Alþýðublaðið - 20.04.1943, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 2i. april 1943.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
s
~1
Saga brezka flughersins.
Eftirfakandi grein
sem er eftir Sir Archi-
baJd Sinclair flugmálaráS-
herra Breta, fjallar um
brezka flugflotann, stofnun
hans og þróun til þessa
dags.
ÞAÐ var fyrsta dag apríl-
mánaSar 1918, í ógnum
styrjaldarinnar, sem flugsveit
brezika flotans og hinum
brezka flugher var steypt
saman í Konunglega brezka
flugflotann. Um þessar mundir
eiga því þessi hjú silfurbrúð-
kaup. Við flest slík tækifæri
er oftast mikið um dýrðir og
veizlugestir glaðir og reifir.
En hinuxn dimmu dögunx
heimstyrjaldarinnar eru slik
hátíðaliöld skiljanlega útilok-
uð. Við skulum því minnast
þess viðburðar á hljóðlátan
hátt ,en ei að siður með gleði
og þakklæti til hinna hraustu
og liugbrúðu manna, sem eru
í brezka flugflotanum.
Ef til vill er mönnum ekki
ljóst, hvernig ástatt var fyrir 1.
apríl 1918. Fyrri heimsstyrj-
öldin hafði þá staðið í þrjú og
hálft ár og á þeim árum hafði
flughernaðartækni mjög fleygt
fram. Þá var farið að smíða
sprengjuflugvélar, • orrustu-
flugvétipr, könnunarflugvélar
o .s. frv. Brezka flotaflugþjón-
ustan hafði verið stofnuð i því
skyixi að láta flugvélar fylgja
flotanum eftir, og Konunglega
flugsveitin til þess að fylgja
hernum eftir. Þetta var ekki
slæmt fyrirkomulag á Jxeim
árum, þegar flugvélar voru ein
ungis notaðar til stuðnings
landher og flota i orrustu, en
voru ekki nógu öflug tæki til
beinna áhrifa á orrustuna. Með
öðrum orðum: fyrirkomulagið
var ágætt, meðan raunveruleg-
ur flughernaður var ekki til.
En árið 1918, þegar flugtæknin
var það langt á veg komin, að
loftárásir voru gerðar á lönd
og borgir og loftvarnir höfðu
verið fundnar upp gegn slík-
um árásum, var ekki heppi-
legt lengur að hafa flugflotann
i tveim deildum. Hvor deildin
xmx sig var ekki viss um tak-
möi’k starfssviðs síns, því að
fyrir ofajn skýin (sjást engin
skil láðs og lagar. Auk þess
var, þegar flughernaðurinn
komst á hærra stig hverjum
landflugmanni um sig' skipað
að lita á sjálfan sig sem her-
mann fremur en flugmann, og
liverjmn sjóflugmanni að lita
á sig sem sjóliða fremur en
flugmann. Með öðrum orðum,
samvinna og samæfing var
mjög af skornum skammti
milli hiima tveggja deilda
brezka flughersins. Þáverandi
stjórn steig því hið djarfa spor
að stofna konunglega Iirezka
flugflotann til herþjónustu með
sams konar sniði og landher-
inn og flotinn.
Brezki flugherinn var stofn,-
aður um það leyti er Þjóðverj-
ar voru i mestimi uppgangi,
þegar herir Breta og Frakka
voru á undanhaldi undan síð-
ustu vorsókn Þjóðverja. Og
heiður sé frumkvöðlum flug-
hernaðarins, þeim Henderson,
Longcroft og Brancker, Seuter,
Samson og Lamb og snillingn-
Trenchard lávarði, sem af
skarpskyggni si.nni, fyrir
hyggju, stjórnsemi og íram-
kvæmdaþreki steypti landflug-
sveitinni og sæflugsveitinni
saman i einn voldugan flugher,
Konunglega brezka flugflot-
ann.
Heiður sé einníig þremur
öðrum miklum framkvæmda-
mönnum, sem veittu forystu-
mönnum flughernaðarins færi
á því að koma flugliernaðinum
í gott liorf. Einn þeirra var
Lloyd George. Hann var for-
sætisráðherra um þessar mund
ir. Hann kvað niður allar mót-
bárur, sem risu gegn þessari
mikilvægu breytingu á alvar-
legustu tímum stói'hernaðar.
Lloyd George bar aðalábyrgð-
ina á rekstri styrjaldarinnar og
stjórn landsins. Hi’er rannsak-
aði málið fyrir hann? Hver
ruddi hindruniun úr vegi?
Hver samdi áætlanirnar. Eng-
inn annar en hinn mikli liéims-
veldiss tj órn málamaður, Sm n ts
marskálkur, sem þá átti sæti í
striðsstjórninni.
Enginn getur, á vorum dög-
um lesið skýrslu iSmuits um
þessi mál, án þess að veila at-
hygli hinum spámannlegu at-
liugasemdum hans um hættu
þá, sem stafaði af því að eng-
in sameiginleg stjórn skyldi
vera yfir sveitum flugflotans
og um þá yfirgnæfandi kosti,
sem væru ■ samfara öflugum
sameinuðum flugflota. Hér er
útdráttur úr því sem Smuts
marskálkur sagði í skýrslu
sinni árið 1917, fyrir tuttugu
og sex árum: „í framtíðinni
getur svo farið, að öflugur
fluglier verði ekki þýðingar-
minni en öflugur floti við vernd
heimsveldis. Flugfloti getur
framkvæmt stórfenglegar að-
gerðir viðsfjarri landlier og
flota og án nokkurs sambands
við þá aðila ,en það g'etur stór-
skotalið ekki. Að því er nú virð-
ist eru engin fakmörk fyrir
mikilvægi sjálfstæðs flughern-
aðar i framtíðarstyrjöldum. Og
vera má, að sá dagur sé ekki
langt undan að flughernaður
verði aðalaðgerðirnar i styrj-
öldum.“ Þannig hljóðaði spá-
dómur Smuts marskálks árið
| 1917. En einn maður var enn,
sem studdi Lloyd George og
Smuts hershöfðingi af eldleg-
uni áhuga, ráðum og dáð. Þetta
var miklu yngri maður en þeir
og hafði sjálfur flogið og skipu-
lagt sæflugflotann frá flota-
málaráðuneytinu fyrir fyrri
heimsstyr j öldina. Hann var
eindreginn hvatamaður sam-
einaðs, óháðs flugflota og
kunnugt var .að þeim máluni,
sem liann bar fyrir brjósti, var
ekki illa komið. Þetta var nú-
Nógar norðleazkur ostur!
nú og framvegis höfum vér nægar birgðir af
norðlenzkum ostum
(45, og 30 %, mysuostur).
¥erzlanir panti í slma 1080.
Samband ísl. Samviunufétaga.
verandi forsætisráðherra Breta,
Churchill.
Þegar menn lita mn öxl til
hinna örlagaþrungnu daga árs-
ins 1940, Jiegar liinir ungu og
liraustu flugmenn Sir Hugh
Dowdings björguðu þjóðinni
frá algerri uppgjöf, þótt þeir
væru fjórum sinnum færri en
óvinirnir, ættu menn um leið
að minnast liinna framsýnu
manna, sem lögðu grundvöll-
inn að hrezka flugflotanum
mörgum árum áður. Scrstak-
lega skulum við minnast hiima
hugdjörfu flugmanna frá 1918.
Margir þeirra helga sig enn þá
flughernum og gegna ábyrgð-
armiklum stöðiun innan hans.
Hugsið ykkur þá leggja til
orrustu á Jieini árum. Þeir gátu
aldrei treyst vélum sínmn full-
komlega, og ef hún stanzaði
eða kviknaði í flugvélinni,
höfðu þeir engar falllilifar.
Þeir flugu vélum sinum til
sigurs.
Þegar vopnahléð var undir-
slcrifað 1918 áttu Bretar tutt-
ugu og þrjár þúsundir flugyéla,
og var það stærsti fjugfloti í
heimi. Tuttugu árúm seinna,
þegar núverandi styrjöld skall
á, var brezki flugflotinn fjór-
um sinnum minni eu Jiýzki flug
flotinn. Slíkt má ekki koma
fyrir aftur. ,
Versalasáttmálinn liafði Iagt
Bretum aukna ábyrgð. Þeir
fengu mnboð yfir íraq, Trans-
jordan og Palestínu. Árið 1921
fól stjórnin samkvæmt uppá-
stungu Cliurcliills, flughern-
um hernaðarlegt eftiriit með
þessum ríkjum. Við norðvest-
urlandamæri Indlands, yfir
Persaflóa og suður að Kharton
leygði bi’ezki. örninn vængi
sína. Hann var að taka á sig
sinn hluta af þeirri byrði að
vernda beimveldið. Menn úr
brezka flughernum flugu
brautryðjendaflug. Þeir flugu
frá Englandr ’til Ástralíu og
frá Englandi til Höfðaborgar.
Fáeinum árum seinna var
brezki flugflotinn farinn að
halda uppi póstflugi milli
Kairo og Bagdad.
Fyrir þrjátíu og þrem árurn
sagði mikill heimspekingur og
stjórnmálamaður, Haldane lá-
varður: — Þegar ný uppfinn-
ing kemur fram, svo sem kaf-
báturinn, eru Englendingar
venjulega á eftir timanum. En
eftir fáein ár eru þeir búnir að
taka að sér forystuna á sviði
uppfi.nningarinnar. Þannig býst
ég við að verði um flugvélina.
Tíminn liefir staðfest Jiennan
spádóm. Brezkir flugmenn,
með Iiinar ágætu flugvélar.
Spitfire, Mosquito, Typhoon,
Lancaster, Halifax og Sunder-
land, sem brezkir verkamenn
smíða í brezkum verksmiðjum,
hafa sýnt yfirburði yfir flug-
menn möndulveldanna. Nýlega
varpaði brezk flugsveit helm-
ingi meira sprengjumagni í
einni ái'ás á Berlín, en þýzki
flugflotiim varpaði alls á
Lundúni. Ekki má heldur
gleyma hinum hugprúðu flug-
niönnum bandaþjóðanna, sein
berjast nú djarflega við hlið
Breta. Brezki flugflotinn hefir
tengt saman menn frá mörgum
þjóðum.
Núverandi hlutverk hrezka
flugflotans er hlutverk eyði-
leggingarinnar. En þrátt fyrir
það getur hann unnið sér frægð
og lárviðarsveig fyrir viðreisn-
arstarf i þjónustu mannkynsins
Með tilliti til beirra afreka, sem
unnin hafa verið á sriði flug-
tækni síðustu tuttugu ár, get-
um við horft fram í tímann
með ró og öryggi. Við getum
verið öryggir um það, að lær-
dómi og reynslu þessara liðnu
ára hefir ekki verið á glæ
kasftað, heldur er vel geymt
hjá hinum hugprúðn mönnum,
I
S
S
S
N
S
s
s
s
s
s
*
s
s
s
s
s
s
s
s
Útsvðr 1943. -
Dráttarvextir.
í dag eru síðustu forvöð að greiða
útsvarshluta 1943 (45 % af útsvar- ^
inu 1942) án dráttarvaxta, ef
gjaldendur hafa ekki greitt á gjald-
dögum 1. marz og 1. apríl.
Skrifstofa borgarstjóra.
Hjónaband
Bertu Ley.
sein mynda brezka flugflot-
ann 1943: Flugmönnunum,
flugvélaáhöfnunum, flugvalla-
áhöfnunum, flugvallaliðinu,
hinum duglegu konum i hjálp-
arliði flughersins, bæði á Eng-
landi, yfir Þýzkalandi, yfir
löndum hinna óliamingjusömu,
liernumdu þjóða, yfir hinum
hlóðstorknu vigvöllum og við-
feðmum höfum. Liðsmenn flug-
hersins brezka berjast af
öryggi og trjausti á vaxandi
hernaðarmátt sinn og trú á rétt
mæti málstaðarins. Það má
óhætt segja um flugmann árs-
ins 1943: „Hann virðist maður
glaður í endurminningum sín-
um og 'áhyggjulaus um fram-
tíðina^1
Sjómaður skrifar um kartöfluvandræði, kökur og köku-
gerðarhús. — Nordal og Laxdæla. — Úthlutun rithöf-
undalaunanna.
SJÓMAÐUR SKRIFAR mér og
segist hafa verið að leita
að kartöflum. Hann segist hafa
farið búð úr búð, alls í 10 búðir,
og síðast í græmnetisverzlunina og
hvergi fengið kartöflur. Hann
er undrandi yfir þessu. Hefirðu
ekki iesið blöðin undanfarið, kæri
vinur? Þau hafa birt fregnir um
það, að engar kartöflur er að fá í
bænum, eða sama og engar. Við
nrðum að Ieita til hinna stríðandi
Breta og fáum þaðan kartöflur.
Útsæðiskartöflurnar koma fyrst,
en hinar koma innan fárra daga.
„EINN, SEM FYLGIST MEÐ,“
skrifar mér og kvartar mjög und-
an því, að kökurnar í brauðgerðar
húsunum og önnur framleiðsla
þeirra sé slæm. Þetta getur meira
en verið. Ég et sjaldan aðkeypt
„bakkelsi,“ eins og gömlu kon-
urnar sögðu. Bréfritarinn segist
hafa loks fundið brauðgerðarhús,
sem hægt sé að verzla við og vill
að ég segi nafn bakaranna. Ef þeir
sjá ástæðu til að auglýsa fram-
leiðslu sína, þá þeir um það!
A—A SKRIFAR og er undr-
andi yfir því, að Sigurður Nor-
dal prófessor skuli ekki hafa sagt
álit sitt á Laxdæluútgáfu Lax-
ness strax og hún kom út. Honum
finnst það einkennilegt, að þing-
kjörin nefnd skuli hafa þurft að
kalla prófessorinn fyrir sig, til þess
að fá umsögn hans mn útgáfuna.
En hann lýsti yfir því, eins og
kunnugt er, að Laxness hefði stór
spillt sögunni með úgáfu sinni.
HVERS VEGNA á að gera slík-
ar kröfur til Nordals? Hann er
sjálfur einráður um það, hvenær
hann segir sitt álit. Hann var ekki
spurðdr fyn* en alþingisnefndin
spurði hann og þá svaraði hann
skýrt og skilmerkilega, ósamt
þeim Birni Guðfinnssyni og Árna
Pálssyni. Annars lízt mér illa á
þennan páfadóm, sem menn vilja
hafa á ýmsum sviðum. Hvers
vegna að vera að vitna í Nordal
prófessor eða spyrja hann? Við
getum alveg eins spurt Þórð Þórð-
arson í kolaboxinu eða Jón Jóns-
son við orfið.
LISTAVINUR skrifar mér og
hann gagnrýnir mjög úthlutun
rithöfundalaunanna. Hann skamm
ast út í það, að Kiljan skuli vera
einn hæstur og eins út í það, að
Halldór Stefánsson skuli ekki
nefndur á nafn. Eins finnur hann
að því, að Ól. Jóh. Sigurðsson
skuli vera settur í svo háan flokk.
„VEITINGIN“ TIL KILJANS
var engin veiting! Úthlutun rit-
höfundalaunanna byrjar raun-
verulega með 3600 krónum! Mér
skilst, að þessar 5000 krónur, sem
Kiljan eru fengnar, séu bara verð
laun úr hetjusjóði Jónasar Jóns-
sonar! Halldór Stefánsson er áreið-
anlega bezti smásagnahöfundur,
sem við eigum nú. En mér er sagt,
að hann vilji engin rithöfunda-
laun. Hann er nefnilega skemmti-
lega sérvitur, pilturinn! Ólafur
Jóhann er alls góðs maklegur. —
Hann hamast við að reyna — og
það er virðingarvert. Stíll Þór-
bergs er verðlaunaður, en ekki
skáldskapur hans.
ANNARS HEFIR nefnd rit-
höfundafélagsins tekizt sæmilega
og betur en ég bjóst við, því að
hér er vandaverk á ferðinni. Eg
bjóst við, að Jónas myndi vinna
úrslitasigur við þessa úthlutun, en
svo er ekki.
Hannes á hornina.