Tíminn - 12.10.1963, Blaðsíða 5

s
Friðrik Ólafsson skrifar um
Þeir, sem fylgdust meS skák-
mótinu í Los Angeles í sumar,
hafa efalaust veitt' því eftirtekt,
hversu mikill munur var á tafl-
mennsku júgóslavneska stórmeist
arans Svetzoar Gligoric í fyrri
hluta mótsins, og þeim seinni.
Hann tefldi af miklu öryggi fram-
an af og var í efsta sæti, er seinni
hluti mótsins fór í hönd, en þá
var sem hotninn dytti algjörlega
úr taflmennsku hans og honum
tókst aðeins að verða sér úti um
þrjú jafntefli í þeim skákum, sem
eftir voru. „Hvað veldur þessu,“
kunna menn nú að spyrja, „hljóta
ekki að vera einhverjar veiga-
miklar orsakir fyrir hendi?“ ,
Að loknu skákmótinu í Los Ang-
eles brá Gligoric sér t'il Chicago
og tók þar þátt í hi'nu svonefnda
„Opna meistaramóti" Bandaríkj-
anna. Blaðamaður nokkur spurði
hann, hvort hann gæti gefið
nokkra skýringu á hinni ójöfnu
taflmennsku sinni í fyrrnefndu
móti, en Gligoric vildi lítið út á
það gefa. Þó gaf hann það í skyn,
á sinn hæverska máta, að keppi-
nautar hans hefðu vafalaust sýnt
heilsteyptari taflmennsku og það
•hefði gert' útslagið. Þá taldi hann
heldur ekki útilokað, að hin langa
og erfiða skák hans við höfund
þessa þáttar í 8. umferð mótsins
hefði lamað svo baráttuþrek hans
og líkamlegt úthald, að hann hefði
varla borið sitt barr eftir það.
Ég gæti vel ímyndað mér, að
þetta síðara atriði vegi þungt á
metaskálunum. Gligoric varð fyrir
því slysi að leika af sér skipta-
muni snemma í þessari skák, en
þrátt fyrir þetta var staðan svo
erfið viðfangs fyrir mig, að ég gat
aldrei verið öruggur um að hon-
um tækist ekki að finna einhverja
jafnteflisl'eið. Hann lagði geysi-
mikla vinnu í skákina, baxðist
eins og ljón allan tímann, og er
það ekkert launungarmál, að það
munaði stundum aðeins hárs-
breidd, að hann næði jafntefli.
Einhvern veginn slampaðist ég þó
á að halda lífi í glæðunum og loks
ins, eftir að leiknir höfðu verið
u.þ.b. 80 leikir, gat ég fyrst verið
öruggur um, að vinningsmöguleik-
ar leyndust í stöðunni. Vinnings-
leiðin var þó engan veginn ein-
föld, og óhætt er að segja, að
Farandsöngvaramir, sem í sum
ar ferðuðust um Vestfirði og Norð
urland ng héldu um fimmtán
skemmtanir víðs vegar þar, ætla
nú að byrja skemmtiför um Suð-
urland og verður Akranes fyrst
fyrir valinu n.k. sunndag.
1 skemmliflokki þessum er að-
allega söngfólk, sem sé þau Sig-
Gligoric létti ekki undir með mér
róðurinn. Það var ekki fyrr en
eftir 100 leiki, að mér hafði loks-
xns tekizt að ná svo góðu tangar-
haldi á honum, að hann áleit frek-
ari taflmennsku vonlausa og gafst
upp. Þannig var hetjuleg vörn
Gligoric og hin mikla vinna orðin
til einskis, og þarf ekki að lá Gli-
goric það, þó að þessi úrsl'it yllu
aonum vonbrigðum.
Ég ætla að birta þessa skák í
heild (2 þættir), en stikla á stóru
vegna lengdar hennar.
PIATIGORSKY-MÓTIÐ.
Hvítt: S. GLIGORIC.
Svart: Fr. ÓLAFSSON.
Griinefelcls-vörn.
I. d4, Rf6. 2. c4, gí. 3. g3, Bg7.
4. Bg2, d5. 5. cxd5, Rxd5. 6. Rf3,
o-o. 7. o-o, c5. 8. dxc5, Ra6.
9. Rg5. —
(Allt er þetta „teóría” enn sem kom-
ið er, en geta má þess, að síðasti
leikur hvíts, er ættaður frá Najdorf,
sem beitti honum í skák sinni við
Pachmann í Amsterdam 1954 (01-
ympíuskákmótinu).
9. Rdb4. 10. Rc3, h6.
(Pachman lék hér 10. —, Hxc5 og
fékk Najdorf þá yfirburðastöðu eft-
ir 11. Be3. Endurbótin 10. —, h6 er
komin frá Panno).
II. Rf3, —
(Svartur stæði vel eftir 11. Rge4, f5.
12. Rd2, Rxc5).
11. —, DxD.
(11. —, Be6 er væntanlega nákvæm-
ari leikur hér).
12. HxD, Be6.
(Ekki er ráðlegt að drepa strax á
c5 vegna 13. Be3 og svartur fær ekki
valdað riddarann á c5).
13. Rel, —
(Eykur áhrifavald biskupsins á g2
og valdar um leið c2-reitinn).
13. —, Rxc5. 14. Be3, Hac8.
15. Rb5, —
(Skákin tekur nú á sig allmikinn
ævintýrablæ, en hvítur á varl'a betri
kostar völ, vilji hann halda frum-
kvæðinu í skákinni. Takið eftir, að
hvítur græðir ekkert á 15. Bxc5,
Hxc5. 16. Bxb7, Bxc3).
15. —, Ra4.
(Svartur lætur sitt ekki eftir liggja.
Hann missir nú bráðlega bæði peð
sín á drottningarvængnum, en
urveig Hjaltested. Svala Nielsen,
Erlingur Vigfússon og Jón Sigur-
björnsson en stjómandi og undir
leikari er Ragnar Björnsson.
Verða skemmtanir þeirra ekki
margar a'ð þessu sinni, þar eð
sumir úr hópnum eru á förum til
útlanda Fyrsta skemmtunin verð-
ur sem sagt á Akranesi, í Bíóhöll-
inni, n.k. sunnudagskvöld.
reiknar með að fá þau fyrr eða síð-
ar aftur).
16. Rxa7, Hcd8. 17. a3, Rd5.
(Þessi staða fram að síðasta leik
svarts, kom upp fyrir nokkrum ár-
um í einvígisskák milli Reshevsky
og Benkö, án þess að teflendum
þessarar skákar væri um það kunn-
ugt. Benkö lék hér 17. —, Ra2 og
fékk slæma stöðu).
18. Bd4, Rxb2. 19. Bxg7, Kxg7.
20. Hdbl, —
(Nú fellur peðið á b7, en hin ógnandi
stáða svörtu riddaranna veitir nægi-
legt mótvægi).
20. —, Rc4. 21. Hxb7, Rc3.
Þetta er hin „kritiska” staða og
jafnframt uppháf „harmleiksins”. —
Gligoric vill skiljanlega halda peði
sínu á e2.til haga, en yfirsést um
leið, hvað samvinna hinna fláráðu
svörtu riddara ber í skauti sér. Bezta
áframhald hans er vafalaust 22.
Hxe7, því að eftir —, Rd2. 23. Hc7,
Rb3. 24. Hxc3, Rxal heldur hann a.
m, k. einu peði upp í skiptamuninn
(það fer varla hjá því, að a-peðið
falli fyrr eða síðar) og ætti ekki að
verða skotaskuld úr að halda jafn-
tefli á þá stöðu. í stað þess að taka
skiptamuninn gæti svartur að sjálf-
sögðu reynt 22. —, Rxe2f eða 22. —,
Rd2. 23. Hc7, Rxe2f -— en ekki
er að sjá, að svartur eigi nokkuð
afgerandi í því afbrigði).
22. e3? Ra5l
(Nú fyrst verður Gligoric ljóst, að
hrókur hans á al er fangaður. Hann
á ekki nema eitt svar).
23. He7, Rb3. 24. Hxe3, Rxal.
(Þrátt fyrir skiptamunstapið eru
björgunarmöguleikar hvíts ekki ó-
verulegir, því að peð svarts standa
öll á sama vængi, andspænis hinum
hvítu).
25. Rd3, Rb3. 26. h4, —
(26. h3 var betra, eins og brátt kem-
ur í Ijós).
26. —, Ra5. 27. Rf4, Bc4.
(Þessi leikur væri ekki góður, hefði
hvítur leikið 26. h3).
28. Rc6, Hdlf. 29. Kh2, Rxc6.
(Að sjálfsögðu væri nú æskilegt fyr-
ir hvít að geta drepið biskupinn á
c4, en svartur svarar þá með 30. —,
Re5 og nú hefnir sín veikleikinn,
sem myndazt hefur á g4 (sbr. 26.
leik).
30. Bxc6, Bað. 31. Bf3, Hd2. 32.
Kg2, Hc8.
(Svartur nær' nú hrókakaupum og
er þá peðið á a3 dæmt til að falla).
33. HxH, BxH. 34. Rd5, e6. 35.
Rb4, Bd7. 36. g4, Hb2?
(Þessi fljótfærnislegi leikur á eftir
að valda svarti miklum erfiðleikum.
Hann átti að leika hér 36. —-, g5,
ÞÁTTUR KIRKJUNNAR
Eitt fegursta orð málsins er
orðið sunnudagur, dagur sólar-
arinnar, dagur ljóssins.
Frá sunnudeginum og hlut-
verki hans fellur eða ætti að
falla birta yfir all'a aðra daga
vikunnar. Hann á að vera eins
og Ijómandi gimstein.i með ó-
teljandi blikflötum í gullhring
vikunnar.
Sjöundi hluti mannsævi er
sunnudagur. Sjöt'ug manneskja
hefur þá lifað sunnudag í 10
ár eða 10 ára sunnudag. Það er
meira en flesta grunar að óat-
huguðu máli.
Þetta sannar, hversu þýðing-
armikið það er, að halda sinn
sunnudag eða helgidag á rétt-
an hátt. Það er list út af fyrir
sig, sem að minnsta kosli við
ísl'endingar æfum hvorki né
rækjum svo sem skyldi.
Það varðar svo miklu um
gæfu og ógæfu, hvildardags-
haldið, að unnt væri um það
að segja:
Segðu mér, hvernig þú verð
sunnudögum þínum og helgi-
dögum, og ég skal segja þér,
hvernig þú ert og hvernig lífs-
gæfa þín er.
Sunnudagur móöar mann
meira en aðrir dagar, og við
mótum þá einnig meira, þar eð
við ráðum miklu meira um það,
hvernig þeim er varið, en hin-
um, sem skyldan krefst af
okkur.
En hvernig verjum við þá
sunnudögum og helgum yfir-
l'eitt? t
Það er ekki gæfulegt svar,
sem hægt ér að gefa. Og samt
skal því ekki gleymt, að mikill
hluti einkanlega unga fólksins
ver helgum sínum til þarflegra
og uppbyggilegra starfa, t. d.
við húsbyggingar og til að koma
sér upp fallegum heimilum.
Það er góðra gjalda vert. En
samt mundi nú engu slökkt
niður, þótt' ungu hjónin annað
hvort eða bæði reyndu að eiga
frjálsan messutSmann, til að
fara í kirkju sfna.
Mörg dæmi veit ég til þess,
að of mikil ergi við vinnu, vök-
ur og þrældómur, án nokkurs
andlegs viðnáms eða andlegrar
viðleitni hefur eyðilagt heimil
islíf og hamingju ungu hjón-
anna, áður en íbúðin var kom-
in upp, kannske vegna þess,
að þau gáfu sér aldrei tíma
til að sinna hinu eina nauðsyn-
lega, sínu eigin sálarhungri.
Kirkjan gleymdist, bókin
gleymdist, leikhúsið gleymdist,
ástin gleymdist, og hamingjan
varð ekki hamin í köldum, hörð
um steinveggjum, jafnvel þótt
íbúðin væri fallega máluð og
eldhúsið „toppmoderne".
Það má ekki gleyma sunnu-
deginum og þeim tækifærum,
sem helgarnar gefa til að njóta
góðra bóka, hljómlistar og
helgistunda. Hitt er satt, að
oft er þar l'ítil stund 111 góðs.
Það er unnt að verja miklum
hluta sunnudags eða helgar til
heimilisbygginga, þótt hinu
eina nauðsynlega sé gefinn
gaumur og vakað yfir því eina
stund á helgum stað.
En svo er ekki hægt að ganga
fram hjá þeirri sorglegu st'að-
reynd, að sunnudagar og helg-
ar eru einmitt notaðar þannig,
að þá er hættan mest og ógæf-
an hvert andartak á þröskuldi
margra heimila.
Kristur talar um skepnur
þær, sem falla í brunn og séu
þó dregnar upp á hvíldardegi.
En hér eru grafnir eiturbrunn-
ar um hel'gar árið um kring.
Og í þá falla margar manneskj
ur, kannske blómi þjóðar og
æskulýðs, og eru fáir eða eng-
ir, sem draga þær upp úr og
sízt' á hvíldardegi.
Hugsið ykkur þann mun
tveggja heimila, þar sem ann-
að gefur börnum sínum bjartar
minningar , um sunnudags-
morgna, þar sem pabbi fór
með börnin í kirkjuna til
barnaguðsþjónustunnar. Allt
var hreint og fágað og indæll
matur á borðum, þegar heim
var komið. Þá settust allir við
borðið og mamma flutt'i ofur-
litlíj borðbæn. Eitthvað heil'agt
og hreint ljómaði úr augum
og gexði brosin svo björt, orð-
in svo ljúf, stundina að sann-
kölluðum sunnudegi.
En á öðru heimili, kannske
í sömu blokk, undir sama þaki,
var allt á tjá o'g tundri. Mamma
vansveft'a, grátin, ógréidd og
tjásuleg. Börnin hrædd og titr-
andi, þar sem þau læðast á tán-
um fram á bað. Enginn hlutur
er á sínum stað. íbúðin full af
tóbaksreyk og víndaun og verra
en það. Pabbi sofandi, þung-
um, hrjótandi drykkjusvefni,
kannske á gólfinu, kannske í
kuðl'i á rúmshorninu, eða þar
sem hjónarúmið átti að vera,
en er nú brot'ið og bramlað,
en fjalirnar notaðar fyrir bar-
efli, bæði á fólk og húsgögn.
Er unnt að hugsa sér ólíkari
æskuminningar um sunnudags-
morgun? Hvora vilt þú gefa
þínu barni?
Og hvernig gætir þú svo skap
að þér sælan og sannan sunnu-
dag?
Það getur þú með því að
gleðja börn, gamalmenni og
sjúklinga. Ein heimsókn, eitt
bréf, eitt blóm eða bros, ein
smágjöf, jafnvel símahringing
getur skapað sólskinið, sem við
eigum að gera sunnuda-ginn úr.
Sunnudagar éiga að vera
sólskinsdagar, jafnvel í stór-
hríðum hins íslenzka vetrar og
sviptibyljum mannlegra harma
og þjáninga, vonbrigða og
vandræða.
Gefið þeim æðsta sæti meðal
daga ársins og það mun tryggja
sanna þjóðmenningu um alla
framtíð öllum hervirkjum bet-
ur. Árelíus Níelsson.
J
til að koma í veg fyrir að hvítur geti
neglt niður stöðuna með g4-g5).
37. Rd3, Ha2. 38. Re5, Bb5.
39. g5!
(Hvítur hefur nú fengið sínu fram
gengt og jafnteflismöguleikar hans
aukizt).
39. —, h5.
(Upp&kipti mundu fremur stuðla að
jafntefli).
40. Be4, Hxa3.
(Þetta er biðstaðan og hlýtijr hún að
teljast býsna vandasöm fyrir svart.
Hann á örðugt með að koma kóngi
sínum í spilið, þar eð peðið á f7
þarfnast stöðugrar verndar og þetta
vandamál leysir hann ekki með því
að leika —, f6, þar sem nýr veik-
leiki mundi þá myndast á g6. Ég
ræði þetta ekki nánar hér, en 1 næsta
þætti verður birt framhaldið á þess
ari harðvítugu viðureign).
T í M I N N, laugardaginn 12. október 1963. —
5