Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 27.08.1939, Blaðsíða 3

ALÞÝÐUBLAÐI©
3
Landbúnaðarmynd.
Þessi vel gerða lágmynd, þar sem motivið er tekið úr landbúnaðinum, er sýnd á mikilli
landbúnaðarsýningu, sem nýlega var haldin í Moskva.
ínn út úr bjarginu, og hafði Guð-
mundur ekki ráðrúm til að marka
hionum svið, eins og þurfti, því
að dvergurinn hafði orðið seigari
fyrir en hann hafði búizt við.
Það er haft eftir mönnum þeim,
sem báru Guðmund til og frá, að
öll föt hans hafi verið eins og
héluð af svita, þegar þeir komu
aftur. Hann sagði, að sér hefði
mistekizt mjög, þar sem hann
hefði kvatt þá til sín of snemma,
því að enginn kostur væri á að
•eiga við dverginn svo, að þeir
væru við. Að svo mæltu lét
Gruðmundur mennina bera sig
heim aftur. Þeir búðu honum að
bera hann upp að fellinu í annað
skipti, en hann vildi ekki þiggja
það, því að þetta tiltæki sitt
hefði verið á móti guðs vilja, og
kvaðst hann aldrei skyldu freista
slíks framar. Sagt er, að Guð-
mundur iðraðist mjög eftir þetta
og að hann yrkti þá kvæðið
fiugarhægð, sem enn er til.
Einhverju sinni hafði Guð-
mundur látið bera sig út fyrir
grindagarð á Stapa eíns og oftar,
þegar gott var veður, sat undir
honum og var að skrifa. Þá bar
svo tíl, að maður reið í hlaðið,
-ofláti mikill, og fældist hestur
hans, þegar hann kom auga á
GuðmUnd- Maðurinn varð reiður
>Ðg spurði, hvaða bölvað skrímsli
þarna væri; bað hann það að
klragnast á burt, því að annars
lemdi hann það til bana. Guð-
mundur svaraði þessu engu orði,
•en lét bera síg inn aftur. Þegar
maður þessi ætlaði að ríða burt
aftur, varð hestur hans staður,
þar sem hann hafði séð Guð-
mund, og gat hann ekki komið
honum úr sporunum, hvemig
sem hann barðist um. Guðmundi
var sagt til, og lét hann þá bera
sig út aftur, veitti hann mannin-
um þungar átölur og réði honum
tíl þess að hæða ekki né sví-
virða aumingja eða guðs vesa-
linga, þótt hann væri heill og
hraustur sjálfur. Eftir þetta gat
maðurinn riðið leiðar sinnar, og
trúöu menn, að Guðmundur hefði
heft för mannsins í bráðina.
Árið 1701 reið Jón Biskup
iVídalín yfir Vesturland. Þegar
hann kom undir Jökul, kvaðst
hann vilja sjá Stapakrypplinginn
og reið heim að Arnarstapa, því
að þar átti Guðmundur þá heima.
Biskup kom þar öndverðan dag
Dg menn hans, og var veður hið
blíðasta. Þennan morgun hafði
Guðmundur látíð bera sig út í
hlaðbrekku í kerru s'inni; hafði
hann sér það oft til gamans að
vagga sjálfur undir sér kerrunni
á ýmsar hliðar, og gerði fiann
svo enn. Þegar biskup reið í
hlaðið og sveinar hans, gat sá,
sem fyrstur reið, að líta, hvar
eitthvað veltist til og frá í hlað-
varpanum. Hann vissi ekki,
hverju þetta sætti, og kallaði
upp; „Hvaða ókind er þarna?
Skyldi það vera reisa meri?“ í
þessu bar biskup og hina heim í
hlaðið; gekk þá sá, sem riðið
hafði á undan, þar að sem Guð-
mUndur lá, og kastaði á hann
hæðniskveðju. Guðmundur leit
við manninum og mælti:
Ljóð af móði læt ég hér upp bera.
Maður, hvar sem meri sér,
maki hennar veríð þér.
Við þetta brá manninum svo,
að hann hljóp út í haga, þar
sem hross voru mörg, og vildi
láta vel að þeim. Biskup varð
þess brátt vísari, hvað um var
að vera, og bað hann Guðmund
með inörgum fögrum orðum að
taka aftur kviðling sinn. Hann
var tregur til í fyrstu, en lét þó
til leiðast fyrir umtölur bisltups.
Gísli Konráðsson getur ekki
um sögu þessa og segir, að
biskup hafi gengið inn til Guð-
mundar, jafnskjótt og hann kom
að Stapa. Þeir tóku þegar tal
saman, og leið ekki á löngu, áður
en sló í kappræðu mikla með
þeim. Guðmundúr varði mál sitt
af kappi, og lauk svo, að biskup
hljóp út bálreiður, því að hann
var bráður mjög og kunni lítt að
stilla skap sitt. Þegar honum var
runriin reiðin, gekk hann aftur
inn til Guðmundar, og hófu þeir
aftur viðræður. í þetta skipti
samdi þeim betur, og gaf biskup
Guðmundi talsverða peninga að
skilnaði. Um leið og biskup gekk
út frá Guðmundi, sagði hann, að
það vissi guð, að hann væri ekki
greindari að eðlisfari en Guð-
mundur, og hefði hann ekkert
annað fram yfir hann, að {?ví er
vit snerti, en fræðslu þá, er hann
hefði fengið af mannavöldum.
Jafnframt kastaði biskup fram
stöku þessari:
Heiðarlegur hjörvagrer,
hlaðinn mennt og sóma;
yfir hann ég ekkert ber
utan hempu tóma.
Sumir segja, að Jón biskup
hafi vakið máls á því við Friðrik
konung fjórða, að hann tæki
Guðmund tíl sín, eins og áður
er drepið á, en þetta mun vera
mjög svo óvíst.
Einn þeirra, er kváðu á móti
Skautaljóðum* *) Guðmundar, hét
Þórður og bjó að Haugabrekku í
Neshreppi innan Ennis. Ekki ber
mönnum saman um, hvort hann
hafi verið Jónsson eða Halldórs-
son. Guðmundur svaraði honum,
en Þórður kvað aftur á mótí
Guðmundi og var mjög meinyrt-
ur. Guðmundi féll það illa og
endaði hann annað svar sitt til
Þórðar með eríndi, sem byrjar
*) Skautaljóð eru prentuð í
fróðlegu ljóðasafni, Akureyri
1857, en útgáfa þessi er mjög
illa úr garöi gerð, því að bæði
vantar í hana heil kvæði, og
svo eru þau, sem eru prentuð þar
mjög svo afbökuð.
svo: Þrútnaðu nú o. s. frv. Þórð-
ur ætlaði að svara í þriðja
skipti, en þá fékk hann kverka-
bólgu mikla og dó úr henni. Aðr-
ir segja, að Þórður hafi orðið
líkþrár.*)
Séra Jón Grímsson að Hjalta-
bakka (f 1724) ortí líka á móti
Skautaljóðum og brigzlaði Guð-
mundi þar um, að hann bæri
húsgangsvöl. Guðmundur svaraði
ihonum í ljöðum og sýndi fram
á, að prestur gæti ekki haft rétt
að mæla, þar sem hann væri kar-
armaður. Hann gat þess og, að
vera mætti að prestur bæri sjálf-
ur húsgangsvöl, áður en lyki, og
sæti því ekki á honum að láta
mikið. Eftir þetta fékk prestur
hnémein svo mikið, að hann gat
aðeins dregizt áfram við staf
með mestu harmkvælum, og beið
hann þess meins aldrei bætur.*)
Frh. á 8. síðu.
*) Bólu-Hjálmar og ýmsir aðrir
rugla Þórði þessum saman við
Þórð Magnússon á Strjúgi í
Langadal, en það nær engri átt,
því að sá Þórður var uppi um
miðja 16. öld og eftir það.
*) Eftir þætti Bólu-Hjálmars.
Hann bendlar séra Jón Þorgeirs-
son á Hjaltabakka við söguna, en
það getur ekki verið, því að séra
Jón dó 1674, áður en Skaulaljóð
voru ort. ÞaÖ hefir líkiega villt
Hjálmar, að séra Steinn, seinna
biskup, sonur séra Jóns Þpr-
geirssonar, var einn þeirra, sem
kváðu á mótí Skautaljóðum-