Alþýðublaðið - 26.03.1943, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Föstudagur 26. marz 1943,
Útgefanði: Alþýðuflokkurinn.
Bitstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla I Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
DýrtiðiD, atarðaverð-
ið og baDpgjaldið.
ÞEGAR dýrtíðin var að
komast í algleyming og
loksins hafði verið ákveðið, að
launastéttir landsins skyldu fá
haná upp bætta með álagi á
kaupið samkvæmt mánaðar-
lega útreiknaðri vísitölu fram-
færslukostnaðarins, var það
augljóst, að launþegarnir hlytu
að skaðast nokkuð við það, að
dýrtíðaruppbótin á kaupið
kæmi ekki fyrr en á eftir.
Ennfremur var það mjög
snemma sýnilegt, að vissar
nauðsynjar gætu hækkað langt
um meira heldur en kaup-
gjaldið, svo sem afurðir
bænda, sem skrúfaðar voru
upp í verði langt umfram all-
ar aðrar bæði innlendar og er-
lendar vörur. Dýrtíðaruppbót-
in á kaupgjaldið tryggði ekki
annað en að það hækkaði í
sama hlutfalli og framfærslu-
kostnaðurinn yfirleitt. En þeg-
ar á þessar staðreyndir var
bent, voru launþegarnir hugg-
aðir með því, að þetta skipti
ékki svo miklu máli vegna
þess, að þegar dýrtíðin færi
aftur að lækka, yrði kaup-
lækkunin líka á eftir lækkun
framfærslukostnaðarins, þann-
ig, að það. sem tapaðist fyrir
launastéttirnar, meðan dýrtíð-
in væri að vaxa, hlyti að vinn-
ast upp aftur, eftir að hún
færi að minnka.
Þannig var talað við launa-
stéttir landsins til skamms
tíma.
En það hefir ekki reynzt svo
létt að snúa straumnum við.
Og nú er farið að tala um
það, að ekki sé hægt að draga
úr dýrtíðinni nema með því,
að kaupgjaldið sé lækkað sam-
tímis vöruverðinu, og hlutfalls
lega jafnmikið og það vöruverð
sem mest hefir stigið — verðið
á afurðum bænda!
Vitanlega væri framkvæmd
slíkra fyrirætlana ekkert ann-
að en fullkomin svik við
launastéttir landsins.
Það væri ekki aðeins svik við
þær vegna þess, að þá væru
þær heinlinis snuðaðar um þá
fjárupphæð, sem þær töpuðu
við útreikning og greiðslu dýr-
tíðaruppbótarinnar á kaup-
gjaldið eftir á, meðan dýrtíðin
var að vaxa. Það væri einnig
og alveg sérstaklega svik við
þær vegna þess, að þá væri
lækkun kaupgjaldsins ekki lát
in fylgja lækkun framfærslu-
kostnaðarins yfirleitt á sama
hátt og hækkun þess var látin
fylgja hækkun hans, heldur
væri þá gengið á það lagið, að
lækka kaupgjaldið fyrst, á-
samt því vöruvérði, afurða-
verði bænda, sem mest hefir
verið skrúfað upp umfram
meðaltal framfærslukostnaðar-
ins, og launastéttirnar því
sviknar á tvöfaldan hátt!
Það þarf meira en litla ó-
svífni til þess, að halda slíkum
ráðagerðum að laúnastéttum
landsins sem einhverjum rétt-
látum ráðstöfunum til þess að
íækka dýrtíðina! Og þó er það
þetta, sem blöð Sjálfstæðis-
ílokksins og Framsóknarflokks
Jénas Cfuðmnndsson:
Hin breyttu viðhorf í stjórn
málum heimsins.
i.
UM JÓLALEYTIÐ í VETUR
skrifaði ég grein í Alþýðu
hlað'ið, er ég nefndi .,Styrjöld
fóiksins". Ég henti þar á, að nú
væri skilningur ráðamanna í
lýðræðislöndunum óðum að
vakna á því, að sú styrjöld, sem
nú geisar, sé ekki venjuleg
styrjöld heldur heimsbylting,
er muni leiða af sér1 gerhreyt-
ingu á því sltipulagi, sem rnann-
kynið hefir búið við nú um
langan aldnr.
Síðan sú grein var skrifuð
hefir þetta skýrzt enn betur.
Enginn skyldi þó ætla, að sá
tími sé mjög nálægur, er jjetta
verður almennt skilið. Það er
svo með allt, sem nýtt er, að
það eru aðeins fáir menn, sem
i fyrstu skilja hin breyttu við-
horf, er leiöa til nýrra tíma,
benda á þau og berjast fyrir því,
að auka skilning á þeim. Ráða-
mennirnir vilja sjaldnast skilja
]>au. Þeir vilja halda völdum
sinum og aðstöðu svo lengi, sem
unnt er, og gerast þvi alla jafna
frekar Þrándur í götu þeirra
nauðsynlegu breytihga, sem
þörf er að koma á, og' oft of-
sækjendur þeirra, sem brautina
eru að reyna að ryðja, af
hræðslu við að valdaaðslöðu
þeirra sé hætta búin. Allur al-
menningur skilur þessi breyttu
viðhorf heldur ekki fyrr en
seint og síðar. Veldur þar mestu
um, að flest öll fræðslutæki eru
í liöndum liinna ráðandi flokka
og stétta og eru því oftast frek-
ar notuð til ])ess að rugla fólkið
og afflytja hinar nýju kenning-
ar en til }>ess að útskýra þær og
fræða fólkið um þær.
Það er svo enn, og liefir á-
valt verið svo, að langur tími
þarf að líða frá þvi að tekið er
að flytja hinar nýju kenningar
og þar til almenningur skilur
þær og viðurkennir þær. Oft eru
þá hrautryðjendurnir allir á
brott af þessum heimi og ó-
sjaldan hafa þeir verið drepnir
eftir að ])eir höfðu verið róg-
bornir, ofsóttir og svívirtir,
'eins og sagan sannar bezt.
En vegna þess, að vér lifum
nú á þeim tímum, er allar fjar-
lægðir eru svo að kalla þurrk-
aðar út bæði i tima og rúmi,
fyrir tilkomu útvarpsins og
flugvélarinnar, gengur það nú
miklu fljótar en áður, að vekja
fólk til skilnings á hlutunum.
Það, sem áður þurfti. vikur,
mánuði eða jafnvel ár til, þarf
nú ekki nema fáar klukku-
stundir, eða daga. Svo er
það t. d. bæði um fréttir allar,
milcilsverðar álitsgerðir og á-
lyktanir, og fundi forvígis-
manna þeirra þjóða, sem sam-
an vilja vinna.
Bæði af þessari ástæðu og
eins af liinni, að nú geisar hinn
trylltasti ófriður, sem héfir þau
álirif á sálarlif manna, að þeir
verða opnari fyrir öllum ný-
mælum en annars væri, og
vegna óvissunnar, sem á er unx
alla hluti, bæði í lífi þjóða og
einstaklinga, fylgjast flestir
betur með nú en á venjxdegum
tímunx, og þess vegna nxá nii
vænta skjótari og örari bi’eyt-
inga en áður hefir veri,ð í sögu
mannkynsins.
II.
Nýlega liafa blöðin getið um-
mæla ýmissa þeirra manna, er
virðast skilja til fullnustu, að
vér erum að færast óðfluga inn
í nýja tíma, nýja öld, þar sem
allt önnur sjónarmið verða að
ráða en þau, sem til þessa hafa
verið viðurkennd.
Sá maður meðal Bandaríkja-
nianna, sem einna gleggst talar
nú unx vandamál framtíðarinn-
ar, er Henry Wallace, varafor-
seti Bandaríkjanna. Mörg unx-
mæla hans eru hin athyglis-
verðustu.
Nýlega hefir liann látið svo
unx mælt, að nauðsynlegt sé að
Sovétríkin og hin vestrænu lýð-
ræðisríki taki upp sem nánast
samstarf bæði meðan stríðið
stendur og eftir það, til þess,
eins og hann orðaði það, „að af-
stýra þriðju heimsstyrjöldinni".
Haixn lxefir sýnt fram á, að vest-
rænu lýðræðisþjóðirnar geta
nxargt lært af Rússuixi, einkunx
um það, hvernig hagkvæmt er
að nytja auðlindir þjóða, svo
að gagni komi fyrir allan al-
menning, og margt um hagnýta
skipulagshætti á sviði franx-
leiðslu og orkunýtingar. Hins
vegar geti Rússar ekki síður
íxiargt lært af hinum vestrænu
lýðræðisþjóðum og þá fyrst og
frenxS'i það, hve nauðsynlegt
er að tryggja frelsi einstaklings-
ins og almennt skoðana-, trú-
og málfrelsi, en það frelsi hlýt-
ur ávallt að verða megin grund-
völlurinn undir þroska einstak-
lingsins og þar með undir and-
leg'um framförum alls mann-
kynsins.
í ræðu, sem Wallace flutti 8.
nóv. s. 1., sagði hann unx það
skipulag. sem koma verður i
framtíðinni, m. a.:
„Þetta nýja lýðræði verður
livoi'ki kommúnismi af lxinni
gamaldags alþjóðlegu gerð, né
lýðræði hinnar úrellu einangr-
unar.“
Og svo mun það reynast. Það
lýðræði, sem við höfðum þekkt,
þar senx hver einstök þjóð ein-
angrar sig svo sem hún getur
frá öllum öðrum þjóðum, mun
aldrei koma aftur. Það lýðræði
eyðilagði m. a. með „hlutleys-
is-“heiixxskunni allar þjóðir Ev-
rópu svo að kalla. Það lýðræði
ins eru að tönnlast á svo að
segja daglega!
Jón Blöndal hagfræðingur
hélt því réttilega fram í grein,
sem birtist hér í blaðinu í
fyrradag, að til þess að draga
úx’ dýrtíðinni án þess að halla á
launastéttir landsins, bæri að
byrja á því að lækka afurða-
verð bænda svo mikið, að það
yrði samanborið við verðlagið
fyrir stríðið, ekki hærra en
kaupgjaldið. Með því móti
myndi' vísitala dýrtíðarinnar
strax lækka beinlínis um 22
stig og síðar óbeint, fyrir eft-
irfarandi kauplækkun um 7—8
stfcig. samtals hvorki meira né
minna en 30 slig!
Það er engin smáræðis lækb
un. En hverju skiptir það
! Morgunblaðið? Það segir í
| aðalritstjórnargrein sinni í
gær þvert nei við þessari vís-
bendingu, af því, að slík ráð-
stöfun sé ekki gerð á kostnað
launastéttanna. Það verði að
lækka dýrtíðina, segir það, —
með því að lækka kaupgjaldið
nú þegar um sama hundraðs-
hluta og afurðaverð bænda,
án nokkurs tillits til þess, hve
mikið er búið að hækka það,
umfram kaupgjaldið!
Það væri fróðlegt að vita, —
hvort Sjálfstæðisflokkurinn í
heild, og þá þingmenn hans,
eru slíkri stefnu í dýrtíðar-
málunum samþykkir — hvort
það er ætlun hans, að svíkja
launastéttir landsins á svo ó-
svífinn hátt?
má aldrei koma aftur, enda
nxun það aldrei konxa aftur.
Sama er að segja um koixinx-
únismami. Haldi Rússar áfraixx
undirjarðarstarfsemi sinni eft-
ir sti'íðið og beiti, eins og fyrir
stríðið, öllum ráðum til þess að
eyðileggja sjálfstæði og sjálfs-
ákvörðunarrétt sér óviðkomandi
og fjarskyldra þjóða, jafnvel
með því að styðja slíkar stefn-
I ur sem nazismann, éins og þeir
j gei'ðu í Þýzkalandi og víðar,
s mun skammt verða til „þriðju
heinxsst3rrjaldarinnar“, sem þá
verður xxxilli konxmúnismans og
lýðræðisins eins og sú styrjöld.
: senx nú geisar, er milli nazisnx-
ans og lýðræðisins.
í Ganxla lýðræðið og' gamli
kommúnisminn vei’ða bæði að
hverfa xir sögunni og munu
bæði hverfa, en í þeirra stað
koma' samstarf og samvinna
þjóðanna, án einangrunar á
nokkru sviði, sem andlegum og
efnalegum vexti mannkynsins
er skaðleg.
III.
Þetta grundvallaratriði er
nauðsynlegt að skilja til þess
að geta áttað sig á þeim at-
burðum, sem eru að gerast og
senx munu gerast á næstu mán-
uðum og næstu árum.
Ef vér nú litum í kringum
okkur, blasa þessi breyttu við-
horf hvarvetna við augum. —
Þess er skemmst að minnast,
að kommúnistarnir bæði í
Rússlandi og utan þess, töldu
vestrænu lýðræðisríkin höfuð-
féndur sína, verri og hættulegri
andstæðinga en nazista og fas-
ista.
Þess er heldur ekki langt að
minnast, að liin vestrænu ríki,
litu á Rússland kommúnist-
anna sem höfuðfjanda sinn og
sóttust frekar eftir vinfengi og
samstarfi við Hitler-Þýzka-
land til þess að tryggja sig
gegn Rússlandi. En hvernig er
ástandið nú í dag? Því þarf
ekki að svara. Allir vita, að
það er gjörbreytt. Að vísu
byggist allt samstarf þessara
stórvelda ennþá á því einu að
sigra sameiginlegan óvin —
Þýzkaland. — En öllum aðilum
er það áreiðanlega ljóst, að ef
samstarfið á ekki að ná lengra,
ef því á að vera lokið þegar
Þýzkaland er sigrað og sama
pólitíkin upp tekin aftur get-
ur það ekki leitt til annars en
, ,Þriðju heimsstyrj aldarinnar,“
—‘ styrjaldarinnar milli kom-
múnismans. og lýðræðisins.
Það er nú þegar mjög greini-
legt, að hin vestrænu lýðræð-
isríki skilja nauðsyn þessa sam
starfs fyrir framtíðina og eru
reiðubúin að gera stórfelldar
breytingar á skipulagsháttum
sínum, til þess það geti kom-
ist í framkvæmd. Með Rússa
er allt hins vegar miklu meira
á huldu. Því miður er það svo,
að ýmislegt bendir til þess, afi
Rússar sæki ekkert sérstaklega
fast áframhaldandi samstarf
eftir ófriðinn.
I ræðu Stalins, sem hann
hélt 6. nóvember síðastliðinn í
Moskva, segir hann að vísu, að
sáttmálinn, sem gerður var 26.
maí 1942 milli Rússlands og
Bretlands til 20 ára „táknar
söguleg umskipti í samskiptum.
lands vors og Stóra-Bx'etlands,<<:
en nánara er þetta svo ekki
útlistað eða að því vikið. Og
aðalatriðið í þessari ræðu Stal-
ins er það, áð þessar þjóðir
'beiti sér sameiginlega til að
sigra Þýzkaland. Á það, sem
verða skal eftir ófriðinn, er
ekki^drepið. Ræða þessi er að
vísu haldin áður en Rússar
fóru að rétta við í ófriðnum og
þess því kannske ekki að
vænta, að á annað væri lögð
áherzla þá, en að sigra Þýzka-
land. Hitt er veri-a tákn, að
Frh. á 6. síðu.
Lausn dýrtíðarmál-
ANNA ér stöðugt eitt af
aðalumræðuefnum blaðanna,
þótt lítið heyrist um þau mál
nú frá alþingi. Morgunblaðið
gerir þau að umtalsefni í aðal-
ritstjórnargrein sinni í gær á
eftirfarandi hátt:
„Geymst hefir sú aldagamla
sögn, að í bænum Gordion í Asíu
hafi á sínum tíma verið fólginn í
musterinu undraverður hnútur.
Var hann svo harðsnúinn og örð-
ugur, að enginn fékk leyst, én sú
náttúra fylgdi hnútnum, að sá, sem
gæti leyst hann, skyldi verða
drottnari Asíu. Sagt er, að Alex-
ander mikli hafi stytt þessum
gordins-hnút aldur. Hann hjó hann
í sundur!
I þeim eri'iðleikum, sem við höf-
um átt við að búa varðandi dýr-
tíðina og lausn vandamála henn-
ar, hefir einn harðsnúinn „gor-
dionshnútur" verið aðalásteyting-
arsteinninn, sem engimi hefir enn
fengið leyst.
Sá, sem leyst gæti þennan
„gordions-hnút“ hefir hitt á hið
rétta hlutfall milli kaupgjalds og
verðlags í landinu og sett hvort-
tveggja í hæfilegar skorður til við-
náms verðbólgunni. Hann hefir
leyst dýrtíðarmálin!11
Það er nú vissulega mikið
rétt í þessu hjá Morgunblaðinu.
En þegar sýnt er fram á hið
rétta og sanngjarna hlutfall
milli kaupgjalds og verðlags í
landinu, þegar með öðrum orð-
um er bent á, hvernig hægt sé
að leysa gordionshnút dýrtíðar-
málanna, þá vill Morgunblaðið
ekkert af þeirri lausn vita. Þann
ig skrifar það í sömii greininní
i gær:
„Jón Blöndal, hagfræðingur, rit-
ar í Alþýðublaðið í gær og segir„
„að sanngjarnt hlutfall milli af-
urðaverðs og kaupgjalds myndi
lækka vísitöluna strax um ca. 22
stig“. En hann sér ekki nema eina.
leið til þess að skapa þetta „sann-
gjarna hlutfall", þ. e. að lækkai
afurðaverðið eingöngu, og það mik
ið, að sú lækkun mundi framkalla
strax ca. 22 stiga lækkun vísitöl-
unnar. Til þess yrði lækkun af-
urðaverðsins sennilega að nema y£
ir 20%-.
Það er ekki sennilegt, að Jón
eða sá, sem leysir „gordions-hnút“
Blöndal vex-ði „drottnari Asíu“,
dýrtíðai'málanna.
En þann hnút verður að leysa?
ef um nokkrar dýrtíðarráðstaf-
anir er að ræða“.
Það er á slikuixi skrifunx senx
þessum sannarlega erfitt að sjá„
hvað Morgunblaðið vill. Það
auglýsir eftir hinu rétta hlut-
falli milli kaupgjalds og verð-
lags í landinu til þess að leysa
gordionshnút dýrtíðarmálanna.
En þegar því er bent á það, eins
og Jón Blöndal gerði, þá vill
það ekkert af því hlutfalli vitá!
Heldur enga lausn dýrtíðarmál-
anna!