Alþýðublaðið - 13.01.1943, Blaðsíða 5

ISANSKRÍT, formóður
indo-evrópska málaflokks-
ins er til málsháttur, sem hljóð-
ar svo: — Vyasa hefir ort um
allt, sem til er í heiminum.
Vyasa var skáld, eða öllu
fremur söguljóðahöfundur í
Indlandi hinu forna. Álitið er,
að hann hafi verið uppi um
fimm eða sex þúsundum ára fyr
ir Krists burð, sem er um fjór-
um sinnum lengra en síðan
Homer var uppi. Nafn Vvasa og
orðrómurinn um hann hefir
gengið í munnmælum mann
fram af manni, en engar aðrar
heimildir eru til um hann. Var
Vyasa í raun og veru til? Eða
var hann aðeins þjóðsöguper-
sóna? Við vitum, að stundum
eru sögur skuggar sögulegra
staðreynda, svo að vel getur
verið, að hann hafi verið til.
Sagt er, að Vyasa hafi ort hið
mikla indverska sögukvæði
„Mahabharatha“, sem fjallar
um styrjöldina milli hetjanna
frá Pandus og Kurus. í þetta,
kvæði er fléttað mörgum ævin-'
týrum og helgisögnum Ind-
verja. Eldra en þetta kvæði er
ljóðið „Ramayana“, sem ort var
af annarri þjóðsögupersónu,
einsetumanninjum Valnuki.
Eg minnist á þessar þjóðsögu-
persónur vegna þess, að bækur
þeirra eru lesnar og lærðar af
æðri sem lægri, ríkum sem fá-
tækum á Indlandi. Siðakenning
ar þeirra eru kenndar börnun-
um og frásagnimar kenndar
sem fordæmi, sem fara eigi eft-
ir. Og fyrir um fimm þúsund-
um ára hefir ævintýrunum og
helgisögnunum verið bætt inn
í. Og þessar sagnir og þessi ljóð
lifa á vörum fólksins, faðir
kennir syni og þannig lifa þau
mann fram af manni.
Á Indlandi eru menn mjög
hrifnir af ævintýrum og helgi-
sögnum. Ævintýrin fjalla venju
lega um himneskar verur eða
heilaga menn, sem sendir hafi
verið niður til jarðar, til þess
að deila örlögum hinna dauð-
legu vera, svo sem er í sögunni
um hina íallegu vatnadís,
Menaka . . . Einu sinni var uppi
vitur maður, sem hét Vistwa-
mitra, sem krossfesti holdið og
lagði á sig föstur og bænahald
til þess að öðlast himneska
sælu. Indra, konungur Paradís-
ar, sem varð þess vísari, að vitr-
ingurinn var óðum að nálgast
andlega fullkomnun og gat orð-
ið keppinautur hans um hin
himnesku völd, sendi vatnadís-
ina Menaka niður til jarðar til
þess að freista hans. Henni
varð svo vél ágengt, að Visit-
wamitra féll fyrir freistingum
hennar og hásæti Indrás var
ekki í neinni hættu. Afleiðing-
in af kynningu þeirra var dótt-
ir, en þegar Menaka bar barnið
fýrir föðurinn, synjaði hann fyr
ir faðernið. Indra skipaði Men-
aka að hverfa aftur til himins,
og hún neyddist til þess að
skilja barn sitt eftir á bökkum
Gangesfljóts. Barnið, sem. lá
hjálparvana í mikilli hættu fyr-
ir því að brenna til bana undir
hinni indversku sól, unz hópur
storka kom og skýldi því með
vængjum sínum. Loks kom
gamli einbúinn, kenndi í brjósti
um barnið og bar það heim til
kofa síns. Hann kallaði stúlk-
una Sakúntölu, af því að hár
hennar var sítt og svart, og
hann ól hana upp í ást og um-
hyggju, unz hún var orðin full-
þroska.
Sagan um Sakuntölu er úr
„Mahabharatha“ og þrem til
fjórum þúsundum ára seinna
smdi Kalidasa, mesta leikrita-
skáld Indverja,. um þetta efni
eitt snjallasta leikrit, sem
nolckru sinni hefir verið samið.
Hann ritaði það á sanskrít, en
þáð hefir verið þýtt á allar ind-
verskar tungur og einnig á
ensku.
Á Indlandi verða helgi- og
goðasagnapersónur að hetjum
æfintýranna og þjóðsagnanna.
Mismunandi afbrigði sögunnar
koma fram í hinum ýmsu lands-
llno dansmær.
s
s
s
s
s
<
$
s
S
s
s
s
s
s
s
s
s
s
í
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
c
Mynd þessi er frá barnaskem.ntun í New York. Á myndinni sést lítil telpa vera að sýna
listir sínar og hin börnin horfa á hugfangin.
EFTIRFARANDI GREIN j
er þýdd úr tímaritinu {
The Listener og er eftir ind- J
verska konu, Indira, prinsessu
af Karpurthala, fjallar um
indverskr þjóðasgnir, goð-
sagnir, helgisagnir og ævin-
týri. Enn fremur lýsir höf-
undurinn ýmsum siðum Ind-
verja og átrúnaði þeirra.
hlutum og nýjum persónum og
atburðum er bætt inn. Eg minn-
ist lítillar sögu, sem sögð er í
vissu héraði Indlands og hvergi
annarsstaðar, og ég býst ekki
við, að hún sé almennt þekkt.
Það er atburður úr ljóðinu um
Rama og Sita og er auðvitað
upprunnið úr „Ramaýana“, ljóð
inu um Rama, frelsara mann-
kynsins. Sita, eiginkona Rama,
var brott numin af konungi ár-
anna, Ravana, og t’Iutí til Cev-
lon, en Rama syrgði hina ást-
fólgnu konu sína. Konungur ap-
anna kvaddi saman allar þær
ættkvíslir, sem undir hann
heyrðu og skipaði þeim að
byggja brú fyrir Rama, sem
næði yfir hafið, sem skildi sund
ur Indland og Ceylon. Þetta
var langvinnt og' leiðinlegt
starf, og Rama var dýrunum
þakklátur fyrir hjálp þeirra, en
hann gat ekki áð því gert, að
hann var stundum bæði óþolin-
móður og örvæntingarfullur.
Dag nokkurn, er hann sat á
ströndinni og horfði löngunar-
augum út á hafið, sá hann fugl
fljúga frá ströndinni. Fugl þessi
var með sand í klónum, sem
hann lét falla niður í hafið. Þá
áttaði Rama sig allt í einu á því,
að fuglinn var líka að hjálpa til
við að byggja bryggjun. Hann
var snortinn af þessu, rétti út
hondina og strauk bakið á fugl-
inum. Síðan er þessi indverska
iuglstegund með hvíta rák á
bakinu.
Indverjar hafa mikið yndi af
börnum, og þar er aldrei skort-
ur á þjóðsögum og ævintýrum
á kvoidin. Ævintyri Esops eru
mjog vmsæl, einKum ævintýr-
m um retinn, sem í indverska
afbrigðinu er kallaður sjakali.
Margar indverskar þjóösögur
hafá rnyndast í sambandi við
tré, en i sumum tegundum trjáa
er ahtið, að álfur búi. Allt, sem
unnt er, er gert til þess að dekra
við álfirin og halda honum í
goðu sKapi. Honum eru i'ærðir
avextir og blorii. Hins vegar
býr í öðrum trjátegundum við-
urstyggflegur o® hræðilegur
kvenandi, sem verður að fara
meö á annan hátt. I fjallahér-
uðum er fjallaandinn, sem
heldur dómþing í leyniskútum
1 ijailaiiiíöunum, kemur folk
stundum auga á hann snöggvast
og fylgdarlið hans, þegar þe.ir
gangá með logandi blys sín upp
íjallahlíðarnar og hverfa' niður
í hinar djúpu gjár.
Enda þótt ókleift sé að rekja
uppruna ýmissa indverskra siða
og átrúnaðar, eru fáir siðir til,
sem hægt er að rekja til upp-
runa síns og öðlast skýringu á
þeim um leið. Tökum til dæmis
tilbeiðslu Hindúa á lcúnni, sem
er við iíði enn í dag. Það er
auðvelt að rekja uppruna þeirr-
ar tilbeiðslu, aðeins verður að
líía um fjórar þúsundir ára aft-
ur í tímann, þegar forfeður
Hindúa fóru í leiðangurinn
langa til Indlands gegnum Khy-
berskarð. Þeir fluttu með sér
logann helga, sem hefir verið
haidið logandi fram á þennan
dag, og nautgripahjarðir sínar
Indverskar þjóðsðgnr og ævintýri.
rr1-.’, þeir á r.ndan sér. Öll til-
vera þeirra var undir nautgrip-
unum, kúnum, komin: mjólk,
r jómi, smjör og ostar voru að-
alfæða þeirra. Þannig vaknaði
tilbeiðsla þeirra á kúnni. Alla
leið frá Mið-Asíu til Hindústan-
sléttunnar barst helgisögnin um
kúna. Fjöldi þjóðsagna myndað-
ist um gyðju gnægðarinnar og
enn láta húsmæður í vissum
héruðum Indlands sig aldreí
vanta við hinar árlegu helgiat-
hafnir til dýrðar kúnni og kálf-
Inum.
I fornöld voru þjóðsagnirnar
sungnar. Vestrænar þjóðir eiga
einnig sín söngljóð frá fornum
dögum, sem farandsöngvarar
fluttu. En Indverjar eiga enn þá
sína farandsöngvara. Þeir eru
mjög óframfærnir að láta skrá
söngva sína, svo að lítið hefir
verið að því gert að festa þessi
sagnaljóð og lög á pappír.
Eina sögu langar mig til að
segja, en ekki veit ég, hvort ég
á að kalla hana helgisögn, goð-
sögn eða ævintýri. Ég get að-
eins fullyrt það, að íbúarnir í
mörgum héruðum Indlands trúa
henni orði til orðs. Einu sinni í
fyrndinni var uppi heilagur
maður, sem var Múhameðstrú-
ar. Hann nam trúarbragðafræði,
varð hálærður maður og fór því
næst að leggja stund á trúar-
brögð Hindúa og þannig fór, að
hann var virtur og elskaður
l jafnt af Múhameðstrúarmönn-
| um sem Hindúum. Við andlát
hans reis flókið vandamál. Mú-
hameðstrúarmenn vildu jarða
hann samkvæmt greftrunarsið-
um sínum, og það vildu Hindúar
líka. Skyndilega heyrðist rödd
hrópa: — Lyftið blæjunni, sem
hjúpar dauðlegan líkama hins
heilaga manns. Látið Hindúa
búa um líkið, en Múhameðstrú-
armenn ganga frá greftrunar-
staðnum! Hrolli slegnir lyftu
menn blæjunni. Undir henni lá
hrúga angandi jasmínuvanda,
sem raðað hafði verið í líkms-
lögun. Hindúarnir og Múham-
eðstrúarmennirnir skiptu blóm-
unum á milli sín, og báðir gátu
framkvæmt greftrunarathöfn-
ina samkvæmt sínum siðum og
trúarbrögðum.
I bókmenntum, sem skráðar
eru á sanskrít, er fjöldi sagna
um sköpun konunnar. Eftirfar-
andi saga er víðkunn meðal Ind-
verja: I upphafi, þegar Brahma,
skaparinn, kom til þess að skapa
konuna, varð hann þess var, að
hann hafði eytt efni sínu í að
Þeir, sem lesa Hannes í Svíþjóð. — Bréf frá „Tveimur
útlögum“ og skilaboð frá tveimur öðrum. —- Um myrkv-
uð ljósker. — Bréf um óþekkta alþýðukonu og sagan um
dýran silung.
¥5
INU SINNI snemma í haust
, 3 fékk éj; skilahoð frá stúlku,
! sern Jjá var nýkomin heisn frá Sví-
í Þjóð, með þakklæti fyrir pistlana
I ra.ína, Fyigtíi það skilaboSunum, að
j tslcnðingár, sem slvelilu í Svíþjóð,
í gripu hvert íslenzkt blað, sem
i Jiangað brenist og læsu 'það af á-
| kefð, gengju hiöðin milli þeirra
| þar til ekki væri hægt að lesa þau
| langur.
I
.j ENN FREMt’R fylgdi það skila-
! boounum, að beztu kynnin af því,
hver'nig raunverulega væri ástatt
!. hér á landi — og þó sérstaklega
I hér í Reykjavík — hefðu þessir
| landar okkar fengið við að losa
j pistla mína og bréfin, sem ég birti.
| — Mér þótti gaman að hejrra þetta,
án þess þó að mér skildist, að
þessu gæti raunverulega verið
þannig varið.
EN FYRIR FÁUM DÖGUM iékk
ég bréf frá „Tveimur útlögum" og
er það skrifað í Stokkhólmi í nóv-
ember. Þeir segja því miður lítið
um líðan landa þar að því undan-
skildu, að öllum líði ágætlega. Svo
segja þeir: „Það er nú svo komið,
að við hér sækjumst mest eftir að
ná í Alþýðublaðið. Það er tví-
mælalaust bezta íslenzka blaðið,
hvernig svo sem á það er litið. En
auk þess fáum við beztar upplýs-
ingar um viðfangsefnin heima í
pistlum þínum.“
„ÞÉR ER ÞAÐ ef til vill ekki
ljóst, en það eru ekki pólitísku
greinarnar eða opinberu skýrslurn-
ar, sem blöðin birta, sem gefa okk-
ur beztu hugmyndirnar um á-
hyggjur almennings, umtalsefni
hans og viðhorf, heldur bréfin,
sem þú birtir og athugasemdir
þínar við þau. Við þökkum þér
kærlega fyrir þetta allt saman.“
OG DAGINN EFTIR að ég fékk
þetta bréf, fékk ég skilaboð frá
Halldóri Grímssyni, sem nú stund-
ar lífeðlisfræðinám í Stokkhólmi,
þeim hinum sama, er var valinn
af íslendinga hálfu til áð taka þátt
í Norðurlandasamkeppninni I
Frh. á 6. síðu.