Alþýðublaðið - 20.08.1942, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Fimmtudagur 20. ágúst 1942.
fM|n)í>ubU{HÖ
■Úigeíandl: Alþýínflokkmrinn
Utstjórl: Stoiáu rjetunsoa
Eltstjóm og afgrelSsla í Al~
þýBuhúsinu við Hverfisgötu
Stmar ritstjómar: 4901 og
4902
Simar afgreiðsiu: 4900 og
4906
VerS 1 lausasðlu 25 aura
AlþýSuprentsmlSjan it. f.
Börnin og heimkoma
peirra úr sveitam
Iandsias.
BÖRNJiN ihafa nú verið á sum
ardvalarheimilinum rúma
tvo mánuði. Allar fréttir, sem
borizt ihafa af heimilunum,
herma, að börnunum líði mjög
vel. Að vísu hefir kíkhóstinn
herjað heimilin, og hlaupabóla
hefir gert töluvert vart við sig,
að minnsta kosti á sumum heim-
ilanna, en þetta er nú allt í rén-
un og börnin eru frísk og á-
nægð.
í>að mun vera ætlun sumar-
dvalarnefndar að fara að flytja
bömin heim upp úr næstu mán-
aðamótum. Ef tíðin verður mjög
góð verður þó ekki flýtt sér að
því, en stutt fram undir og
kannske ekki farið að flytja
bömin heim fyr en undir miðj-
an september.
Yfir höfuð má fullyrða, að
sumardvöl barnanna hafi tekizt
mjög vel, það sem af er. Og er
það mjög gleðilegt, því að hér
er um merkustu starfsemi að
ræða, sem hafin hefur verið
hér á landi á síðari árum. Eiga
þeir menn mikinn heiður skil-
inn, sem áttu upptök að þessari
starfsemi og hrundu henni af
stað, en þar var Arngrímur
Kristjánsson skólastjóri fremst-
ur í flokki.
En hve nær byrja barnaskól-
arnir? Ekkert mun enn fylli-
lega ákveðið um það, en allar
líkur benda til að þeir muni
ekki byrja að þessu sinni fyrr
en fyrsta október.
Ef sú verður raunin á, mun
fólki líka það vel. Menn vilja
ihelzt, að bömin dvelji sem
lengst í sveitinni, enda er á-
standið ekki þannig, að fólk
óski eftir því að bömin komi
fljótt heim. Það er líka heppi-
legast fyrir þau að koma ekki
hingað til bæjarins fyr en rétt
áður en skólarnir byrja.
Styrjöldin breytir mörgum
viðhorfum. iÞað á einnig við
okkur hér á íslandi, iþótt iþað
eigi enniþá meira við þá, sem
heima eiga í styrjaídar löndun-
um. Þó að hér sé meira frelsi
en alls staðar annars staðar, þá
fylgir styrjöldinni ýmislegt,
sem breytir heimilislífinu og
daglegu starfi geysilega frá því
sem áðux var. Breytingin er
minnst til sveita, þó að styrj-
aldarástandið hafi einnig þar
þau áhrif, að þar er nú meira
lagt að sér með vinnu en nokk-
um tíma áður.
Hér í Reykjavík er ekki sama
ró yfir lífi manna og áður var.
Þetta hefur slæm áhrif á börnin
önnur grein Arngrims Kristjánssonar:
Ivar er að finna stærstu veilurnar
í frseðslu" og uppeldiskerfi okkar?
Þá er íþað sem þau eru fermd
VIÐ þann litla barnaskóla
er ég veiti forstöðu hér í
bæ, luku prófi á s. 1. vori 39
börn.
Við athugun, er m. a. 'bygg-
ist á viðræðuim við aðstand-
endur, mun verða leitast við
að tryggja 14 þessara bama
eitthvert franfhaldsnám, enda
eru flest þeirra fremur vel gef-
in og munu yfMeitt reynast
prýðilega fær til að afkasta
vinnu, er fram í sækir, er krefst
meM og minni undirbúnings
menntimar.
í þessu samibandi hefi ég
snúið mér til forstöðumanns
fræðslumálaskriifstofunnar. hr.
Helga Eliassonar; og (býst hann
við að þetta hlutfall (að, sem
svari % hl. barna njóti fram-
haldsnáms, en % ekki), muni
láta nærri sanni hér í Reykja-
vík.
Nú er það ekki viðfangsefni
mitt í þessari grein, að taka
hér sérstaklega til yfirvegunar,
hvernig framhaldsskólunum
tekst til, með fræðslu og upp-
eldi þessara 33 % barna er halda
áfram námi. Ýmislegt er það er
gerir þeim mönnum erfitt um
vik, er þar starfa. Valda því
ýmsir ágallar hins ahnenna
ibarnaskóla( er ég mun að
nokkru víkja að síðar, en þó
kannske fyrst og fremst hinn
ömurlegi húsakostur og aðrar
ytri aðstæður, er framhalds-
skólar eiga við að húa, iþó að
Kvennaskólanum einum undan-
teknum.
En ég vil þó leyfa mér áð
fullyrða það, að framhaldsskól-
arnir rækja fyrst og fremst
skyldur sínar við fræðsluna,
og tekst vafalaust vonum fram-
ar, miðað við allar aðstæður.
— En uppeldisstofnanir eru
þessir skólasr ekki. Þar muln
lika fyrst og fremst vera gild-
andi lögmál ,yítroðningsins,“
eins og raunar Mka má segja
um hinn almenna barnaskóla,
þótt þar takist almennt miklu
miður, vegna þess, að þar er
líka, verið að stritast við „að
troða í“ þessi 66%, sem fram-
haldsskóhnn kemur aldrei
hvorki til að heyra né sjá.
Nei, hér eru það ekki fram-
haldsskólamir, í þeirri mynd
er iþeir nú eru starfræktir, að
svo' stöddu viðfangsefni mitt,
heldur er það ætlun mín að
leiða athygli lesendans að því,
hvernig búið er í haginn fyrir
hin 66% barnanna, er fara
á mis við allt eftirlit og alla
umhyggju frá hálfu þjóðfélags-
ins, árið sem þau verða 14 ára,
á næmasta og viðkvæmasta
aldursskeiði þeirra.
Þá er það, sem þessi iblessuð
börn eru kvödd í barnaskólan-
um og þeim afhent fullnaðar-
prófskírteinin sín.
og upplausnarástandið sem nú
er, annirnar og hraðinn á öllu
og öllum gerir uppeldið erfiðara
og áhrifin, sem börnin verða
fyrir ekki eins góð. Það er því
lika þess vegna, sem ekki á að
upp á „faðirvorið sitt“ — og
fermingargjafirnar( þá er þeim
sagt, að þetta Mf, sem 'bíði
iþeirra sé að vísu nokkuð harð-
drægt og Ihrjóstugt, og stundum
sé þar nokkuð „hált á svellinu",
enda sé þar mörgum æði oft
hnotagjarnt. — En þau verði
spjara sig, þrátt fyrir það, og
í sannleika sagt, er það undra-
vertj (hvað mörg( þeárra gera
það.
Þegar börnin eru 12—13 ára,
lifa þau mörg hver á einskonar
sæluvímu í tilhugsunum um
þau tímamót, er ibíða þeirra,
þá á næstunni. — Tilhugsun-
inni um að mega innan stund-
ar fara að lifa eins og fullorðið
fólk og tileinka sér lífsvenjur
þess.
Svo fcoma þessi langþráðu
tímamót: Afhending fullnaðar-
prófsskírteinisins og fermingin,
sem hvorttveggja í senn gerir
sitt til iþess að staðfesta hina
neikvæðu trú og ókvörðun hins
veikgeðja og næma ungmennis,
að því sé óhætt, að taka upp siði
og háttu hinna fullorðnu, sem
það þó, af ofur skiljanlegum
og eðMlegum ástæðum er alls
ekki fært um að gera.
Hér blasir við oss staðreynd,.
að þótt þjóðfélagið leggi nú,
eins og standa sakir, all sæmi-
legan grundvöll vegna unglings-
ins, með starfrækslu hins al-
menna barnaskóla, (er að vísu
gæti verið betri og traustari)
þá drýgir það hróplega synd
gegn æskunni, og þá um leið
gegn sjálfu sér, með því að
kasta ungmenninu jafnmiskunn
arlaust, á þennan hátt, og und-
ir þessum skilyrðum, út í hring
iðuna, og ef svo mætti segja, að
skipa honum að fara að fojástra
við að verða að fulltíða manni,
löngu áður en hanai er fær til
þess.
Hér er að finna stærstu veil-
ur og misbresti í inúgildandi
skóla- og uppeldiskerfi voru.
— Hvað ibíður svo þessa hóps,
er árlega er rekinn á þennan
hátt út í lífsbaráttuna?
Á kreppu- og ládeyðutímum,
eru þetta hinir svokölluðu „at-
vinnulausu unglingar“ er
liggja upp á foreldum sínum,
eða, að þeir eru illa séðir
á atvinnumarkaðinum, hafi
eiruhver þá miskunnað sig yfir
þá fyrir kunningsskap við for-
eldrana, og tekið þá í vinnu.
Á velti- og gróðatímum,
eins og nú, fær unglingurinn
vinnu, auðveldlega og eftirtölu-
laust.
— Er þá ekki allt í lagi,
spyrja menn? „Vinnan göfgar
manninn“, það er viðurkennd
staðreynd. — Víst er svo. Þó
er ekki allt með felldu, þótt á
yfirborðinu séu velgengnistím-
flýta sér að því að kalla börnin
heim úr kyrrð sveitalífsins.
Er þess vænzt( að þeir, sem
þessum málum ráða hafi þetta
í huga.
ar og unglingurinn hafi vinnu
og fulla hendur fjár, því ráð-
villt og óupplýst ungnienni, sem
ekki er sprottin grön, en er
„með fullar hendur fjár“ og læt
ur því sem hann eigi „hálfa
veröldina“, er einhver ömurleg-
asta hryggðarmynd, er folasir
við í niútíma þjóðfélagi.
— Allt ber því að .sama
brunni, að hvemig sem tímarn-
ir eru, hvort heldur er ,kreppa‘
eða ekki ,,ikreppa“, þá verður
að leyfa baminu að vera barn,
meðan það er barn.
Það er: að fara gálauslega
með manngildið. — það er að
sóa þeim dýrmætustu verðmæt-
um, sem fyrir finnast á iþessari
jörð( ef æskan í landinu, er
ekki einvörðungu látin verja
æskuáranum til þess, að búa
sig undir að lifa heilbrigðum,
AÐ er nú mikið að því gert
í sambandi við vinnudeil-
urnar, sem nú standa yfir, að
útmála fyrir þjóðinni, hver
hætta vofi yfir henni, ef áfram-
hald verði á slíkum deilum. Vís-
ir skrifar um þessi mál í gær
meðal annars:
„Öll sú velgengni, sem mikill
hluti þjóðarinnar hefir verið að
sækjast eftir til þess að geta veitt
sér ímynduð gæði, byggist á sam-
göngunum við útlönd. Undanfarin
ár hafa þær verið í sæmilegu lagi,
þrátt fyrir sjóhernað, skipaskort
og margs konar erfiðleika. Mikið
af þessum skipakosti hefir nú
verið af okkur tekinn og er eng-
inn vafi á, að orsakimar eiga ekki
minnst rót sína að rekja til þeirrar
staðreyndar, að íslendingar höfðu
ekki manndóm í sér til að halda
sundurlyndi sínu burtu frá af-
greiðslu þessa skipakosts, sem okk-
ur var meiri lífsnauðsyn að halda
en nokkru öðru, eins og sakir
standa. Þjóð, sem á í ófriði, hefir
enga meðaumkun með fólki, sem
hefir ekki þroska til að halda
deilum sínum utan við þann far-
kost, sem flytur til þeirra matinn.
Það er augljóst, að engin ófriðar-
þjóð mundi láta sér til hugar
koma að leigja skip sín þeim
mönnum, sem tefja þau í verkföll-
um í hverri ferð. Til þess eru skip
of dýrmæt á styrjaldartímum.
Jafnvel okkar eigin skip verður
okkur ekki leyft að binda í höfn
með verkföllum.“
Og enn fremur skrifar Vísir:
„Þegar svo er komið, að þjóðin
fær engar vörur fluttar til landsins
nema með íslenzkum skipum, þá
rennur upp sú stund, er endaskipti
verða á ástandinu. Þá hverfur hin
ímyndaða velgengni eins og reyk-
ur. Vöruskorturinn gerir strax vart
við sig. Með hverjum degi verður
færra það sem peningarnir geta
keypt. Byggingarvinnan hættir af
því, að efnið skortir. Starfsemi í
ótal greinum dregst saman eða
hættir af sömu ástæðu. Samgöng-
umar á landi hætta vegna benzín-
skorts. Verzlun og viðskipti
minnka og eftirspum eftir starfs-
Svefinpokarnir
konanir
aftnr
GrettisgötUv 57.
2-3 trésmiði
vantar okkur strax.
Löng vinna.
Hátt kaup.
V. B. BORGIN,
Mjölnisvegi 52. Sámi 4483.
hamingjusömum og afkasta-
drjúgum manndómsárum.
Amgr. Kristjánsson.
fólki á því sviði hættir. Vinnu-
krafti verður ofaukið í iðnaðinum
vegna hráefnaskorts. Svona mætti
lengi telja. Þetta er ófögur mynd,
en það er sú mynd, sem nú er að
skapast í þessu þjóðfélagi. En fáa
mun fýsa að gera sér grein fyrir
því, hvernig myndin verður, ef ís-
lenzku skipin hætta að starfa
vegna þess, að enginn fæst til að
sigla þeim milli landa eða afgreiða
þau, er þau koma í höfn.
Framundan er bóði, sem brotið
getur íslenzku þjóðarskútuna í
spón fyrr en nokkum varir, ef
heimskuleg togstreita og sjaldgæft
ábyrgðarleysi verður ekki nú þeg-
ar látið víkja fyrir hagsmunum
þjóðarinnar.11
Um þessi skrif Vísis er það að
segja, að það er að sjálfsögðu
ekki nema gott'að vara þjóðina
við yfirvofandi hættum. En ef
þessar hættur eru eins alvarleg-
ar og Vísir segh' — og það skal
ekkert í efa dregið hér — mætti
þá ekki vænta þess, að atvinnu-
rekendurnir í flokki hans sýndu
svolítið meiri skilning á þeim
og svolítið meiri þegnskap til
þess að reyna að firra þjóðina
voðanum, en þeir hafa gert und-
anfarna daga í viðskiptum sín-
um við félag hafnarverkamanna
og' daglaunamanna yfirleitt hér
I í Reykjavík? Eða eru þessar
hrakspár máske aðeins skrifað-
ar fyrir verkamennina? Eiga
þeir einir að sýna .sldlning og á-
byrgðartilfinningu? Eru það
þeir, sem mest hafa haft af
stríðsgróðanum að segja og
færastir eru um það að sýna
þegnskap? Ætli það væri ekki
nær fyrir atvinnurekendur að
sýna ábyrgðartilfinningu sína
og þegnskap í verki með því að
veita verkamönnum refjalaust
þá lítilfjörlegu hlutdeild í stríðs
gróðanum, sem fram á er farið,
heldur en að vera að láta blöð
sín skrifa slíkar hrakspár á degi
hverjum?