ um að
konungur og ríkisstjórn hefðu
yfirgefið landið, vakti sorg og
ef til vill gremju og gagnrýnL
En ei'tir því sem þróun atburð-
anna varð gleggri, og sérstak-
lega eftir ^ð.^september 1940,
þegar hinn þýzki landsstjóri,
Terboven, svifti konunginn
vöidum og bannaði konungs-
fjölskyldunni að koma aftur til
Noregs, og svifti einnig ríkis-
. stjórnina völdum, urðu allir
Norðmenn sammála um að kon-
ungur og ríkisstjórn höfðu valið
réttu leiðina.
í vfirlýsingunni til norsku
þjóðarinnar, sem út var gefin
Framh. á 6. síöu.