Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 27.08.1939, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Magni Guðmundsson:
w
Island í skuggsjá erlendra pjóða.
NiÖurlag.
Það er kunnugt mál, að um
land vort eru einar stærstu fiski-
göngur heims. Magn peirra og
úrval er svo stórfellt, að stunda
má útveginn sem höfuðatvinnu-
veg því nær allan ársins hring.
Samt fer því fjarri, að þessi auð-
lind hafsins hafi nægt til að
hatda fjárhag okkar í heilbrigðu
horfi. Þvert á móti virðist svo,
sem útgerð vor öll sé nú á helj-
arþröm. Ástæður mætti telja
fram, er gerðu þetta skiljanlegt.
Þó mun óhætt að fullyrða, að hér
sem fyrr gæti að nokkru svefn-
höfga vors, framtaks- og úrræða-
leysis.
Stjórnmálamenn vorir láta sér
tíórætt urn markaðshrun. Þ-essu
hrikalega orði er stöðugt varpað
fram fyrir þegna landsins sem
lausn eða skýringu á versnandi
afkomu ríkisins. Við höfum
sijórra auga fyrir hinu, aö hér er
hávær hvatning um það, að hefj-
ast þurfi handa tii öflugra gagn-
ráðstafana. Samtímis því, sem
viö berjum oss á brjóst íyrir
m'innkun saltfisksölunnar í Suð-
urlöndum, er ínnanlandssalan
sjálf í hinu hörmulegasta skipu-
Iagsleysi. Við íslendingar gætum
verið margfallt meiri neytendur
fiskmetis en raun er á. Orsakir
þess, að fæða þessi hefir hlut-
fallslega lítið rúm á borðum okk-
ar, eru einkum tvær:
I fyrsta iagi skilningsskortur
vor a nauðsyn þess, að hagnýta
eigin auð og afurðir.
í öðru lagi lengri eða skemmri
vöntun þessa matar á stórum
svæðum landsins.
Ráða mætti bót á hinu fyrra
með útbreiðslustarfsemi, svo og
aukinni kennslu í matreiðslu
fiskjar á námskeiðum og í skól-
um landsins. Innflutningshöft
gætu komið aö liði í þessum
sökum. Það er óholl pólitík að
banna kaup á fatnaði og öðrum
vörum, er fá má fyrir handan
sundið við þrefalt lægra verði
en framleiðsla okkar getur selt,
í sama mund og við birgjum
okkur með erlenduik vistarforða,
sem við höfum nógan og í ríkum
mæli. Heppileg breyting á matar-
æðl okkar gæti unnið stórvirki á
sviði efnalegrar afkomu.
Á hinn bóginn fer miður, hve
dreifing fiskjarins er léleg og
at’ö:avant á landinu. Það er full-
víst, að við neyttum þess matar
meira, ef við ættum jafnan kost
hans- Fiskur er víða ófáanlegur
um lengri tímia, þannig, að fólk
neyðist til að neita sér um þessa
fæðu eða kaupa í formi útflutn-
ingsvöru, saltaða, þurkaða.
Minnkun smábátaútgerðar, sem
blómgaðist svo vel fyrir fáum ár-
um, á nokkra sök á þessu. Ann-
ars staðar, þar sem nægur fiskur
er fyrir hendi, leggst oft á hann
þungur og skaðlegur milliliða-
kostnaður.
Hér er verkefni fyrir ríki eða
bæjarfélög- Með hagfelldu skipu-
lagi mætti sjá fyrir, að allir Is-
lendingar gætu daglega haft á
borðum sínum nýjan og ódýran
fisk. Batnandi samgöngur lands-
ins greiða götu þessa umbóta-
starfs til stórra muna. Þess má
geta til hvatningar sjálfum oss,
hð hér í frönsku sveitafylkjunum
neyta menn fiskjar—að kaþólsk-
um sið — á föstudögum, sem
dreginn hefir verið úr djúpum
hafsins sólarhring áður í 300—
600 km. fjarlægð.
Að því er snertir utanlands-
markaðínn, virðist raunar ekki á-
stæða til að Ieggja árar í bát að
heldur. Minnkun saltfisksölunnar
til Spánar og ítalíu má að sjálf-
sögðu bæta á tvo vegu, svo sem
og hefir verið gert að nokkru.
I fyrsta lagi með aukinni fjöi-
breytni í verkun fiskjarins.
I öðru lagi með kröftugri út-
breiðsiu þessarar framleiðslu og
ieitun nýrra markaða.
Vaxandi áherzla hefir verið
lögð — góðu heilli — á síld-
vbiðarnar síðustu ár. Enn bíða
okkar margar leiðir og ný verk-
svið. Ekkert fær t. d. lengur
hainlað því, að þegar verði hafin
sela- og hvala-veiði. Rök hafa
verið færð fyrir, að sú atvinna
getur blómgast með ágætum á
Islandi. Isfisksala hefir verið
reynd nokkuð með bærilegum ár-
angri. Niðursuðu fiskjar má enn
auka og efla stórkostlega, bæði
til eigin neyzlu og útflutnings.
Loks ber að minnast þess, að dýr
þau, er í sjónum lifa, hafa fleiri
kosti en þann einn, að seðja
hun:gur vort og matarþörf. Fisk-
urinn er hráefni, sem nota má til
margra þarfa. Ymsar tegundir
geyma efni t. d., sem hagnýt eru
við lyfjavinnslu. Aðrar koma að
ffaldi við skógerð og jafnvel
skartgripasmíðar. Væntanlega
verður hafizt handa áður kangt
um líður og möguleikar rannsak-
aðir á landi voru fyrir slíkri iðju.
Sala afurðanna er, svo sem
fyrr segir, að miklu komin undir
almennum kynnum vorum meðal
erlendra ríkja. Það er auðsætt,
að rökkur misskilnings þess og
vankunnáttu, er hylur oss fyrir
öðrum þjóðum, stendur mjög í
vegi fyrir þrifum viðskiptanna.
Ég hefi reynt að benda á, hvernig
bæta mætti að einhverju úr
þessum örðugleikum okkar. Höf-
ruðvandinn er sá, að við Islend-
ingar erum litiir áróðursmenn.
Slíkt kemur ekki að sök í þjóð-
lífi sjálfra okkar, en ólíkt horfir
við í utanríkismálum, þar sem
við eigum í höggi við harðvítuga
samkeppni.
Flestum löndum Evrópu hefir
tekizt að vekja á sér 1 athygli
með sérstakri vörutegund á
heimsmarkaðinum. Allir kjósa t.
d. öðru fremur sænska pappírinn,
svissnesku úrin, hollenzka ostinn,
frönsku ilmvötnin o .s. frv. Ekki
virðist ókleift með öllu fyrir okk-
ur ísiendinga að ryðja oss braut
með einhverja slíka framleiðslu-
vöru. Áður var sýnt fram á, að
við höfum betri aðstöðu en nokk-
ur önnur þjóð við verkun fiskjar.
Einnig er oss kunnugt, að ís-
lenzkt kálmeti þykir skara fram
úr að gæðum og ljúffengi. Hinn
óspiilti járðvegur landsins og
tempraða loftsiag gera okkur
kleift að komast lengra í margs
konar vöruvöndun en öðrum þjóÖ
um er unnt.
Pa er övíða svo góðir kostir
sem a Islandi tii IoOdyraræktar.
Líkur benda til, að sú atvinna
geti átt mikla framtíð fyrir hönd-
um hér. Frá hagfræðilegu sjónar-
miði ber hinu afskekkta landi
voru að leggja áherzlu á fram-
leiðslu þeirrar útflutningsvöru,
sem verðmikil er, en lítil um-
fangs.
Þannig er margt, sem mælir
með því, að við séum samkeppn-
isfærir við önnur lönd í ýmsum
greinurri. Það, sem frekar aftrar
oss frá slíku, eru örðugleikar
okkar svo sem áður getur og
að sumu leyti dugleysi í því að
koma afurðum landsins á fram-
færi. Við höfum tíðkað nokkuð
að gem úr gaTÖi einskonar
sendiboða, er fam víða um ver-
öld í „markaðsleit“. Þessi iðja
hefir stundum borið árangur, en
að vpnum gefst misjafnlega þó.
Ég er þeirrar skoðunnar, að hér
sé þörf staðfastari og reglubundn
ari vinnubragða. Líklegt er, að
hægra verði um vik, er utanrík-
ismálin og sendiherrastörfin kom-
ast í hendur sjálfra okkar. Það
er nauðsynlegt, að land okkar
eigi fulltrúa hjá helztu við-
skiptaþjóðum okkar, er stöðugt
hafi vakandi auga á öliu því,
er að verzlun okkar lýtur, sölu-
horfum og nýjungum á sviði
framleiðslunnar. Stundum virð-
ist jafnvel ekki nægja að hafa.
úti allar klser og neyta hvers
færis að finna vöru sinni mark-
að. Það getur verið heppilegt
og oft óumflýjanlegt að hafameð
höndum meira eða minna út-
breiðslustarf. Ég hygg, að við’
íslendingar gætum þessa atriðis.
ekki til fullnustu. Aðrar þjóðir
kunna betur að koma ár sinni
fyrir borð í þessum sökum. Or-
sakir þess, að svo þröngt er oft.
um markað hér, eru ekki einungis.
af pólitískum rótum sprottnareða
viðskiptalegum, heldur og fyrir
þaö, að Suðurlandabúum hefir
alls ekki lærst að matbúa þessa
vöru á viðunandi hátt. Ferða-
inenn veita því eftirtekt, að fisk-
ur vekur að jafnaði kurr og
aðfinnslur gesta á veitingastof-
um. Við nánari athugun kemur
í ljös, að slíkt er engan veginn
furðulegt- Það er álit allra þeirra
er til þekkja, að fæða þessi er
framreidd hér með afbrigða
klaufaskap, auk þess sem hún
er tiðurn horuð og illa varin
fyrir skemmdum. Þó þarf ekki
að brýna fyrir okkur Islending-
um, aö fiskur getur verið hið
mesta lostæti. Reynslan hefir gef-
,ið oss yfirburði í meðferð hans„
en dómar fólks um þaÖ, hvað
ljúffengt er og ekki ljúffengt, eru
að jafnaði furðu líkir, enda þött
sumir vilji halda fram, að smekk-
ur manna sé misjafn.
Ýms stærri ríki, og jafnvel
einnig smærri, starfrækja fyrir-
tæki hjá helztu viðskiptavinun-
um með það eitt fyrir augum að
kynna framleiðslu sína. I París
má sjá m. a. veitingaskála,
gríska, ungverska, rússneska t .d.
þar sem vegfarendum gefst kost-
ur á að neyta fæðu þess lands,
er í hlut á, framreidda á þjóð-
lega vísu og í þjóðlegu umhverfi-
Starfsfólk klæðist þjóðbúningi.
þjóðlegir söngvur eru sungnir,
þjóðlegir dansar sýndir o. s. frv-