Alþýðublaðið - 20.08.1942, Blaðsíða 6

Tilkynning
frð miðstjðrn Aiþýðnflokfcsins.
Sameiginlegur fundur stjórnar Alþýðuflokksins,
aðalmanna og varamanna, og frambjóðenda flokksins
í síðustu alþingiskosningum verður séttur í fundar-
salnum niðri í Alþýðuhúsinu við Hverfisgötu á morg-
un (föstudag) kl. 11 fyrir hádegi.
Fimmtudagur 20. ágúst 1942.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Bréf frá Fiatev á Breiðaf Irði
París undlr oki Hitlers.
(Frh. af 5. síðu.)
Ég iheimsótti eina herstöð.
Með því að fara krókaleiðir og
refilstigu komst ég alla leið í
höfuðaðsetur hersveitarinnar.
Þarna er samt enginn gaddavír,
engar sprengjur eða þung her-
gögn. Nokkuð utan við París er
skemmdur gasgeymir og verk-
smiðjureykháfar teygja sig
ömurlega upp í loftið. Þetta er
eyðilegt umíhverfi. Kaldur vind-
ur gerir gráa múrana og kulda-
leg húsin ennþá ömurlegri.
Hér er ólíkt mið-París og gatna
gerðinni iþar, ekki er það held-
ur útborg, þetta er nafnlaus
staður, þar sem allt er lágkúru-
legt og laumulegt nema nokkur
sjúkrahús og örfá nýreist hús.
Hér er herstöðin. Samkvæmt
upplýsingum, sem ég ihafði
fengið, ffór ég inn um dimmar
stórar dyr. Þegar ég hefi sagt
deili á mér fer ég inn í kjallar-
ann með vini mínum, flokks-
foringjanum.
Fimm svipharðir menn bíða
skammt frá dyrunum. Dauft
Ijósið gerir þá stórskorna yfir-
litum.
,'jÞetta er einn af okkur“,
segir fylgismaður minn. Sá
yngsti þrýstir ihönd mína svo
fast, að mig verkjar í hana.
Hann er á að gizka 19 ára. Fyr-
ir stríðið var hann sendill, sem
fór um allar götur á stóru þrí-
hjóluðu reiðhjóli. Hann þekkir
manna bezt, ekki aðeins göt-
urnar, heldur og húsin sjálf,
hús auðmannanna og inngang
í stórverzlanirnar. Þegar ég er
að tala við hann geri ég mér
í hugarlund hvernig ihann hefir
litið út fyrir rúmum tveimur
árum síðan, þegar hann ihefir
henzt um á hjólinu sínu, blístr-
andi með hendur í vösum.
Aður unnu þessir menn með
reiðhjólunum; nú eru þau
vopn þeirra. Hjólreiðamenn-
irnir eru víkingasveitirnar á
Parísargötum. Þegar húmar að
fara þeir að leita sér að bráð,
og fá oft tækifæri til að beita
hnífunum. Þeir vinna einir sér.
Annaðhvort heppnast þeim eða
þeir koma ekki aftur. Margir
þeirra eru ættingjar manna,
sem teknir hafa verið af eða
handteknir.
Flokksfdringinri tekur upp
vasaljós, sem tekið hefir verið
af dauðum Þjóðverja. Hann
fcregður ljósi á vegginn og blasa
þar við einkennileg merki.
4- táknar einn auðan Þjóð-
vérja.
+ + táknar einn dauðan liðsfor-
ingja þýzkan.
0 táknar launvíg.
X táknar eitrun.
—- táknar dauðan ættjarðarvin,
fallinn með heiðri.
Ljósið slokknar. Það verður
dimmt í kjallaranum. Foring-
inn segir eitthvað við mig. Ég
Iheyri aðeins síðustu orðin:
„Hefndirnar verða tíðari.“
Ég yfirgaf þessa herstöð og
'held til Parísar, Iborgarinnar,
þar sem þeir munu stunda veið-
ar í nótt. Niðurinn frá foorg-
inni berst að eyrum mínum ..
plus .. minus .. plus . . minus.
Hversu mörg verða merkin
áður en þessu lýkur?
una líkamlega og andlega, og hef
ég þó verið, ekki síður en gerist,
hraustbyggð. Svo bætist nú óðfluga
við straumur hinna kornungu
stúlkna inn í verksmiðjuvinnuna.
Hér er sannarlega ekki verið að
hugsa um þann þroskahnekki, sem
þessir unglingar verða fyrir; því í
þessari vinnu er svo margt ábóta
vant sem unglingum er síst holt.
Það þarf varla að tína það upp,
þær ættu vissulega ekki að hafa
leyfi til að fara inn í þessa vinnu-
hætti innan ákveðins aldurs, það
er svo margt annað hollara til, fyr -
ir þær að vinna á okkar indæla
landi, og ekki er þörf á að láta
kaupgjaldið hjá verksmiðjufólki
glepja sér sýn. Það svarar ekki
kostnaði, því líkar smánarbætur og
það nú á tímum, það er mikið mis-
rétti svo það minsta sé sagt — að
minnsta. kosti þar sem mánaðar-
kaup er“.
BYRGISGESTUR í Skerjafirði
skrifar: „Hannes minn. Viltu gera
svo vel og koma þeirri boðsend-
ingu til Loftvarnanefndar, að það
væri mjög æskilegt að hún athug-
aði hvernig umhorfs er 1 sumum
loftvarnabyrgjunum, þar er sums
staðar fult af drasli og dóti, sem á
þar áreiðanlega ekki að vera, og
svo þröngt, að þar verður ekki inn
komist.
EG ÁLÍT það vítavert hirðuleysi
af þeim, sem þessara byrgja eiga að
að gæta að hafa slíkt í þeim. Vildi
ekki nýji formaðurinn taka sér
ferð og athuga þetta? Það eru ef-
laust hirðuleysingjar til einnig
meðal byrgisvarða, og ættu þeir
tafarlaust að víkja frá starfi, sem
uppvísir eru að svona trassaskap,
það er svo margt illt, sem af hirðu-
leysi hefir leitt, og óþarfi að bæta
byrgjunum við“.
AUGLÝSIB í Alþýðublaðmu.
FRÁ FLATEY á BREIÐA-
FIRÐI birtist sjaldan eða
aldrei eitt aukatekið orð um
iþað ófremdarástand, sem ríkir
þar nú á flestum sviðum.
Ýrnsir lærðir menn vita ef til
vill að Flatey var til forna og
fram til c. 1870 menptasetur,
og það ekki af versta taginu.
Hér var Ólafur Sívertsen pró-
fastur; sá, sem stofnaði „Bóka-
safn Flateyjar“ (sem nú er með
elztu bókasöfnum landsins) og
ásamt öðrum góðum mönnum
tímaritið „Gest. Vestfirðing“
1847—55', sem var víst eina
tímaritið hér á landi um það
skeið. Ólafur Sívertsen var
einnig aðalfrumkvöðull að hinu
bréflega framfara-félagi hér í
hreppi. í það var ritað um allar
verklegar framvæmdir til lands
og sjós og siðferði, í’jpipeild.i,
félagslíf o. s. frv. Hér hefir og
starfað Guðm. agent Scheving,
Brynjólfur Benediktsson, Eirík
ur Kúld, er kvæntur var Þuríði
Sveinfojarnard., systur skálds-
ins fyndna Benedikts Gröndals.
Gísli sagnfræðingur Konráðs-
son (1789—1877). Fyrsti foún-
aðarskóli landsins er sagt að
hafi verið í Flatey. Og frá
Flatey var Matthías Joohums-
son eitt hið andríkasta skáld,
sem ísland hefir alið, sendur til
lærdóms til Kaupmannahafnar,
og var það að þakka Þuríði
Kúld. Hér voru miklir atgervis-
menn á 19 öldinni, sem gerðu
hreppinn ffrægan, og þá voru
menn ihér, þótt engir væru skól-
ar vel lesandi og skrifandi og
kunnu reikning og margir
dönsku.
Ég læt þetta nægja til að
foenda á menntasetrið Flatey,
ég hnýti hér aftan í vísu eftir
Þórberg Þórðarson, er hljóðar
svo:
í Flatey var ég fjóra daga,
fann þar yndi margt,
Eyjan er eins og aldingarður
Alla daga hlýtt og bjart.
í Flatey vil ég æfi una
á eintali við náttúruna.
Eyjan þykir fflestum falleg og
frá henni er mikilfengleg og
tignarleg fjallasýn. — En Þor-
foergur minnist ekkert á fólkið,
það gerir ihann ef til vill seinna
og verði það á sama hátt og
um eyna, mega Flateyingar vel
við una.
H.
Annars er það svo jafnan að
í aðsendum greinum til blað-
anna í Reykjavík er fyrst og
frpmst getið um tíðarffarið, at-
vinnuvegjina, afkomu fólksins
og svo nýdautt merkisfólk, en
því fer nú óðum fækkandi,
nema í dálkum „Morgun-
folaðsins“ og Tímans, svo þau
folöð eru eins og nokkurs konar
mynda-album Sjálfstæðis- og
Framsóknarmanna, því í öðrum
flokkum er auðvitað ekki nema
harla auðvirðilegir menn eins
og gefur að skilja. Svo er það
um alþingi, sem nú virðist
vera aðalforossakaupafforretning
landsfoúa og nú er verað að
keppast við að forúga inn í það
eintómum kosningafrumvörp-
um, svo aðalm4lin sennilega
kafna í þeim straumi.
Á þessum farmfara- og tækn
innar tímum, rekur mann í
rogastans, er maður kemur til
Reykjavíkur, að ómögulegt er
að fá foíl undir farangur og
sjálfan maruy og maður sér
Iblessað fetðafólkið líðandi á-
fram í stríðum straumum frá
og jtil skips, líkt og klyfjahesta
í stórum lestum, sérhvern
stritandi og másandi með sinn
farangur. Svo er dansinn nú
ólmur kringum hinn ameríkska
gullkálf, að íslenzku bílstjór-
arnir sinna ekki löndum sínum
lengur. Og þar á ofan foætist sú
ógæfa að amerikanarnir taka
frá íslendingum glæsilegustu
meyjarnar. Já, það má nú segja
að það eru erfiðir tímar. —
Jakofo Möller, sá gáfnahaus,
ihefði að mínu áliti getað slegið
sér upp og orðið okkar vinsæl-
asti maður um tírna — ef hann
hefði ekki verið tjóðraður af
auðvaldslífsskoðunum en hugs
að fyrst og fremst um alþýðu-
fólkið hvað foílana snertir, en
ekki verið að splæsa 4—6 foíl-
um á stórlaxana og ráfoherrana
eftir sögn. Um Ólaf Thors og
Magnús prófessor Jónsson þýð-
ir víst lítið að tala í þessu sam-
foandi, sá fyrri allur ií' genginn
ffriðun á ffiskimiðunum og lof-
ræðum um dugnað sjómanns-
ins, en sá síðari er enn allur í
Jórsalaförinni.
Við ihöfum haft þingmenn úr
Framsóknarflokknum undan-
farandi ár, eins og kunnugt er,
eri fframsóknin hefir því miður
alveg gleymzt, bæði í verkleg-
um og andlegum efnum, svo
Flatey og nærsveitir er líkt og
eyðimörk á að líta (samt ekki
brunasandur eins og í - Libvu),
dauður punktur á þjóðarlíkam-
anum. Hér er engin útgerð,
símasamlband alveg óyiðunandi,
og vöruflutningar frá og til
höfuðstaðarins, sem er hin
mikla móðir landsins, alveg
óviðunandi. Lendingarbætur
litlar^ nema bryggja ein, er
„Spegillinn“ sagði þá fyndni
um ,að allt af væri á þurru,
svo brimið eyðilegði hana ekki,
og hrósaði Flateyingum mjög
fyrir það. Og það er víst eina
ihrósið, sem þeir haffa fengið um
áratugi á folöðunum. En Flat-
eyingar hugga sig við það í
sínu lífsstríði, að þeir fái alls-
konar nýtímatækni, þegar þeir
eru orðnir nógu vel þroskaðir
til þess, eins og einn merkis-
maður svo vísinda- og lífspeki-
lega komst að orði.
Það var láka sagt á sínum
tíma af einum hinna gáfaðasta
lækni þessa lands, að íbúar
foinnar fögru eyjar, væru lágir
vexti með móleit augu og því
sennilega afkomendur enskra
þræla, skapillir og kargir, og
því Mtt til menningar hæfir,
alveg skal ósagt um hvaða álit
hinn gáfaði læknir Vilmundur
hefir á okkur.
III.
Ég vil að lokum varpa fram
þeirri spurningu hvað verði um
hin andlegu menningu Flat-
eyinga fyrst foin verklega, er
á svo lágu stigi.
Sumir mundu ef til vill benda
á að útvarpið væri okkur nógur
ffjör og aflgjja® hvað ínenn-.
ingu snertir. Því það heffir svo
oft heyrzt, að útvarpið eigi að-
allega að vera fyrir dreifbýlið
og fáfróðustu sálir landsins. En
ég álít að við mættum alveg
missa þá dýru stofnun, — allri
andlegri og heilbrigðri menn-
ingu að skaðlausu.
En mikið gagn er að vel skrif-
uðum bókum, góðum upplesur-
um, leikurum, fyrirlesurum og
söngkórum. Ég vildi gera það
að tillögu minni að Landsfoóka-
safninu væri skyR að lána
hreppsbókasöfnum foækur í sam
ráði við kennara og presta, og
önnur bókasöfn landsins skipt-
ust á bókum. Einnig, að vel
færir fyrirlesarar, . upplesarar,
leikflokkar og söngkórar ferð-
uðust um dreiffbýlið (þetta snilli
lega orð, sem svo oft 'heyrist í
munni stjórnmálamannanna).
Til Flateyjar kemur aldrei neitt
af þessu. Um málara og högg-
myndalist er ekkert að ræða,
það er allt í Vík. — Ég vil
leggja fyrir Alþýðublaðið þessa
fyrirspurn: Er ekki öðrum úti
um landsins byggðir nema
prestum leyfilegt að fá lánaðar
bækur úr Landsbókasafninu?
Auðvitað er landsbókavörður
sjálfsagt enn ihinn mesti presta
vinur, eins og sést svo prýðilega
í foók hans „Lýðmenntun.“
Þurfa ekki aðrir að fræðast og
þroska sinn anda, eða hafa ekki
aðrir en prestar gáfur og önn-
ur skilyrði til þess að skilja
bækur?
Ef ekki kemur á þessa af-
skekktu staði neinn andlegur
straumur, neinn ihressandi Mfs-
blær, þá verður þar ástandið
eins og fúll stöðupollur eða
slýjug tjörn með ódrekk-
andi vatni.---En mér er spurn,
er ekki eitthvað hægt að gera
ffyrir fólk á þessum útkjálka-
stöðum, ffyrir þessi alnfoogabörn
þjóðfélagsins? Á í raun og veru
þetta fólk að mestu leyti að
fara forgörðum í állsherjar-
menningasókn landsmanna í
verklegum og andlegum efn-
um?
Ég klykki svo út með því að
segja, að tíðin sé eins og drottinn
gaf hana, afkoma manna hér
á núllpunkti, grasspretta slæm,
en nýting sæmileg, ekkert
merkisfólk nýdáið, og meyjarn-
ar í Flatey vel geymdar
fyrir amerákönunum..
Snjólfur.
AðstoðarráAskonu
vantar að Vífilsstöðum 1. okt.
Umsóknir sendist til skrif-
stofu ríkisspítalanna ffyrir 1.
septemlber.
Stjórnarnefnd ríkisspítalanna
Deildarblúkrnnarkonn
ob aðstoðarhjúkrimarkotm
vantar á Kleppsspítalann 1.
okt. — Umsóknir sendist til
skriffstoffu ríkisspítalanna fyr-
ir 1. septemer.
Stjórnarnefnd ríkisspíalanna.