Alþýðublaðið - 15.07.1942, Page 5

ALfeYÐUBLAOS®
5
Miðvikudagar 15. júlí 1942.
EG var gisl hjá Þjóðverjum,
einu þeirra 580 Pólverja,
sem handteknir voru í Wawer
á jóladaginn síðasta, vegna þess,
að tveir þýzkir hermenn höfðu
verið myrtir nótíina áður. 117
okkar voru skotnir.
Ég kom frá jólamessu klukk-
an níu um , morguninn og gekk
nú gegnurr, furuskóginn áleiðis
til járnbrautarstöðvarinnar. —
Stöovarstjórinn hafði loí'að mér
því, að láta n#g hafa kol svo
sem í éins körfu handa móður
minni. Þai; áttu að vera láun
fýrir þao, aí g hafði stundað
fjöiskyidu hans í veikindum.
Ég sá hóp Þjóðverja koma á
móti mér. Ég vandaði mig í
göngulagi og gekk stillilega.
Þjóðverjar verða tortryggnir, ef
menn eru óstyrkir. Þetta voru
fjórir menn. Þeir voru ekki van-
ir að vera svona margir á ferð í
þessu rólega úthverfi Wársjár.
Einn þeirra val ekki einkennis-
klæddur. Það var Gestapo-mað-
ur. Þegar ég sá hann, vissi ég að
eitthvað mundi vera á seyði.
Þeir leituðu. á mér og létu mig
síðan fara. Ég sagði ekkert; þeir
heldur ekki.
Stöðvarstjórinn sagði mér,
þegar á stöðina kom, hvað gerzt
hefði kvöldið áður.
,,Um átta-leytið í gærkveldi
komu tveir Þjóðverjar inn í
knæpuna hjá honum Jósef Bar-
toszek og ráku alla Pólverja út.
Þeir létu Jósef stjana við sig allt
kvöldið bar til um klukkan tvö
um nóttina. Þá voru þeir oltnir
út af í fylliríi.
„Litlu fyrir sjö xnn morgun-'
inn röknuðu þeir úr rotinu og
heimtuðu, að bæði börn Jósefs
færu að syngja jólasálma fyrir
sig, en þeir blótuðu og formæltu
við lok hvers sálms. Um sjö-
leytið kom ókunnugur maður
þarna inn, hár og kaxlmannleg-
orr. Hann skipaði Þjóðverjunum
að þegja, nú væri jóladagur og
yrði því að hindra guðlast. Hún-
arnir fálmuðu eftir skamm-
byssum sínum, en ókunnugi
maðurinn varð fyrri tií. Hanp
skaut gegnrnn hjartað á öðrum,
en í hægra augað á hinum.
, S. S. menn komu þjótandi frá
Warsjá. Þeir hömuðust á vesl-
ings veitingamanninum í tvo
tíma, en hann fullyrti, að hon-
um væri ókunnugt um, hver
morðinginn hefði verið. Hann
kvaðst jafnvel ekki hafa verið
inni í salnum, þegar atburður-
inn gerðist.
• Þeir hengdu hann í dyrunum.
Þegar ég var á heimleið fann
ég ,til ótta, einkuin þegar þrír
bílar, fullir af svartliðum, hent-
ust fram hjá mér á leið til lög-
reglustöðvarinnar.
Þeir komu með stórar aug-
lýsingar, undirritaðai’ af von
Hasse, liðsforingja og yfirmanni
lögregluumdæmisins í Warsjá.
„Morðingjann verður að fram
selja innan tuttugu og fjögurra
klukkustunda. Eitt þúsund gísl-
ar hafa verið handteknir. Verði
morðinginn ófundinn kl. 7 f. h.
26. desember, verðá tvö hundr-
uð gíslar skotnir. Reglan er sú,
að fyrir einn Þjóðverja komi
hundrað Pólverjar eða Gyðing-
ar.“ '
Þögul og hreyfingarlaus fylk-
ing safnaðist framan við lög-
reglustöðina. Við lásum auglýs-
inguna aftur og aftur og litum
Baseball.

Síðan ameríksku hermennirnir komu hingað, hafa menn oft séð þá leika sér með kylfu og
lítinn knött. Þetta eru áhöldin, sem þeir nota í þjóðaríþrótt sinni, Basiíball, eins og þeir
kalla hana. Þegar þeir tala við íslendinga um þessa eftirlætisíþrótt sína, koma þeir að tómu
húsi, því að við þekkjum ekki leikinn og skiljum ekkert í hor.um, þegar við sjáum hann
leikinn. En við höfum nauðalíkan leik hér á íslandi. Það er ,,kíluboltaleikur“ barnanna,
sem byggist á sömu hugmynd og „baseball“. Knötturinn er sleginn út á völlinn (Sjá efri
myndina). Síðan hlaupa leikmenn vissa leið milli þriggja staða, sem liggjía á ferning.
i
lælgs*5g» seggfr frá:
Eg var gisl hjá Þjóðverjum.
hver á annan í ráðaleysi. Nú var j
klukkan orðin ellefu. Morðing- |
inn var sjálfsagt kominn lang- j
ar leiðir burtu. Og í hjörtum i
okkar óskuðum við þess, að
hann kæmist undan.
Við -fórum heim og biðum á-
tekta. Annað gátum við ekki
gert.
Fjöldinn allur af okkar mönn-
um hafði 'fallið í stríðinu eða
verið teknir til fanga, aðrir
höfðu farið til Rússlands eða
Englands eða annað þangað,
sem Pólverjar berjast enn. „Ef
þeir ætla að finna þúsund karl-
menn í Wawer,“ hugsaði ég með
sjálfum mér, „verða þeir að
handtaka drengi og níræða öld-
unga. Ef til vill ætla þeir sér að
skjóta kvenfólk líka.“
Móðir mín sat við gluggann
heima með hálfprjónaðan sokk
í höndunum. En hún var ekki að
prjóna; ég sá varir hennar bær-
ast, og tvisvar gerði hún kross-
mark fyrir sér. Ég reyndi að
HÖFUNÖUR þessarar
greinar er nólskur
læknir, W. B. Sta/ski að
nafni. Hann var; meðai 580
gísla, sem teknir voru í
Wawer, sem er úthverfi
Warsjár. Hann slapp frá
Póllandi fyrir skömmu.
B óðir hans hjálpaði honum
til Bandaríkjanna. Haam
dveist nú úti í sveit og er
að ná sér eftir hina ægi-
legu atburði, sem fóru afar
illa með hann.
__________________,_'___
sýnast rólegur. Ég var læknir
og hvert mannsbarn í Wawer
þekkti mig. Þeir hlutu að taka
mig í gísling. Ég leit á úrið mitt.
Klukkan var þegar orðin eitt.
Hví voru þeir nú að kvelja okk-
ur með því að láta okkur bíða?
Enn heyrðist ekkert. En allt
í einu sá ég að móðir mín kippt-
ist til. Ég leit út og sá, að þeir
voru að koma. Sjö, átta, ef til
vill tíu voru framan við húsið.
Svartir frakkar, myndir af
hauskúpum og krosslögðum
leggjum á hjálmum. Þeir gengu
fram hjá í halarófu. Þeir fóru
fram hjá húsinu okkar!
En — nei; er röðin fór fram
hjá, námu tveir staðar framan
við dyrnar hjá okkur. Þeir voru
með hríðskotabyssur og hand-
sprengjur við beltið.
Þarna stóðu þeir hreyfingar-
lausir í hálftíma.
Þá komu tveir enn aftur ofan
götuna. Þeir höfðu Edward Sza-
buniewicz, sem verið hafði ná-
gránni minn í 18 ár, á milli sín.
Á hverjum morgni hafði ég séð
hann ganga fram hjá til þess að
ná í hálfátta lestina, en með
henni fór hann inn í Warsjá, þar
sem hann vann 1 banka. Nú vai:
hann ellilegri en áður. Hend-
urnar voru spenntar aftan á
hálsinum.
Tveir komu enn ofan götuna,
drógu Theódór litla Piekarski á
eftir sér. Hann var ekki nema
16 ára. Faðir hans var undirfor-
ingi og nú fangi í Þýzkalandi.
Theódór og 15 ára gamall bróðir
hans önnuðust veika móður
sína. Hendur hans voru líka
spenntar aftur fyrir hnakka.
Nú þóttist ég skilja, hvað þeir
væru að gera. Þeir tóku einn
og einn í einu og gengu á röðina
í gotunni.
Nú var komið að mér.
„Þú kemur með okkur!“ skip-
uðú þeir. Og þegar mamma stóð
upp, sögðu þeir henni að standa
kyrri. „Hver sá, sen; lætur sjá
sig á götum úti fyrir kl. 7 í
fyrramálið, verður tafarlaust
skotinn.“
Einn þeirra leit á móður mína
og sagði: „Það má sækja líkin
á skólaleikvöllinn Þar fer af-
takan fram klukkan sjö í fyrra-
málið.“
„Upp með hendurnar!" skip-
uðu þeir. „Spennið greipar aft-
an við hnakkann, annars verðið
þér skotnir.“
Ég var nú gísl, og það átti að
skjóta mig kl. 7 næsta morgun
á skólaleikvellinum.
Á honum mættum við hóp,
sem hafði sex nágranna okkar
meðferðis. Á næsta horni bætt-
ust fimm við. Raðirnar lengd-
ust. Þarna voru unglingspiltar
og fjörgamlir menn. Sabunie-
wicz sneri sér að mér og virtist
ætla að segja eitthvað. Hann var
barinn niður með riffiLskefti.
Eftir það þorðum við ekki að
líta til hægri né vinstri.
Wawer var eins og dauð borg.
Ekkert lífsmak sjáanlegt. Bara
þessi draugaléga fylking fölra
manna, rekin áfram af nazist-
um með stálhjálma.
Staðnæmzt var við lögreglu-
stöðina. Okkur var skipað í
fimm manna raðir. Ég var í
tuttugustu og annarri röð, fjórði
frá vinstri. Þýzkur liðsforingi
með svipu í hendi gekk bölv-
andi fram hjá. Við vorum
færri en 1000. Þeir vildu iá
fleiri.
Þarna stóðum við í sjónum
með hendur fyrir aftan hnakka,
meðan hermenn leituðu a^
fleirum. Tveim klukkustundum
áður höfðu þeir skipað konu
Piekarkis undirforingja að
benda á hvorn sona hennar þeir
ættu að taka. Þegar hún féll í
öngviti, tóku þeir þann eldri.
Nú komu þeir með þann yngri.
Ekki veit ég hve lengi menn
óttast dauðann, en nú var ég
| hættur að óttast. Og mér fannst
hinir vera eins rólegir og ég.
Þegar dimma ték og við höfð-
um staðið þarna matarlausir
klukkustundum saman fóru
gömlu mennirnir að bila. Þegar
einhver féll, veltu nazistarnir
honum á andlitið og keyrðu
hann ofan í snjóinn til þess að
hressa hann með kuldanum.
Þeir tveir, sem næstir stóðu,
voru síðan látnir reisa hann á
fætur.
Kl. 10 um kvöldið var komið
með nokkra gísla í viðbót, eitt-
hvað 20 unglinga, og fáeina öld-
unga, sem þeir höfðu sleppt í
fyrra skiptið.
Rakarinn okkar varð sem
lamaður, þegar hann sá tvo ,S. S.
menn koma með 13 ára gamlan
son hans. Þama sá ég líka Las-
Frh. á 6. sföu.