Alþýðublaðið - 14.08.1942, Síða 4

4
ALI»ÝfHmSJI0«Ð
Föstudagur 14. ágúst 1942.
Útv«f«nðl: AIþýiaílokk*rinn
Kttstjórt: Stofán Pjetursson
Ritstjóm og afgrelSsla í Al-
þýOuhúsinu vi3 Hverfisgötu
Simar ritstjómar: 4901 og
4903
Simar afgreiðslu: 4990 og
4908
V*r8 i lausasðlu 25 aura.
AlþýSuprentsmlðjan h. 1.
Átta stunda
vmnudagur.
EITT að feelztu stefnumál-
um verkaly.ðsíhreytfmgar-
innar, frá upphafi, ihefir verið
íkrafan um átta stunda vinnu-
dag. 1 öUum löndum iþar sem
um f rjáls verkalýðssamtök hefir
verið að ræða, hefír þessari
fcröfu verið á lofti (haldið, og
víða hefir vel iþokast í áttina,
og fyrir stríðið (hafði þetta tak-
mark náðst í allmörgum lönd- ,
um. Allstaðar kostaði sá sigur
langa og erfiða baráttu við
yfirstéttina, sem ekki vill unna
vinnandi fólki hvíldar, iheldur
iáta það þræla eins og skyn-
lausar skepnur nótt og dag. Með
Ijúfu g]eði a^ðstéttanna íhefir
átta stunda .vinnudagur hvergi
fengizt í lög leiddur.
Nú hefir styrjöldin víðast-
hvar lagt þungar byrðar á þjóð-
irnar, ög þá auðvitað sérstak-
lega þær, sem í mesta eldinum
standa. Átta stunda vinnudag-
urinn hefir aftur orðið að þoka
íyrir hinni óskaplegu þörf hern
aðarþjóðanna fyrir vinnukraft.
En í öllum lýðræðislöndum
verður að líta á þetta sem bráða
birgðaástand. Eftir stríðið mun
verkalýður þessara landa ekki
öðru una en heimta aftur þessi
nýfengnu réttindi. Og sigri
lýðræðið í heiminum mun átta
stunda vinnudagurinn fara sig-
urför um heiminn, — iþvf að
hann er (þáttur í því, sem koma
skal.
Hér á f slandi hef ir átta stunda
vinnudagur enn ekki fengizt
lögleiddur. ÍÞó ihefir mikið áunn
izt um styttingu vinnutímans
s^ðan vejrkalýðsShtteyfingarinn-
ar fór að gæta hér. Það er ekki
lengra síðan en tveir tugir ára,
að sjómönnum á togurum var
tryggður ákveðinn hvíldartámi,
og var það fyrir ibaráttu Jóns
Baldvinssonar og Alþýðuflokks
ins. Áður hafði stritið og vök-
urnar verið takmarkalaust.
Undanfarnar vikur hafa sum-
staðar tekizt kaupgjaldssamn-
ingar, sem litið gætu þannig út,
að með þeim fengju verkamenn
átta stunda vinnudag. En á
þessu og reglulegum átta stunda
vinnudegi er mikill munur. Átta
stunda vinnudagurinn er varan
legt ástand, fest með ilögum og
óumbreytanlegt nema með lög-
«m,
Nú hefir Alþýðuflokkurinn á
alþingi borið fram tillögu um
að undhibúin verði löggjöf um
ótta stunda vinnudag í þeim
atvinnugreinum, sem því verð-
ur vjíð komið. Tækifærið er
tilvalið, gróði atvinnrekend-
Þriðja grein 8unnars Stefánssonar:
Músnæðisvandræðin i Reykjavík:
Frásðgn hinna húsvilltu sjálfra.
TÖLUR eru mjög leiðinlegar
aflestrar, í blaðagreintun
sérstaklega, en þó hefi ég
neyðzt til að taka þær með, því
ella var ekki hægt að gera
grein fyrir ástandinu í húsnæð-
ismálunum, eins og það er í.
dag. Að vísu voru gerðar
skýrslur yfir ýmislegt annað,
sem viðkemur hinum húsvilltu,
svo sem nákvæmlega yfir hvers
vegna fólkið telur sig húsnæð-
islaust, í hvernig húsnæði það
dvelur nú og mætti geta þess
hér, að í allslausum herbergjum
dvelur nú; um stundarsakir þó,
margt af því, 65 fjölskyldur.
Hafa þær til afnota eitt einasta
herbergi án alls aðgangs að eld-
húsi eða eldunarplássi o‘g þá oft
afskipt frá allra nauðsynlegustu
afnotum af vatni og frárennsli,
nema þá að litlu leyti fyrir góð-
vild óviðkomandi fólks. í hús-
næðum foreldra >;og annarra
vandamanna telja 113 fjöl-
skyldur sig dvelja og má nærri
geta, að þær eru ekki alltaf of
velkomnar þó liðnar séu vegna
frændsemi eða vináttu. í spít-
ölum og ýmsum góðgerðar-
stofnunum segjast 5 dvelja, 24
telja sig hafa flúið bæinn vegna
húsnæðisskorts, 14 hjón leituðu
sér húsnæðis á þann hátt og
fengu, að konan réðist til vinnu
á heimilum, sem létu henni þá
í té eitt herbergi (stúlkuher-
bergi) til afnota fyrir hana og
mann hennar, og mætti svo
lengi telja, en margt úr skýrslu
þessari hefir áður verið birt,
svo ekki virðist ástæða til að
fjölyrða um hana.
Þá hafa verið gerðar skýrslur
yfir hvaða fólk þetta er, sem
húsvillt telur sig vera, hvaða
vinnu það stundar o. s. frv. Eru
langflestir fjölskyldufeðranna
verkamenn, þá koma sjómenn,
bílstjórar o. fí. Einnig rekur
maður augun í svo að segja
hverja stétt þjóðfélagsins í
skýrslunum, t. d, eiga forstjór-
ar, verkfræðingar, læknar, lög-
fræðingar, prestar, doktorar,
skólastjórar, iblaðam. o. s. frv.
einn eða fleiri fulltrúa meðal
hinna húsvilltu, svo vandræðin
virðast síður en svo vera bund-
in við eina stétt eða atvinnu-
grein, heldur almennt í öllum
stéttum. Af konunum eru flest-
ar ekkjur, sem hafa börn, og þá
oft 1—2 gamalmenni á fram-
færi sínu, og er ástandið oft sér-
staklega slæmt hjá þeim. Einni
ekkju man ég eftir, sem við mig
talaði grátandi um það leyti,
sem skráningin fór fram. Taldi
anna er gífurlegur og fjárhag-
ur ríkisins (blómlegur. Verka-
lýðssamtökin hafa borið sigur
úr ibýtum í baráttunni við hin
illræmdu ikauþkúgujnarlög
ríkisvaldsins og eru nú að
heimta samningsrétt sinn aftur.’’
Jafnframt óska þau eindregið
eftir því, að kaupgjaldið í land-
inu sé samræmt. Það er því
eðlilegt, að stytting vinnutím-
ans verði næsta skrefið, og hefir
.......♦......
hún það lítils virði, að lofa og
prísa sjómennina á hátíðum og
tyllidögum, og telja þá hermenn
þjóðarinnar og allt sMkt þvað-
ur, ef svo, þegar þessir hraustu
hermenn hefðu barizt í orrust-
unni fyrir brauðfæðingu þjóð-
arinnar, og orðið að láta í minni
pokann fyrir vítivélum vold-
ugra vopnþjóða, að þá væri
þannig séð um ekkjur þeirra og
börn af hálfu þess sama þjóðfé-
lags, sem þeir fórnuðu dýrustu
fórninni, lífinu sjálfu, að þau
yrðu að reika manna á milli til
þess að fá skjól yfir nóttina, en
halda síðan þaðan aftur að
morgni í hihni ráfandi leit sinni
að vistarveru. Ég verð að
játa, að mikið er satt í orðum
ekkjunnar, og veit að mörgu
tárinu er úthellt vegna synda
þessa þjóðfélags, sem þannig
býr í haginn fyrir þegna sína.
Einnig hefir verið gerð
skýrsla um það, hve mannmörg
þau heimili eru, sem telja sig
húsvillt. Hefir þeim verið skipt
niður eftir fjölda barna í hverju
fyrir sig, þá eftir fjölda fullórð-
inna einstaklinga og barna,
einnig yfir þær, sem aðeins full-
orðnir einstaklingar skipa o. s.
frv. Verður athygliL manns; að
sjálfsögðu sérstaklega -vakin á
þeim fjölskyldum, sem flest
börnin hafa á framfæri og þá
fullorðna einstaklinga líka. Sér-
staklega aðkallandi húsnæðis-
þörf virðist vera fyrir hendí hjá
t. d. einni f jölskyldu, sem. í! eru
hjón með 7 börn öll innan ferm-
ingaraldurs, ein hefir á fram-
færi 6 böm, 5 hafá- á framfæri
5 börn o. s. frv. Fimm 5 manna
fjölskyldur hafa á framfæri
sínu 1 barn og þannig hefir
verið gerð skýrsla um allar
f j ölskyldurnar.
Ein spurningin,. sem fýxir
hina húsvilltu var lögð, hljóðaði
eitthvað á þá léið, að ef skýrslu-
gefandi hafi talið sig vera hús-
næðislausan frá t. d. 14. maí s.L
eða frá fyrri tíina, hvar hann
hafi þá dvalið þar til skýrslan
er tekin. Að vísu hefi ég áður
greint frá niðurstöðutölunum í
þessu efni, en fróðlegt finnst
mér þó að athugaðar séu nokkru
nánar hinar ýmsu frásagnir og
ætla ég að láta skýrslugefendur
hafa orðið sjálfa, svo mönnum
geti ljóst orðið, að hér er um
vandamál að ræða, sem verður
að taka tillit til og bæta úr, og
það nú þegar, því afleiðingar
þess ástands, sem nú ríkir, er
ómögulegt að sjá fyrir, og víst
Alþýðuflokkurinn nú tekið upp
forystuna í iþessu mikla stefnu-
máli alls verkalýðs.
Það væri okkur íslendingum
sómi, ef löggjöf um átta stunda
vinnudag mætti nú takast. Eft-
ir stríðið verður hann upp tek-
inn víða um lönd, hví skyldum
við ekki stágá skrefið nú, úr
Iþví að kringumstæður okkar
leyfa það?
# * *
er, að ef ekki verður úr bætt,
og ástandið á eftir að versna frá
því, sem það er nú, þá er slíkt
þjóðarböl í vændum, að alvar-
legra gæti orðið en hallæri og
drepsóttir liðinna alda.
Ég hefi aðeins breytt manna-
og staðanöfnum þannig, að
kalla alla og allt N. eða N. N.,
en að öðru leyti fer hér á eftir
þaö, sem skýrslurnar segja í
hinum ýmsu tilfellum um dval-
arstaði og aðrar athugasemdir,
sem skýrslugefendur hafa sjálf-
ir latið skrá eftir sér. Þess skal
getið, að í mörgum tilfellum
eru konur eða unnustur hinna
húsvilltu fjölskyldufeðra barns
hafandi, eða alls 38 konur, og er
þá sleppt þeim athugasemdalið
skýrslnanna.
Og hafa hinir húsvilltu þá
orðið, og ég vil treysta ábyrg-
um mönnum þessa þjóðfélags
að hlusta á þá, áður en það er
um seinan, og bæta úr þörfum
þeirra, því ennþá treysta þeir
þeim til þess, þótt vonin verði
með hverjum deginum veikari
og gremja þeirra í garð yfir-
valda þeirra, sem áttu úr þessu
að bæta í byrjun og koma í veg
J ÓNAS FRÁ HRIFLU er nú I
aftur byrjaður að skrifa
Mnar' feitletruðu upplausnar-
greinar sínar í fyrsta dólfc Tím-
ans. Ein af (þessum greinum
birtist í Tímantím í gær og
nefndist ,Hjól upplausnarinnard
Er hún eitt óslitið ramavein
yfir iþví, að ilaunastéttirnar
skuli nú loksins vera að fá
nokkra grunnkáupshækkun
eftir að allar aðrar stéttir at-
vinnurekenda og framleiðenda
hafa rakað saman fé í sam-
fleytt þrjú ár á skjóli stráðsins.
Er grein Iþessi full af hrakspám
um það, hvernig fara muni fyr-
ir það, að stríðsgróðamönnun-
um og flokkulm þeirra tókst
ekki að halda kaujpinu niðri
með gerðardóminum eins og
sjá má á eftirfarandi niðurlags
orðum hennar:
„Kapphlaupið um stríðsgróð-
ann hefir staðið með sjúkum á-
kafa síðan í nóvember 1939. Allir
hafa ætlað að verða ríkir. Allir
hafa ætlað að stjórna. Þeir, sem
hafa átt að stjórna, hafai löngum
riðað í sessi. En eftir því, sem
lengra líður, gerist vél dýrtíðar-
innar 1 æsilegi'i og óviðráðanlegri.
Meðan kápphlaupið stefnir að
því að fella íslenzka peninga í
verði, eyða sjóðum og samanspör
uðu fé fyrri og seinni tíma, standa
margir menn í þeirri skelfilegu
bjánatrú, að þeir séu að verðá rík
ari og ríkari með degi hverjum.
í stað þess eru allir að verða
snauðir. Atvinnuvegirnir eru að
grotna niður. Matvælafrámleiðsl-
an minnkar. Siglingar til útlanda
fara minnkandi. Sú stund sýnist
fyrir bölið, verði meiri eftir
því sem húsnæðisleysisdögun-
um fjölgar.
*
„Fengið að vera á N-götu hjá
móður skýrslugefanda, sem
hefir 5 manna heimili fyrir
(sjálfur hefir skýrslugefandi
fjóra fullorðna og 1 barn í heim-
ili). Svefnrúm á gólfi í einu her-
bergi. Stöðug veikindi.“
„Varð að segja húsnæðinu
lausu vegna heilsubilunar og
dvalar á Vífilsstaðahæli. Er nú
*
að verða útskrifaður þaðan og
verður þá húsnæðislaus í haust.
Konan og barnið hjá foreldr-
um.“
„í vetur kom hann konu
sinni og barni fyrir vestur í N-
vík. Frá í vor er konan starfs-
stúlka á Hótel N. og sefur þar,
en barnið er í sumardvöl.
Skýrslugefandi fær að sofa
sjálfur hingað og þangað, oft á
gólfinu í búðinni á N-götu, en
kaupmaðurinn þar er kunningi
hans.“
„Missti atvinnuna vegna hús-
næðisleysis (er listmálari).“
„1. okt. s.l. tók skýrslugefandi
upp heimilið, ráðstafaði börn-
unum burtu úr bænum, en fær
sjálfur að sofa hjá ýmsum
kunningjum með konuna."
„Var sagt upp fyrir einu ári,
en sátu í trássi þangað til í vor,
iþó fóru þau. Síðan er konan
Frh. á 6. nflðu.
ekki fjarlæg, að íslendingar neita
algerlega að nota sín eigin skip.
Menn tala um að þjóðin þurfi
betri stjórn á verkamálunum og
framleiðsunni, betra þing og betri
ríkisstjórn. Sjálfsagt er allt þetta
nauðsynlegt. En meðan borgarar
landsins taka þátt í blindri og
hlífðarlausri keppni um ímynduð
auðæfi, er óhugsapdi að þjóðin fái
forystu, sem breyti gangi mál-
anna. Ef til vill þurfa að gerast
ytri tákn, svo sem það, að milli-
landaskipin liggi aðgerðarlaus, en
þjóðin svelti í landi, til þess að
landsmenn láti ekki töfraspegil
stríðsgróðans villa sér sýn, og
skilji, að þjóðin er /nú í meiri
hættu á marga vegu heldur en
nokkurn tíma fyrr í tíð núlifandi
manna."
Já, það er vitanlega ágætt,
að formaður Framsóknarflokks
insTóti þannig í ljós vandlæt-
ingu sína yfir kapphlaupinu
um stníðsgróðann. En hefði það
ekki verið viðkunnanlegra og
affarasælla, að eitthvað hefði
orðið vart við þessa vandlæt-
ingu hans áður, og ekki fyrst
nú, vegna hinnar Mtilfjörlegu
kauphækkunar til handa launa-
stéttunum? Það er líka að sjálf
sögðu gott að segja '„borgur-
um ,landsins“ til syndanna í
sambandi við kapphlaupið um
stríðsgróðann, eins og íormaður
Framsóknarflokksins gerir nú.
lEn hver hefir afstaða Fram-
sóknarforingj anna sjólfra ver-
ið? Hafa þeir ekki tekið full-
komlega sinn þátt í þessu kapp-
hlaupi og togað fylgismenn
Frh. á 6. síðu.