Tíminn - 23.11.1963, Blaðsíða 14

WILLIAM L. SHIRER
öld yrði háð á tveimur vígstöðv-
um. „Ekkert veldi í heiminum,“
sagði hann hrósandi, „gæti komizt
í gegnum varnarvirki Þýzkalands
í vestri. Allt mitt líf hefur eng-
um tekizt að hræða mig, og það
getur Bretland heldur ekki. Ég
mun heldur ekki láta undan tauga-
áfallinu, sem mér hefur svo lengi
verið spáð.“ Og varðandi Rúss-
land:
Sovétstjórnin myndi ekki berjast
gegn okkur. . . . Rússar myndu
ekki endurtaka mistök Tékka og
láta sér blæða út vegna Breta.
Þeir myndu samt sem áður reyna
að auðga sjálfa sig, mögul'ega á
kostnað ríkjanna við Eystrasalt,
eða Póllands, án þess að taka
sjálfir þátt í hernaðaraðgerðum
gegn þeim.
Svo mikil áhrif hafði þessi orð-
ræða Hitlers, að í ’lok annars fund-
arins, sem haldinn var þennan
sama dag, fór Csáky greifi þess á
| l'eit við hann „að hann liti á bréfin
tvö, sem Teleki hafði skrifað, eins
og þau hefðu ekki verið skrifuð."
Hann kvaðst einnig myndi fara
fram á hið sama við Mussolini.
í nokkrar vikur hafði Mussolini
verið að fjasa og óttast það, að
foringinn myndi draga Ítalíu út í
styrjöld. Attolico, sendiherra hans
í Berlín, hafði stöðugt verið að
senda alvarlegri og alvarlegri
skýrslur um þá ákvörðun Hitlers,
að ráðast á Pólland. Allt frá því
fyrst í júní hafði Mussolini verið
að reyna að fá að hitta Hitl'er aft-
ur, og í júlí var ákveðið, að þeir
skyldu hittast í Brenner 4. ágúst.
Hinn 24. júlí lét hann Attolico
afhenda Hitler „viss undirstöðu-
atriði“ varðandi viðræðurnar. Ef
foringinn áliti styrjöld „óhjá-
kvæmilega", þá myndi Ítalía
standa við hlið Þýzkalands. En
Mussolini minnti hann á, að styrj-
öld við Póll'and yrði ekki hægt að
einskorða við ákveðið landsvæði.
Úr henni yrði Evrópu-styrjöld.
Mussolini hélt ekki að þetta væri
rétti tíminn fyrir Öxulríkin að
hefja slíka styrjöld. Hann lagði
á hinn bóginn til, að „tekin yrði
upp uppbyggjandi stefna nokkur
næstu árin, „og á meðan gerði
Þýzkaland út um ágreiningsatriði
sin við Pólland og Ítalía við Frakk
Land með stjórnmálalegum við-
ræðum. Hann gekk lengra. Hann
stakk upp á öðrum fundi stórveld-
anna.
Viðbrögð foringjans, eins og
Ciano skrifaði í dagbók sína 26.
júlí voru óvinsamleg, og Musso-
lini ákvað, að bezt væri að fresta
fundi sínum við Hitler. Hann stakk
upp á í staðinn, 7. ágúst, að utan-
ríkisráðherrar landanna ættu með
sér fund þegar í stað. Dagbókar-
nótur Cianos þessa dagana sýna
að óróinn fór vaxandi í Róm. Hinn
6. ágúst skrifaði ’ harin:
Við verðum að finna einhverja
leið út úr þessu. Með því að fylgja
Þjóðverjum verðum við að fara í
styrjöld og hefja hana við allra
óheppile'gustu skilyrði fyrir öxul-
ríkin, og sérstaklega fyrir Ítalíu.
Gullforði okkar er orðinn nær því
enginn, og sama máli gegnir um
málmbirgðir okkar. . . . Við verð-
um að reyna að komast hjá styrj-
öld. Ég mæli með því við Musso-
lini að ég eigi fund með Ribben-
trop . . . . og á fundinum gæti ég
reynt að hal'da áfram að ræða til-
lögur Mussolinis um hermsráð-
stefnu.“
9. ágúst — Ribbentrop hefur
samþykkt hugmyndina að fundi
okkar í milli. Ég ákvað að fara
af stað annað kvöld til þess að
hitta hann í Salzburg. Mussolini
er umhugað um, að ég sanni
Þjóðverjunum, með skjalfestum
sönnunum, að það er hreinasta
firra að hefja styrjöld-á þessumj
tíma.
10. ágúst. — Mussolini er full-
vissari um það en nokkru sinni
fyrr, að nauðsynlegt er að fresta
átökum. Hann hefur sjálfur gert
uppkast að skýrslu varðandi fund-
in í Salzburg, og henni lýkur með
tilvísun í, að alþjóðaviðræður séu
nauðsynlegar til þess að gera út
um vandamál þau, sem nú ógna
lífinu í Evrópu.
Áður en hann lét mig fara lagði
harin til, að ég tilkynriti .Þj'óðverj-
um hreinskilnislega, að við verð-
um að reyna að komast hjá átök-
um við Pólland, þar eð ómögulegt
myndi vera að takmarka þau við
einn stað, og almenn styrjöld yrði
öllum hættuleg.
Vopnaður slíkum tillögum, en
eins og á stóð, barnalegum húgs-
unum og ráðleggingum, lagði Fas-
ista-utanríkisráðherrann af stað til
Þýzkalands, þar sem hann næstu
þrjá dagana — 11., 12., og 13. á-
gúst — varð fyrir mesta áfall’i lífs
síns, og það var Ribbentrop og
Hitler, sem voru því valdandi.
Ciano í Salzburg og Ober-
salzberg 11., 12., og
13. ágúst
í um það bil tíu klukkustundir
11. ágúst, ræddi Ciano við Ribben-
trop á sveitasetri hans við Fuschl,
utan við Salzburg, en þetta setur
hafði nazista-utanríkisráðherrann
tekið af austurrískum keisara-
sinna, sem hafði á þægilegan hátt
verið stungið undan og settur í
fangabúðir. Hinum blóðheita ítala
fannst andrúmsloftið kalt og
skuggalegt, eins og hann sagði síð-
ar í skýrslu sinni. Á meðan á
kvöldverði stóð í kránni Hvíta hest
inum í St. Wolfgang, fór ekki eitt
einasta orð í milli þeirra. Þess
gerðist heldur varla þörf. Ribben-
trop hafði sagt gesti sínum fyrr
um daginn, að ákvörðunin um að
ráðast á Pólland væri óhagganleg.
„Jæja, Ribbentrop,“ segist Ci-
ano hafa sagt, „hvað viltu? Hliðið
eða Danzig?“
„Ekki þetta lengur,“ svaraði
Ribbentrop, og starði á hann köld-
um, járnlituðum augum. ,,Við vilj-
um styrjöld!"
Staðhæfingar Cianos um, að átök
við Pólland myndu ekki miðast
við einn ákveðinn stað, ef ráðizt
jjrði á Pólland myndu Vestur-
veldin berjast, var hafnað. Á Þor-1
231
láksmessu fjórum árum seinna —
1943 — þegar Ciano lá í Klefa 27
í fangelsinu í Verona og beið eftir
því að verða tekinn af lífi að und-
irlagi Þjóðverja, minntist hann
enn þessa hrásl’agalega dags 11.
ágúst í Fuschl og Salzburg, Rib-
bentrop hafði ve^að við hann„
skrifaði hann í dagbók sína í síð-
asta sinn 23. desember 1943, „á
meðan á einum af þessum skugga-
legu málsverðum þeirra stóð í
Österreichischer Hof í Salzburg"
safni af gömlum herklæðum gegn
ítölsku málverki, að Frakkland og
Bretland myndu halda áfram að
vera hlutlaus — veðmál, segir
hann, sem reyndar var aldrei
greitt.
Ciano fór til Obersalzberg, þar
sem foringinn endurtók á tveimur
fundum 12. og 13. ágúst, að Frakk
land og Bretland myndu ekki berj-
ast. Ólíkt nazista-utanríkisráðherr-
anum var foringinn hjartanlegur
í viðmóti, en hann var jafn gall-
harður og áður á þeirri ákvörð-
un sinni að fara í styrjöld. Þetta
kemur skýrt fram, ekki aðeins 1
skýrslu Cianos heldur einnig í
leynilegum fundargerðum Þjóð-
verja, sem fundizt hafa. ftalski
ráðherrann kom að Hitler, þar sem
hann stóð fyrir framan borð þakið
herforingjaráðskortum. Hann byrj
aði að útskýra styrk Þýzkalands
og Vesturveggjarins. Hann sagði,
að í gegnum hann yrði ekki kom-
izt. Þar að auki, bætti hann fyrir-
litlega við, gætu Bretar aðeins
sent þrjár herdeildir inn til Frakk-
lands. Frakkar myndu hafa tölu-
vert fleiri, en þar eð Pólland yrði
ofurliði borið „á mjög skömmum
tíma,“ gæti Þýzkaland beint öll-
ur „til þess að taka þar þátt í bar-
um sínum 100 herdeildum í vest-
áttunni upp á líf og dauða, þegar
hún hæfist".
20
það svikalaust. Árangurinn kæmij
síðar í ljós.
Þar sem hann vann að sínum
rannsóknum upp á eigin spýtur j
og naut einskis styrks, varð hann,
að eyða miklu af eigin fé til tækja!
kaupa — svo miklu, að hann gat
oft ekki varizt þeirri hugsun, að
hugsjón hans yrði honum óþarf-
lega kostnaðarsöm. Á rannsóknar-
stofunni kynntist hann mörgu
góðu og skemmtilegu fólki, og
það var sífellt að reyna að toga
út úr honnm, hver væri meining
hans með þessum rannsóknum.
Margir leyfðu sér jafnvel að kalla
hann bjána að vera að eyða tíma 1
o.g peningum í aðra eins óvissu.
Út fin gluggann, sem tilrauna-
borð Phils stóð við, sá hann
skrýtnu, gulu múrsteinsbygging-
una, sem McNaire hafði sagt, að
væri vinnustaður Page Arning.
Aðeins örfáir höfðu aðgang að
rannsóknarstoíum hennar. Svo
hafði verið fyrirskipaö fyrir tveim
ur árum vegna hinnar geysimiklu
varúðar, sam gæta þurfti gagnvart
hinum bráðsmitandi bakteríum.
sem verið var að gera tilrauni'
með þarna
Húsiö var éaðlaðandi, gult með
hvítum hornsíeinum. Út frá aðal-
skrifstofunni, rrn miðbik bygging
arinnar lágu álmur í allár áttir.
í þeim voru tilraunastofurnar
Múrsteinsskyggni skýldu gluggun
um, gluggatjöld hefðu safnað
ryki, sem gæti skaðað viðkvæmar
bakteríur. Ótal litlir strompar
stóðu upp úr þökunum.
Phil var það metnaðarmál að
sjá, hvernig þessi bygging liti úl
að innanverðu. Vitaskuld gæti
han sótt um leyfi til aðalskrifstof
unnar, en einhvern veginn veigr-
aði hann sér við að fara þá leið.
Og þessi óaðlaðandi múrsteins-
bygigng handan húsagarðsins varð
honum smám saman eins og ósigr-
andi virki. Og Page Arning var
eins og byggingin, sagði McNaire.
Og yfirskurðlæknirinn á Boone-
sjúkrahúsinu hafði næstnn alltaf
rétt fyrir sér.
McNaire-hjónin buðu Phil til
miðdegisverðar skömmu eftir að
hann hóf störf á sjúkrahúsinu. Þau
spurðu, hvernig honum gengi.
— Það gengur ágætlega á fæð-
in.gardeildínni, sagði Phil fúslega.
Svo hikaði hann og yppti öxlum
brosandi.
Þau hin biðu og sögðu ekki neitt.
Bros Phils dofnaði. — Eg get því
miður ekkí sagt sömu sögu af
rannsóknum mínum, viðurkenndi
hann með semingi. Eg held aðeins
áfram að vonast eftir einhverri
týru, sem muni vísa raér veginn
— Umskiptin frá skurðlækning
um til rannsikna hafa verið of
snögg, sagði Jane ingjarnlega.
— Hvers vegna snúið þér
ekki eimö. lungu að st-
fæðingard ?i idinni? rumdi
hennar Týran gæti alveg
runnið upp fyrir yður þ'- Ef
hún gerir það þá nskkui' na.
Þessi síðustu orð voru sögð,
með hæðnishreim, og konurnar
tvær litu snöggu afsakandi augna
ráði til iagle.ga unga læknisins,
sem þeim báðum geðjaðist svo vel
að
— Eitt h ighreystingarorð,-Sam,
tautaði kona hans.
— Hann þarfnast þess ekki, og
allra sízt mundi ég segja það. Eg
þekkti eitt sinn náunga vipaðan
Phil. Einhver efnilegasti læknir,
sem ég nokkru sinni hef fyrirhitt
svo ungan. Hann var algjör guð-
leysingi, þcgei ég kynntist hon-
um. En hvað gerist svo? Jú, hann
fær köllun og öðlast trú, sera var
í rauninni allt í lagi ....
— Nú, maður skyldi ætla það,
sagði frú Lowry og deplaði augun
um framan í Phil.
ÁSTIR LÆKNISINS
ELIZABETH SEIFERT
— Já, en það, sem síðar gerðist,
var öllu verra. Náunginn ákvað,
að hann vrði að gerast munkur!
Hugsið ykkur. ungur og efnilegur
læknir gerist munkur! Grætileg-
asta sóun á hæfileikum, sem ég
hef nokkru sinni vitað, sagði Low
ry og lyfti glasi sínu. — Þangað
til nú!
Phil hló góðlátlega. — Mér
skilst, að reykingavélin, sera lykt-
ina leggur af um alla byggingu
sé eitthvað á vegum McNaire. -
Hann horfði nokkuð si.gri hrósandi
' á gamla marninn
Lowry lét sér ekki bregða. —
Visulega. v’élin sú hefur komið
okkur að goðu gagni við rannsókn
ir á áhrifia.n tóbaksreyks á manns
i lungu. Eg he! sjálfur lítils hátt-
ar lagt stund á rannsóknir. En —
hann skók íingurinn framan í Phil
yfir borðið. — Hvorugur okkar
lagði skurðiælraingarnar á hilluna
þeirra vegna.
Phil kinkaði kolli, hugsi á svip
McNaire lora honum til hiálpar
og sagði, að hugsazt gæti, að hann
ætti eftir að verða frægur maður
vegna rannsókna sinna.
— Þér ætt.uð að rannsaka sálar-
líf þessara blóðtappasjúklinga,;
sagði Lowry með skyndilegum á-
huga. Eg hef t d orðið var við
blóðtappa í fólki, sem hefur bitið
það í sig fyrir aldur fram, að það
þyldi enga hreyfingu. sem lUra
minnst göngulag o.s.frv.
Kvöldið leið við fjörugar sam-
ræður um ólíkar tegundir sjúkl-
inga, sem vanda ættu til að fá
blóðtappa, og læknarnir þrír skipt
ust á skoðunum, og konurnar
sættu sig við að hlusta á þá. Phil
leið vel i návist þessa fólks, og
hann fór þaðan með þá ósk í huga,
að hann ætti eftir að koma þangað
sem oftast.
Samt sem áður — hann var ekki
fulkomlega ánægður með lífið.
Hann haíði átt eitt stefnumót við
konu, skemmtilega unga konu, sér
fræðing í háls-, nef- og eyrnasjúk
dómum. Hún sa.gði honum frá
starfi sínu í smáatriðum og virtist
kunna félagsskap hans afar vel.
Ef til vill mundi hann hitta hana
aftur, hann vissi það ekki.
Honura varð oft hugsað til Page
Arning Hann mundi svo glöggt
fölgula glansandi mjúka hárið
hennar. grábláu augun, fagra ró-
lyndislega andlit. Hann hefði átt
að tala við hana um hennar starf,
en ekki sitt ei.gið, Hann skyldi
muna það næst. En þar sat tappinn
fastur Hvenær yrði þetta næsta
skipti? Hann ætti kannske að haga
sér eins og skólastrákur, sveima
í námunda við dyrnar á vinnustað
hennar jg grípa tækifærið, þegar
hún kæroi frá vinnu?
Til allrar hamingju var hann of
önnum kafinn til að gera slíka vit-
leysu. Og svo einn góðan veður-
dag mætti hann henni i gangin-
um fyrir iraman tilraunastofuna,
þar sem hann vann. Hann var svo
undrandi, að það lá við, að hann
léti tækifærið ónotað. Hann hafði
svo oft reynt að ímynda sér, hvern
ig hún liti út í hvítum slopp, og
svo var hún þarna allt í einu!
Hann stdmaði út úr sér kveðju-
orðum, f>g hún kinkaði kolli, en
svipur hennar sýndi ljóslega. að
hún hafði enga hugmynd um, hver
hann var.
— Ég er Scoles, minnti Phil
hana á. — Við hittumst hjá Lowry.
Nú hafði hann náð sér svo, að
honum tókst að þvinga fram bros.'
— Ó, já! sagði hún, og þó var
hann viss um, að hún væri engu
nær. — Ég er afskaplega ómann-
glögg-
— Það veldur yður sjálfsagt
engum vandræðum í starfinu,
sagði Phil hughreystandi. Honum
sýndist henni hnykkja við.
— Nei, sannarlega ekki, sagði
hún kuldalega. Og Phil stóð og
horfði á stoltan baksvip hennar,
þegar hún gekk fram ganginn. Hon
um fannst hún nákvæmlega jafn
falleg og áður. Beint bak, fallegir
fætur, fallegt göngulag. Og mjúka
fallega hárið.
Næst, þegar þau hittust, mundi
hún, hver hann var. Og þar kom,
að hann áræddi að spyrja hana,
hvort hún vildi borða með sér.
Það var einskær tilviljun. Hann
rakst á hana úti á götu, og þar
sem klukkan var að nálgast
fimm ....
Honum til mikillar furðu þekkt
ist hún boð hans. Hann spurði,
hvert hún vildi fara, og hún stakk
upp á Garavelli, hún var svo sólg-
in í ítalskan mat, sagði hún, en
hún hefði sjaldan tækifæri til að
fara þangað, þar sem ekki væri
auðvelt fyrir konu að koma þang-
að ein síns liðs.
Phil var á eigin bíl, sem hann
var nýbúinn að festa kaup á, og
hann vænti sín mikils af þessum
sameiginlega raiðdegisverði þeirra.
14
T f M I N N, laugardaginn 23. nóvember 1963.