Tíminn - 01.10.1963, Blaðsíða 7

Útgefcndi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Frainirvæmdastjóri: Tómas Arnason. — Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb)_. Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjófnar: Tómas Karlsson. Frétta-
stjóri: Jónas Kristjánsson. Auglýsingastj.: Sigurjón Davíðsson.
Ritstjórnarskrifstofur i Eddu húsinu, símar 18300—18305. Skrif
stofur Bankastr 7. Afgr.sími 12323. Augl., sími 19523. Aðrar
skrifstofur, sími 18300. Áskriftargjald kr. 80,00 á mán. innan-
lands. í lausasölu kr. 4.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f —
Þjóðin spyr
Þjóðin horfir nú agndofa á þá óðadýrtíð og efnahags--
öngþveiti, sem flæðir yfir, og undrast háttalag ríkis-
stjórnarinnar æ meira. Það er ekki einungis, að stjórnin
sitji auðum höndum og horfi á dýrtiðarflóðið, vanmegn-
ug þess að reisa nokkra rönd við því, heldur virðist hún
beinlínis hafa forystu um aS magna dýrtíðina.
Allir sjá, að aðgerðir og ráðstafanir þessarar stjórnar
hafa gersamlega mistekizt og runmð út í sandinn. Eng-
inn mælir því í gegn, ekki einu sinni ríkisstjórnin sjálf
nú orðið, svo að talizt geti. Jafnvel höfuðsmaður stjórn-
arinnar, Bjarni Benediktsson veit, að ekki þýðir að bera
á móti þessu, og hann viðurkennir öngþveitið óbeint
með því að segja í Reykjavíkurbrefi s.l. sunnudag:
„Það er vandi og skylda ríkisstjornarinnar og hins ný-
kosna Alþingis að gera þær ráðstafanir, sem að gagni
mega koma.“
Þannig blasir það við öllum, að rað þau, sem stjórnin
beitti sér fyrir og taldi örugg til bess að tryggja efna-
hagslegt jafnvægi, hafa gersamlega brugðizt. Spilaborgin
er gersamlega hrunin ofan á ríkísstjórn, sem segist ætla
að stjórna landinu áfram.
En þó að þetta öngþveith og uppgjöf stjórnarinnar sé
öllum ljóst, hlýtur þjóðin að spyrja og krefja stjórnina
svara: Hvernig stendur á því, að svona er komið? Hvers
vegna hefur stjórnin misst allt úr reipum með þessum
hætti? Vilja ráðherrarnir ekki reyna að svara því? Þjóðin
spyr og á rétt á svari.
Og þessir menn þykjast ætla að stjórna áfram. Hvað
ætla þeir að gera? Hafa þeir einhver ný úrræði? Ætla
þeir aðeins að beita sömu óráðunum, sem þjóðin sýpur
nú seyðið af? Það er rétt hjá B|arna Benediktssyni, að
það er vandi og skylda ríkisstjórnarinnar og Álþingis
að gera þær ráðstafanir, sem að gagni mega koma. En
þjóðin spyr: Hver eru þau „úrræði"? Enn virðist stjórnin
ekki sjá neitt nema sín gömlu Loka-ráð? Á að beita þeim
afram? Eða ætlár stjórnin að viðurkenna mistök sín
og bregða á ný ráð? Þjóðin spyr.
Rannsókn og dóm-
arinn víki
Blaðaskrifin um víxilmál Ágústs Sigurðssonar og Jó-
hannesar Lárussonar og viðskipti Larusar Jóhannessonar,
hæstaréttaardómara, við Búnaðarbankann vekja allmikið
umtal, eins og við er að búast, enda augljóst, að þeir
málavextir, sem þar hafa verið settir fram, kalla á ítar-
lega rannsókn í kærumáli Ágústs og öðfum hliðtsæðum
málum.
í sambandi við slíka rannsókn iiggur það í augum
uppi, að Lárus Jóhannesson, hæstaréttardómari, sem
bendlaður er við mál þessi, á að víkja úr sæti hæsta-
réttardómara, meðan rannsókn fer fram.
Hvernig sem mál þessi eru vaxin, er það augljóst, að
ekki greiðist úr þeim, nema fram fari opinber rannsókn,
og þegar slíkar ásakanir hafa verið fram bornar, er það
eins nauðsynlegt að fá hreinlega úr því skorið, hverjir
eru hafðir fyrir rangri sök, og nverjir eru sekir, svo og
hverjar sakargiftir eru á rökum reistar og hverjar ekki.
Þess vegna er það eðlilegt, að ytarleg rannsókn fari
fram í kærumáli Ágústs og öðrum hliðstæðum málum
og það er líka sjálfsögð réttarfarskrafa að hæstaréttar-
dómarinn, sem sveigt er að, viki úr embætti sínu,
meðan rannsókn fer fram.
RCJBERT KARR McGABE; 11
KVIKSYNDI í SAIGON
„VIETNAM gæti verið ágætt
land ef ekki væru þar þessir
Bandaríkjamaður. Kaldhæðni
hans var ekki með öllu órétt
lætanleg og orð hans áttu
ekki einungis við ríkisstjórn
Ngo Dinh Diem forseta. Hann
hefur átt heima hér í Saigon
í nokkur ár og orðið vitni að
stjórnmálavandræðum svo að
segja daglega. Vandinn í Viet
nam er ekki einvörðungu sá,
að losna við Diem og fylgi-
fiska hans.
Blaðamenn hafa flykkzt
hingað síðan í maí í vor. Eitt
af því, sem þá furðar einna
mest á, er tregða Vietnama
til þess að takast sjálfir á við
aðsteðjandi vanda. „Þið
Bandaríkjamenn verðið að
hjálpa okkur", er hvarvetna
viðkvæðið. „Diem er of vold-
ugur til þess að við ráðum við
hann einir“.
Þetta hefur lengi verið við-
kvæðið hjá stjórnarandstæð-
ingum, sem eru máttvana og
skipulagslausir. Þessarar skoð
unar verður nú einnig vart
meðal hersins, og auðvitað
hjá Búddatrúarmönnunum.
í JÚNÍ i sumar ræddi einn
af fimm leiðtogum Búdda-
trúarmanna við mig um
Ivandamálin. „Stjórn Banda-
ríkjanna stofnaöi stjórnina í
Suður-Vietnam og styður
hana“, sagði hann. „Ef stjórn
in í Vietnam svíkur þá samn
inga, sem hún hefur gert við
okkur, þá verður stjórn
Bandaríkjanna talin bera á-
byrgðina. Bandaríkjamenn
tóku á sig ábyrgð gagnvart
Vietnömum þegar þeir settu
Diem á valdastól. Ef Diem
bregzt skuldbindingum sínum
verða Bandaríkjamenn sakað
ir um að hafa snúið baki við
Vietnömum“.
Að svo mæltu yppti hann
öxlum.
„Bandaríkjamenn geta ein
ir leyst þennan vanda, þar
sem Diem mun ekki reyna
það. Hann er aðeins brúða
yfirvaldanna í Washington,
alveg eins og Ho Chi Minh
er undir stjórn Kínverja og
Rússa“.
Hann hafnaði þeirri uppá-
stungu, að Vietnamar kynnu
sjálfir að geta losnað við
Diem. „Porsetinn styðst við
her, sem er búinn bandarísk
um vopnum“, sagði hann.
„Þúsundir leynilögreglu-
manna eru umhverfis hvert
einasta hof. Hvernig ættum
við að geta gert nokkuð
einir?“
Presturinn hefur nokkuð
til síns máls. Það er engum
efa undir orpið, að umfangs-
mikil uppreisn ætti mjög erf
itt uppdráttar. En engu meiri
ástæa er til að gera sér góð
ar vonir um árangur átaka,
sem Bandaríkjamenn gengj-
ust fyrir. Áframhaldandi
stuðningur stjórnar Banda-
ríkjanna við Diem hefur mjög
spillt áliti margra Vietnama
á Bandaríkjamönnum. —
„Kennedy er kaþólskur",
sagði einn af menntamönn-
unum í Saigon fyrir skömmu.
„Það er Diem einnig. Sam-
bandið liggur í augum uppi“
Hver sú stjórn, sem Banda-
ríkjamenn settu á laggirnar,
hlyti umsvifalaust að lenda
í svipuðum vandræðum og nú
verandi stjórh á í.
Frederick E. Nolting yngri,
sem látið hefur af störfum
sem sendiherra Bandaríkja-
manna, hlýtur að teljast bera
mikinn hluta ábyrgðarinnar
á tregðu Vietnama til þess
að taka til sinna eigin ráða.
Það er augljóst, að Nolting
hafði fyrirmæli um að láta
sér koma saman vi Diem, þeg
ar hann kom til Saigon. En
jafn augljóst virðist, að hann
hafi gengið lengra en fyrir-
mælin buðu.
Þó að Nolting sé stjórnar-
erindreki að atvinnu hefur
starf hans ekki borið vott um
mikla stjórnkænsku. Segja
má, að frámunalega klaufa-
leg ummæli hans í s.l. mán-
uði um trúarbragðavandamál
ið feli í sér óbeina lýsingu
á árangrinum af starfi hans
í Vietnam:
„Það versta við þennan
fjára er, að menn einblína
á eina af minni hliðum hans,
ef ég má vera svo hispurs-
laus í orðum. í einlægni sagt
hef ég ekki séð nein merki
um trúarbragðaofsóknir þau
hálft þriðja ár, sem ég hef
dvalið hér“.
Herra Nolting virðist hafa
horft í aðra átt. Það virðast
aðrir erindrekar Bandaríkja-
stjórnar einnig hafa gert.
ALLT þar til um miðjan
júní í sumar virðast banda-
rískir stjórnarerindrekar hafa
fengið allar upplýsingar sín-
ar um hreyfingu Búddatrúar
manna frá tveimur aðilum
aðeins, þ.e. frá embættismönn
um ríkisstjórnarinnar í Viet-
nam og bandarískum blaða-
mönnum. Engin tilraun virð-
ist hafa verið gerð til þess
að ná sambandi við trúar-
leiðtogana sjálfa.
„Búddatrúarmenn virðast
hafa mjög sæmilega upplýs-
ingaþjónustu", sagði háttsett
ur, bandarískur embættismað
ur við mig um miðjan júní
í sumar. „Við fáum nú eintök
af öllum opinberum tilkynn-
ingum þeirra“, bætti hann
við. Bandaríska sendiráðið
fór loks að taka Búddatrúar-
menn alvarlega þegar séra
Thich Quang Duc var búinn
að fórna lífi sínu. Upplýsing
arnar hafa tekið miklum
framförum síðan.
En skaðinn var þá þegar
skeður, bæði i Washington
og Saigon. Vietnamar utan
ríkisstjórnarinnar virðast
ekki treysta Bandaríkjamönn
um framar. Og stefna Banda
ríkjanna hefur sýnilega verið
mörkuð einungis eftir þeim
blæfögru skýrstum, sem utan
ríkisráðuneytinu bárust frá
Nolting og starfsmönnum
hans.
Fyrir-hornið-klúbburinn á
marga meðlimi meðal forráða
manna Bandaríkjanna. „Við
erum einmitt komnir fyrir
hornið í Vietnam“, sagði X
aðmíráll, Y hershöfðingi og
Z ráðherra einmitt í dag. Get-
um við þá átt von á, að verða
komnir fyrir annað horn á
morgun?
SÚ óskemmtilega staðreynd
að stjórn Kennedys hefur
ekki sett fram neinar nýjar
hugmyndir um Vietnam, eyk
ur á vonleysi manna í Saigon.
Biðin á því, að Henry Cabot
Lodge, hinn nýi sendiherra
Bandaríkjanna, komi til Sai-
gon, kann að stafa af því, að
yfirvöldin i Washington hafi
ekki tekið ákvörðun um stefn
una, sem við eigi að taka.
Starfsmennirnir í sendiráðinu
í Saigon eru húsbóndalausir
á meðan. Flestir þeirra láta
sig fljóta með straumnum,
láta í ljós hógværa hryggð
yfir vandræðunum, en fylgja
gömlu línunni um að láta
„eitt yfir sig og Diem“ ganga.
„Hann er ef til vill ekkert
sérstakt mikilmenni“, sagði
einn þeirra varfærnislega við
mig. „En hann er það eina,
sem við höfum að snúa okkur
að“. (Umsögn bandaríska er-
indreka í Seul er upplýsandi
í þessu sambandi. Hann var
spurður álits og sagði: „Þetta
er vitleysa. Það er alltaf um
eitthvað annað að velja“).
Meðal þeirra, sem komið
gætu í stað Diems eins og
sakir standa, mætti benda á
að minnsta kosti einn hátt-
settan mann innan hersins, g
vel kunnan menntamann og S
einn eða tvo stjórnmálamenn. |
Engan er auðvitað unnt að I
nefna með nafni af ótta við 8
tafarlausar hefndarrástafan- i
ir Diems, en ýmsir í Vietnam 1
virðast þeirrar skoðunar, að H
hugsanlegir viðtakendur séu |
fyrir hendi. Litlar vonir 8
standa til, að viðunandi við- 8
takandi finnist meðal flótta- B
manna frá Vietnam. Flestir fl
þeirra hafa óhreinkað sig á 8
samvinnu við Frakka eða |
Hanoi-stjórnina. n
MEÐAL Búddatrúarmanna
er ekki neinnar úrlausnar að
vænta, hversu aðdáunarverð
sem barátta þeirra kann að
virðast. Talsmenn þeirra full-
yrða, að hreyfing þeirra sé
ekki stjórnmálalegs eðlis, þó
að ýmislegt bendi til, að hin
ir yngri meðal trúarleiðtog-
anna búi yfir fleiru en trúar
legum spakmælum. Að lokn-
um stöðugum viðtölum við
hina ýmsu trúarleiðtoga í tvo
mánuði, verður það fyrst og
fremst smæðin og slægðin,
sem situr eftir í huga manns.
Forustumenn Búddatrúar-
mannanna hafa sagt blaða-
mönnum ósatt (sem raunar
ér allt of algengt víðar
í Vietnam), og gruna, eins
og Asíumönnum er títt, alla
fréttamenn um að vera ann-
aðhvort á launum hjá CIA
eða Ngo-bræðrunum.
Ekkert efamál virðist, að
Framhaid á 13. síðu.
2
TÍMINN, þriðjudaginn 1. október 1963