Alþýðublaðið - 11.08.1943, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Miðvikudagur 11. ágúst 1943.
Ótgefandi: Alþýðufiokkurian.
Bitstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórii og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Simar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Barnaspítali i
Reykjavík.
UNDANFARNA DAGA hef-
ir verið mjög mannmargt
í 'H1 j ómskálagarðinum, en þar
hafa verið haldnar ýmsar
skemmtisamkomur. Allur þorri
unga fólksins hefir sennilega
komið þangað eingöngu til þess
að skemmta sér, sýna sig og
sjá aðra .En vafalaust hafa þó
fjölmargir komið þarna til
þess að styrkja með inngangs-
eyri sínum það göfuga mál-
efni, sem verið er að vinna
að með þessum samkomum í
Hljómskálagarðinum. Barna-
spijtali í Reykjavák; er engin
tízkubóla. ÍÞað er þarfari stofn-
un en margar þær risábygg-
ingar, sem menn eru nú að
rembast við að reisa hér í
Reykjavík.
Framfarirnar hafa verið ör-
ar á íslandi síðari áratugin.
Þær hafa komið svo ört, að þær
hafa vaxið sumum í augum,
svo að þeir halda, að við fáum
varla lengra komizt í bráð. En
sé betur skyggnzt um, verður
það fljótt ljóst, að víða er opið
og ófullt skarð, víða þörf
skjótra og gagngerðra umbóta.
Fjöldamargar stofnanir, sem til
eru í öllum menningarlöndum,
vantar okkur íslendinga með
öllu. Þessa daga er flestum
það ríkast í huga að hér er
enginn barnaspítali til, fávita-
mæli og heimili fyrir vand-
ræðabörn vantar og það var
fyrst fyrir nokkrum mánuðum,
að drykk j umannahæli komst
upp hér á landi, að vísu lítið,
en þó betra en ekkert, eins og
áður var.
Þessi fáu dæmi af fjölda —
fjölda mörgum ættu að sýna
okkur nauðsyn þess að láta al-
drei staðar numið í hollum og
nauðsynlegum umbótum.
Þörfin fyrir barnaspítala í
Reykjavík er mjög brýn. Sjúkra
húsin eru of fá, og þótt litlar
deildir í þeim hafi óhjákvæmi-
lega verið ætlaðar sjúkum
börnum, getur slíkt ekki orðið
nema svipur hjá sjón hjá sjúkra
húsum, sem eingöngu eru snið-
in eftir þörfum þessara ungu
sjúklinga.
Sjúkrahús, sem eingöngu er
ætlað börnum, er þeim mun
nauðsynlegra nú en áður, að í
Reykjavík er nú samankomið
meira fjölmenni en nokkru
sinni fyrr. Af því leiðir að gíf-
urleg húsnæðisekla ríkir í
borginni .Víða kúldast fimm —
sex manns í húsakynnum, sem
í rauninni eru aðeins ætluð
tveimur persónum. Af þessum
þrengslum stafar auðvitað mikil
óhollusta, og það því fremur
sem margt af þessum íbúðum
er með öllu óviðunandi manna-
bústaðir. Við getum getið okk-
um nærri hvílíkt ástand er á
slíkum heimilum, þegar börnin
veikjast. Hin fáu sjúkrahús eru
jafnan full og ef til vill ekki
hægt að flytja hin sjúku börn
þaagað fyrr ea í brýnustu nauð
Gyifi Þ. Gíslason:
Framfarirnar — og mennirnir
UM ÞSSAR MUNDIR gerast
stórtíðindi í stríðinu.
Bandamenn gera ægilegar loft-
árásir á iðnaðarhéruð Þýzka-
lands, Þjóðverjar hefja þriðju
sumarsókn sína gegn Rússum
og Bandamenn gera innrás á
Sikiley. Hörmungar þær, sem
styrjöldin leiðir yfir mannkyn-
ið, hafa ef til vill ekki náð há-
marki sínu.
Það 'hljómar ótrúlega nú, að
þeirri skoðun skuli hfa verið
haldið fram, að styrjaldir væru
nauðsynlegar, þær hefðu vissu
hlutverki að gegna, en það er
satt, að þessi skoðun átti meira
að segja lengi miklu fylgi að
fagna.
Árið 1798 kom út í Englandi
bók eftir prest nokkurn, Robert
Malthus. Fjallaði hún um mann
fjölgunina og næringarforða
jarðarinnar. Bókin vakti geysi-
lega athygli, en niðurstöður
hennar voru mjög dapurlegar.
í stuttu máli voru þær þessar:
Næringarforði jarðarinnar
er takmarkaður og reisir ramm
ar skortur við mannfjölguninni
Mannkynið hefir tilhneigingu
til þess að fjölga meir en nær-
ingarforðinn getur vaxið. Mann
kyninu fjölgar í geometriskri
röð, sem kallað er, eða í hlut-
föllunum 2—4—8—16—32 o. s.
frv., en næringarforðinn getur
aðeins vaxið í arithmetiskri röð
eða í hlutföllunum 2—4—6—10
o. s. frv. Þ'egar mannfjöldinn er
að verða meiri en svo, að nær-
ingarforðinn dugi handa hon-
um, verða metin að jafnast, og
það verður ýmist á þann hátt,
að komið verði í veg fyrir frek-
ari fjölgun, t.d. þannig að hjóna
böndum fækkar, eða þá þannig,
að hungur og nejyð, sjúkd. og
styrjaldir beinlínis fækka mann
kyninu, í lífsbaráttunni, bar-
áttu allra gegn öllum velji nátt
úran þá úr, sem hæfastir séu og
sterkastir, hinir veiku og ónýtu
falli og verði að falla fyrir
skorti og sjúkdómum og styrj-
öldum. Hungur, drepsóttir og
styrjaldir geri þrátt fyrir allt
það gagn að koma í veg fyrir
offjölgun mannkynsins og velja
þá úr, sem hæfastir séu.
Vissulega var þetta dapurleg
kenning og ekki að undra, þótt
óhug slægi á marga, og menn
fylltust svartsýni um framtíð
og hamingju mannkynsins. En
kenningar þessar hafa sem bet-
ur fer reynzt rangar, þótt mikil
áhrif hafi þær haft á sínum
tíma. Sannleikurinn er sá, að
framleiðsla lífígæða hefir getað
aukizt miklu meir en fólksfjölg
uninni nemur, svo að það er
sem betur fer engin þörf á styrj
öldum til þess að koma í veg
fyrir of öra fjölgun mannkyns-
ins. Fólksfjölgunin hefir ekki
haft í för með sér, að hver ein-
staklingur yrði fátækari, heldur
þvert á móti auðugri. Lífskjör
manna hafa stöðugt getað farið
batnandi, og er það fyrst og
fremst að þakka afrekum vís-
inda og tækni í þágu framleiðsl
unnar. Nú myndi tæplega nokk
ur maður með meðaltekjur láta
.sér lynda að búa í híbýlum, sem
konungar og keisarar gerðu sér
oft að góðu jafnvel í byrjun 19.
aldrinnar. Nú þykir baðher-
bergi sjálfsagt í sérhverri ný-
tízku íbúð, en það eru ekki
nema sjö áratugir síðan, að
þegar Vilhjálmur I. Þýzkalands
keisari vildi baða sig, var hann
vanur að fá lánað baðker í gisti
húsi í grendini. Það, sem fyrir
örfáum árum var argasta óhóf,
er nú hvers manns eign. Nú
á næstum hvert mannsbarn fjöl
margt, sem auðkýfingar fyrri
alda hefðu öfundað það af.
Það er eins og mennirnir hafi
smám saman og þó einkum á
síðustu öldnni verið að læra þá
list Midasar að gera gull úr öllu,
sem á er snert. Hvað vissu
menn t. d. í fornöld um verð-
mæti kolanna? Mennirnir hafa
auðvitað þekkt kol í grárri forn-
eskju. Það er þó ekki fyrr en
1195, að þess er fyrst getið, að
kynt hafi verið með kolum. Og
enn í margar aldir voru þau
nær ekkert notuð. Árið 1306
bannaði Játvarður I. Englands-
konungur meira að segja að
kynda með kolum í London,
enda hafði honum borizt sér-
stök bænaskrá þess efnis frá
þinginu. En nú er brennt um
1200 milljónum tonna af kolum
í heiminum á ári hverju.
Allir vita, að mannkynið hef-
ir í þúsundir ára notað járn til
ýmissa hluta. Á riddaratímun-
um brynjuðu menn sig járni,
og þó voru þá ekki framleidd
nema 50 þúsund tonn í heimin-
um á ári. En nú eru framleidd
um 100 milljón tonn á ári og
járn notað í allt mögulegt, litlar
saumnálar og risavaxna skrið-
dreka, úrfjarðir o geimreiðir.
Og það er ótrúlegt, en satt, að
það er ekki nema öld síðlan
olía var einna helzt notuð til
lækninga og bensín sem fægi-
lögur.
Bómullina hafa menn þekkt
öldum og árþúsundum saman.
I Indusdalnum hafa fundizt
vönduð bómullarefni í silfur-
vösum frá því um 3000 f. Kr.
Um 1000 f. Kr. keypti drotning
in í Asíu sér forkunnarfagran
bómullarkjól og greiddi hann
með 2—3 mánaða skatttekjum
ríkis síns. En aldir liðu þangað
til bómullin varð almennings-
vara. Fyrr rúmum 200 árum
voru sett lög í Englandi, þar
sem það var talinn glæpur að
klæðast bómullarfatnaði og refsi
vert að vinná úr bómull og
verzla með hana. En nú klæðist
meira en 1 milljarð manna í
bómull.
Árið 1832 var fyrsta gúmmí-
verksmiðjan bygð í Skotlandi.
1840 voru ekki notuð nema 400
tonn af gúmmíi í öllum heim-
inum, og það kom allt frá Suð-
ur-Ameríku, sem hafði einokun
á gúmmí-framleiðslunni. Fyrir
tæpum 70 árum eða 1876 tókst
Englendingi einum að smygla
nokkrum gúmmí-fræjum frá
Brazilíu til Bretlands. Þeim var
sáð í trjágarðinn í Kew fyrir ut
an London, og brátt stóðu þar
1100 gúmmíplöntur í snotrum
röðum. Ensk skip fluttu þær
svo til Malakka og Indlands. Nú
er gúmmiframleiðslan um 9
milljónir tonna, og 3/4 hlutar
þessarar framleiðslu eiga rót
sína að rekja til þessara 1100
plantna, sem spruttu upp af
fræjunum, sem Sir Henry Wick
ham smyglaði út úr Brazilíu.
Það eru um 175 ár síðan gufu
vélin var fundin upp. Fram til
syn. Úr slíkum vandræðum
þarf að bæta með barnasjúkra-
húsum. ,
*
Börnin eru dýrmætasti sjóð-
ur þjóðarinnar. Þau eru fram-
tíðin og því ber okkur að láta
ekkert ósparað til að sá gróður
megi verða sem heilbrigðastur
og þróttmestur. Reykjavíkur-
bær á því að sýna barnaspítala
máliriu allan þann sóma sem
unnt er og styðja það með
orðum. og f járframlögum. Þetta
nýmæli er tilvalið tækifæri til
að reka af Reykjavíkurbæ það
rökstudda slyðruorð, að hann
búi illa og ómaklega að yngstu
borgurum sínum.
þess tíma hafði maðurinn ekki
aðra orku í þjónustu sinni en
sína og dýranna. Efnaðir höfð-
ingjar í Róm áttu yfirleitt um 5
þræla. Nú á tímum véla, og raf-
magns, hefir verið talið, að í
Ameríku hafi sérhver maður
orku í þjónustu sinni, sem svar-
ar til þess að hann hefði 200
þræla.
Það var á tímum Napoleons,
að Ameríkumanninum Robert
Fulton hugkvæmdist að smíða
gufuskip, og uppfyndingamaður
inn reyndi að vekja athygli hins
volduga sigurvegara á þýðingu
slíkra skipa og mun jafnvel hafa
bent honum á, að á slíkum skip-
um gæti innrás á Bretland
heppnast. En Napoleon hristi
höfuðið og vísaði þessum fáráð-
lingi á bug. En nú þjóta geysi
stór gufuskip um öll heimsins
höf.
Árið 1830 áttu sér stað kynd-
ugar veðreiðar í Bandaríkjun-
um. Maður, sem ók' lítilli kerru
og beitti einum hesti fyrir,
keppti við eimreið, fyrstu eim-
reiðina, sem byggð var í Banda
ríkjunum. Og hvor haldið þið
að hafi borið sigur úr býtum?
Maðurinn og hesturinn, og það
var glaðzt yfir sigri hins lifanda
yfir hinum dauða. En sá sigur
varð ekki langær. Nú þeysist
eimreiðin lengri leið á einum
klukkutíma en kerruhesturinn
hefði komizt á heilum degi.
I ár eru 104 ár síðan þýzki
efnafræðingurinn Justus von
Liebig gaf út bók þá, sem lagði
grundvöllinn að nútíma ræktun
araðferðum í landbúnaði. Áður
hafði bóndinn borið á jörðina
án þess að vita hvers hún þarfn-
aðist hverju sinni. En nú lærði
hann notkUn tilbúins áburðar.
Og nýtt land var tekið til rækt-
unar. Á þessum hundrað árum
hefir uppskeran í Evrópu fer-
faldazt. Og bændurnir rækta
nú ekki einungis miklu meira
en áður, heldur ennig nýjar og
betri tegundir. Það er erfða-
fræðin, sem hefir kennt þeim
þetta, en það eru ekki nema 59
ár síðan höfundur hennar, aust-
urríski munkurinn Gregor Men-
del var borinn til grafar.
Þannig mætti halda áfram að
lýsa því, hversu mjög heimur-
inn hefir auðgazt á síðustu ára-
tugum. Hvað vissu menn fyrir
50 árum um gildi vatnsaflsins
í fossum og fljótum, sem nú
láta okkur í té rafmagn, orku,
ljós og hita? Hvern grunaði það
þá, að hægt væri að vinna á-
burð úr loftinu? Þá datt heldur
engum í hug, að hægt væri að
vinna dýrmætan málm eins og
aluminium úr einskisverðum
leir. I Dauðahafinu, sem til
skamms tíma var talið óþarf-
ast allra vatna á jarðríki, enda
er þar engri bröndu vært sök-
um seltu vatnsins, þar eru nú
taldir fólgnir fjársjóðir málm-
efna, sem séu billjóna króna
virði. Og hvað verður langt
þangað til að maðurinn lærir að
vinna orku úr styrk stormsins,
úr flóði og fjöru sjávarins, úr
skini sólarinnar?
Ótti sá, sem Robert Malthus
lét í ljós fyrir hálfri annarri öld,
rim það,. að mönnum myndi
(Frh. á 6. síðu.)
FORMADUR Framsóknar-
flokksins, Jón&s Jónsson
frá Hriflu, ritar nú að staðaldri
greinar í ,,Dag“, blað Fram-
sóknarmanna á Akureyri, eft-
ir að hann hefir verið útilok-
aður frá að skrifa í aðalblað
flokksins, Tímann. Hefir hann
í þessum skrifum sínum lengst
dvalið við nauðsyn þess, að
framleiðendur tækju upp
miklu einbeittari hagsmuna-
baráttu en þeir hafa rekið til
þessa. í „Degi“ frá 29. júlí s. 1.
ritar Jónas enn grein, sem
hann nefnir „Samstarf fram-
leiðenda“. En svo kynlega
bregður við, að eiginlega fjall-
ar greinin alls ekki um þetta,
enda þótt svo sé látið líta út
á yfirborðinu. Grein þessi er
eingöngu rituð til að segja
andstæðingum Jónasar innan
Framsóknarflokksins til synd-
anna .Formaðurinn ritar m. a.
á þessa leið:
I
,,Sá hluti bændastéttarinnar,
sem ekki hefir viljað vinna með
Framsóknarmönnum hefir borið
því við, að á meðan Framsóknar-
menn hefðu nána samvinnu við
Alþýðuflokkinn, þá vildu þeir ekki
róa á þeim útvegi. Framsóknar-
menn gáfu góð svör og gild, að
Jón Baldvinsson og aðrir forráða-
menn flokksins væru hófsamir
umbótamenn, en engir bolsévíkar,
og að þetta samstarf tryggði mikl-
ar og margháttaðar umbætur í
landinu. Samkeppnisbændur sátu
við sama keip. Þeir hefðu verið
fúsir að vinna með bændum á
bændagrundvelli. En þeim þótti of
mikill þjóðnýtingarbragur að Al-
þýðuflokknum. Jafnvel meðan Jón
Baldvinsson mótaði stefnu hans.“
Og Jónas heldur áfram:
„Einstaka áhugamenn í Fram-
sókr.arf 1 okknum hafa reyndar gert
nokkuð til að ná sambandi við
leiðtoga bátaútvegsins. Þetta var
rétt og eðlilegt spor. En það hefir
borið lítinn árangur. ,Og ástæðan
var hin sama og með samkeppnis-
bændurna, útvegsmönnum þótti
Framsókn í of nánum kynnum við
þjóðnýtingarflokkana. Tveim sinn-
um í vetur kom í ljós, að útvegs-
menn vildu ekki tengja ný bönd
við áhugamenn í Framsóknar-
flokknum, sem voru um það leyti
í umfangsmiklum samningum við
kommúnista um samflot í nýrri
ríkisstjórn.“
Hér sakar Jónas andstæð-
inga sína innan Framsóknar-
floksins um það, að þeir hafi
komið í veg fyrir að flokkn-
um tækist að safna um sig fylgi
meðal smáútvegsmanna. Valdi
því samningamakk þeirra við
kommúnista. Og Jónas segir
fyrir um það, hversu flokkn-
um muni farnast, ef ekki verði
aftur snúið:
„Hér er meginkjarni málsins.
Framsóknarmenn hafa verið at-
hafnamiklir um framfaramál bæði
land- og sjávarmanna. En samstarf
Framsóknarmanna og Alþýðu-
flokksins hefir valdið því, að mjlög
stór hluti landbænda og meiri
hluti útvegsbænda hefir ekki talið
sig geta, nema að litlu leyti, unn-
ið með Framsóknarmönnum. Ef
svo langt væri gengið, að Fram-
sóknarmenn gerðu í viðbót flat-
sæng með kommúnistum, þá myndi
verða lítið eftir af tiltrú Fram-
sóknarbændanna til leiðtoga, sem
gert hefðu griðasáttmála við meg-
inóvin og hatendur byggðanna og
bændastéttarinnar.“
Svo brýnir Jónas þessa
kommúnistavini innan flokks
síns á stefnuyfirlýsingum
flokksins frá fyrri tíð varðandi
Frawitald á 6. síðu.