Alþýðublaðið - 04.01.1944, Síða 6

Þriðjudagur 4. janúar 1944.
ALMÐUiLAÐIÐ
Tilkynning
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
um símanúmer.
Eftirleiðis verða símanúmer Vatns- og Hitaveitu
Reykjavíkur sem hér segir:
1520 Verkfræðingar.
Almenn skrifstofa.
Bilanatilkynningar og kvartanir.
1200 Forstjórinn.
Vatns- og Hitaveita Reykjavíkur.
Nýársræða ríkisstjóra.
Frh. af 5. síðn.
brezk og amerísk blöð og talar
við Breta og Bandaríkjamenn,
verður ekki komizt hjá, að taka
eftir því hve eðlilegar og sjálf-
sagðar þeir telja þær fórnir,
sem þeir færa nú, m. a. til að
halda verðbólgunni í skefjum.
Forsætisráðherra Breta, gamli
íhaldsmaðurinn Winston Chur-
chill, á enga tryggari stuðn-
ingsmenn í þessu en suma
fyrri höfuðandstæðinga sína, t.
d. verkalýðsleiðtogana: Atlee,
Bevin og Morrison. — Og aðal-
keppinautur Roosevelts Banda-
ríkjaforseta við síðasta forseta-
kjör, Wendell Willkie, bauð
þessum andstæðingi sínúm taf-
arlaust þjónustu sína er Banda-
ríkin lentu í ófriðnum.
Ef enn lengra er skyggnzt, til
Sovét-Rússlands, þá er það svo,
að vaxandi samúð vesturþjóð-
anna með Rússum verður ekki
véfengd. Ég tel ósennilegt að
það stafi af því að mönnum
geðjist betur að stjórnskipulagi
Rússa, en sínu eigin lýðræðis-
skipulagi. Enda hvílir mökkur
áróðurs yfir stjórnskipulagi
Rússa, bæði með og móti.
Hetjuleg barátta rauða hersins
hefir vakið aðdáun. En ég held
þó að mestu ráði um samúðina
dæmafá fórnfýsi og þrek al-
mennings meðal þjóða þeirra,
er byggja þetta fjarlæga, aust-
urlenzka risaríki.
Margar þjóðir, þ. á. m. frænd-
þjóðir okkar Danir og Norð-
menn, hafa sýnt í verki, að þær
setja ekkert ofar frelsinu. Ekki
lífsþægindi, ekki peninga né
veraldleg gæði — ekki einu
sinni lífið. Þessar þjóðir eru
vitar, sem brenna.
*
Erfiðleikar hafa mætt okkur
og erfiðleikar eru framundan.
Sá, sem snýr baki við og flýr
af hólmi verður aldrei að
manni. En sá, sem horfist í augu
við erfiðleikana með björtu
augnaráði, með djörfung og
drengskap og tekur þá fang-
brögðum, mun annaðhvort
sigrast á þeim, eða, ef hann
verður undir í glímunni, þá
fellur hann með sæmd.
7. boðorð Jeffersons var: ,,Ekk
ert er erfitt, ef við gerum það
af fúsum vilja.“ Hver var
Jefferson? Hann var maður
hvorki fljótfærinn í hugsun né
stjörnuhrap á stjórnmálahimn-
inum. Hann var höfundur frels-
isskrár Bandaríkjamanna, sem
er sígild enn í dag, eftir 170 ár,
og forseti þeirra, sá þriðji í röð-
inni, kosinn tvisvar.
Við, sem komin erum á
þroskaárin, höfum öll komizt í
kynni við erfið viðfangsefni.
Ef við höfum tekið þau fang-
brögðum, hefir okkur stundum
tekizt að ráða fram úr þeim
betur en verr, en stundum orð-
ið að lúta í lægra haldi. Mín
reynsla er sú, að ef mér finnst
mér hafa tekizt sæmilega að
ráða fram úr örðugu viðfangs-
efni, þá get ég oft ekki gert mér
neina aðra skynsamlega grein
fyrir því en þá, að ég hafi orðið
aðnjótandi hjálpar æðri máttar.
Friðþjófur Nansen hefir sagt:
„Á úrslitastundum ævi minnar
hefir iðulega eitthvað komið
fyrir, sem hefir líkzt því, að
mér væri vísuð leið.“ Ég býst
við að þetta sé skylt því, sem ég
á við.
En enginn getur vænzt hjálp-
ar æðri máttar, ef hann telur
sjálfan sig svo mikinn mann, að
hann þurfi ekki að þiggja slíka
hjálp. Sólin viðheldur öllu lífi
í náttúrunni á jörð okkar. Við
höfum öll á einhvern hátt notið
blessunar sólargeislanna, og okk
ur er léttara í skapi á hverju ári
um þetta leyti, af því við vitum
að nú er lengri sólargangur
framundan. Við lokum okkur
ekki inni og byrgjum gluggana
er sólin skín. Við opnum glugg-
ana og sækjum út í sólina. Á
sama hátt ættum við að opna
gluggana fyrir þessari hjálp
æðri máttar. Við ættum að
sækja út í þá sól.
Fyrir réttu ári síðan minntist
ég í nýársávarpi mínu á lestur
Fjallræðunnar. Ég ætla ekki að
endurtaka það, sem ég.sagði þá.
En ég vil ljúka máli mínu með
ummælum eftir merkan mann,
sem ég las í amerísku tímariti
fyrir rúmu misseri. Þau eru á
þessa leið:
,,Ég skál ábyrgjast ykkur,
að ef þið lesið Fjallræðuna dag-
lega í hálfan mánuð, þá munuð
þið verða vör við eitthvað í lífi
ykkar, sem er heillavænlegt til
úrslita.“
Ég óska ykkur svo öllum,
sem heyrið mál mitt, gleðilegs
og farsæls nýárs.
HVAÐ SEGJA HTN BLÖÐIN?
una nú þegar, að með því gæfist
þjóðinni kostur á að glöggva sig
betur á, hvað í vændum er síð-
ar, og væri þá vel tilvinnandi að
' fórna ■ allmiklum verðmætum nú,
meðan þjóðin er þess megnug, ef
það mætti verða til þess að forða
henni frá margfalt stærri fórnum
síðar, fórnum, sem henni yrði ef
til vill ella forðað frá að færa ein-
mitt þegar hún fær ekki lengur
undir þeim risið.“
Það leynir sér svo sem ekki,
að Ólafur Thors er reiðubúinn
að færa ýmsar fórnir á kostnað
annarra, bæði verkamanna og
bænda, til þess að ráða fram úr
vanda dýrtíðarinnar. En um
hitt fer hann færri orðum,
hverju hann og stéttarbræður
hans ætla að fórna í því skyni.
FaSiinn brautryðjandi:
uðmundur Jónsson Irá
IHINNI FYRRI heimsstyrj-
öld á árunum 1914—1918
hófst ný hreyfing í landi voru,
sem leysti úr læðingi niðurbæld
öfl sem á nokkrum stöðum á
landinu höfðu látið á sér bæra
um og eftir aldamótin síðustu,
en litlu fengið áorkað. Hin
jkröppu kjör, ,sem íslenzkur
verkalýður átti við að búa á
stríðsárunum, þrátt fyrir stór-
gróða velflestra atvinnurekenda
vöktu ýmsa tápmikla hugsjóna
menn til starfa fyrir íslenzkan
verkalýð. Hvöttu hina sundruðu
verkamenn til samtaka um auk
in mannréttindi og bætt lífs-
kjör. Verkalýðsfélög voru stofn
uð og þau sameinuð í eina sam-
taka heild Alþýðusamband ís-
'lands, sem einnig var samtaka
heild íslenzkrar alþýðu í stjórn-
málum undir merkjum Alþýðu-
flokksins stefnuskrá hans og
baráttuleiðum. Einn af þessum
hugsjónamönnum og brautryðj-
endum jafnaðarstefnunnar á
landi voru var Guðmundur Jóns
son í Stykkishólmi er kenndi sig
við æskuheimili sitt Narfeyri á
Skógarströnd.
Guðmundur var fæddur 29.
janúar 1884 á Vaishamri á Skóg-
arströnd, yngstur 7 sona Jóns
Jónssonar hreppstjóra, og seinni
konu hans Málmfríðar Jóseps-
dóttur Jónssonar Hjaltalín
prests, síðast á Breiðabólsstað á
Skógarströnd. Jón hreppstjóri
var bróðir Hallgríms hrepp-
stjóra er lengi bjó á Staðarfelli.
Voru þeir bræður af góðkunn-
um bændaættum þar vestra. Jón
á Valshamri yar talinn búhöld-
ur hinn mesti, um langt skeið
formaður undir Jökli og viður-
kenndur aðgætinn og góður sjó
sóknari. Þegar Guðmundur var
barn að aldri fluttu foreldrar
hans búferlum að Narfeyri, sem
er yzti bær á Skógarströnd og
kirkjustaður. Við þann bæ
kenndi Guðmundur sig ávallt
síðan.
Fram til tvítugsaldurs mun
hann hafa dvalið í foreldra-
húsum og innt af hendi störf
sveitapiltsins bæði á sjó og landi
Eftir þann- tíma átti hann
heimili í Stykkishólmi og til
dánardags, eða því sem næst um
40 ár. Þar innti hann af hendi
isitt æfistarf til framfara og
blessunar kauptúninu í mörgum
myndum og þá fyrst og fremsfc
þeim sem minni máttar voru.
Fyrstu árin vann hann að húsa-
smíði og öðrum þeim störfum
er féllu daglaunamanninum í
skaut. Á stríðsárunum var hann
aðal hvatamaður að stofnun
pöntunarfélags verkamanna, er
var gert að kaupfélagi 1919 og
var hann framkvæmdastjóri
þess til 1923.
Árið 1931, beitir hann sér
fyrir stofnun samvinnuútgerð-
ar, en þá var atvinnulíf í kaup-
túninu, mjög lítilfjörlegt. Hafði
hann stjórn þess' á hendi til
ársins 1940 er það var lagt nið-
•ur. í opiniberum málum sveitar
sinnar tók hann mikinn og
virkan þátt svo lengi sem heilsa
hans og þrek leyfði. Hann sat
í hreppsnefnd sem fulltrúi Al-
þýðuflokksins frá 30. jan. 1920
til dánardags eða í 24 ár. í
skattanefnd 22 ár frá 1922 og
í skólanefnd kauptúnsins sama
tíma. Ýmis fleiri störf voru
honum falin, sem ekki verða
hér greind. Ber öllum saman
um, að þessi störf hafi hann
rækt af mikilli alúð og verið
hinn áhrifaríkasti um fram-
gang allra mála er til framfara
og menningar horfðu.
Á síðari árum var aðalat-
vinna hans póstferðir um
Breiðafjörð og fólksflutningar
jöfnum höndum. Póstferðimar
byrjaði 'hann 1926. Þessar ferð-
Guðmundur Jónsson.
Skarð fyrir skildi.
fj EIM FÆKKAR NÚ, er
fullorðnir stóðu að stofn-
un Alþýðuflokksins og Alþýðu-
sambandsins. Einn þeirra, er
nýverið hefir hnigið í valinn, er
GUÐMUNDUR JONSSON FRÁ
NARFEYRI. Hans verður vissu
lega minnzt, er skráð er ítar-
leg saga íslenzkra alþýðusam-
taka. Hann var einn af fyrstu
frumherjunum og stóð alltaf í
fremstu röðunum.
Guðmundur var gáfaður mað
ur 0fJ gjörhugull, einlægur og
ákveðinn, trúr og öruggur við
hugsjónir flokks síns, alla tíð
frá upphafi og til hinztu
stundar. Yfir fari hans og fram-
komu hvíldi virðulegur blær
og aðlaðandi. Þrátt fyrir van-
heilsu og oft örðugar aðstæður,
lagði hann aldrei árar í bát, en
vann látlaust að hugðarmálum
alþýðunnar. Hann vann traust
og virðingu félaga sinna í hér-
aði og naut mikils álits í jlokki
sínum.
Þegar næsta Alþýðuflokks-
þing kemur /saman, verður þar
mikið skarð fyrir skildi. Þá
sést þar ekki lengur hinn
göfugi, gáfulegi og trausti svip-
ur Guðmundar frá Narfeyri.
Að honum er sjónarsviptir og
flokknum og málefnum alþýð-
unnar í landinu mikið tap. En
ágætri minningu hans verður
bezt á lofti haldið með ötulu
starfi fyrir Alþýðuflokkinn.
Ekkert myndi hann frekar
kjósa.
Ég kveð Guðmund Jónsson
með trega og söknuði. Éa sakna
ágæts félaga og öruggs sam-
starfsmanns. En minning hans
mun lengi lifa í hugum vanda-
manna og vina, björt og hlý
eins og svipur hans og fas.
Stefán Jóh. Stefánsson.
ir hafði hann til síðustu stund-
ar og á síðari árum með aðstoð
sona sinna. Hann var viður-
kenndur sem gætinn og traust-
ur sjómaður, og kippti þar í
föðurkyn. Er mér ekki kunnugt
um, að honum hafi hlekkzt á
öll þessi ár, utan aðeins einu
sinni, og þó hafði hann margar
ferðir farið milli skerja og
eyja í dimmviðri og stórhríðum
og siglt hann hvassan á stund-
um.
Guðmundur var tvíkvæntur.
Fyrri konu sína, Guðrúnu Ein-
arsdóttur missti hann 1924.
Áttu þau 6 börn, sem öll eru á
lífi: Kristján, verkstjóri og
smiður,- Steinar, verkfræðing-
ur, Magni, kaupm. í Reykjavík,
Nanna, frú, og Gunnlaug, báðar
búsettar í Reykjavík og Lárus,
sem átti heima hjá föður sín-
um. 1930 giftilst hann seinni
konu sinni, Kristínu Vigfús-
dóttur Hjaltalín frá Brokey.
Lifir hún mann sinn ásamt
tveim dætrum og einum syni
á aldrinum 13—11 ára. Guð-
mundur var viðurkenndur á-
gætis heimilisfaðir og eigin-
maður og naut ástríkis og virð-
ingar konu og barna.
I stjórnmálum og félagsmál-
um tók Guðmundur mjög virk-
an þátt. Allt frá því að Alþýðu-
flokkurinn hóf göngu sína var
hann einn af hinum traustu
hlekkjum í samtakakeðju al-
þýðunnar og fram til hinztu
stundar foringi flokksins í kaup
túninu. Frambjóðandi flokksins
í Snæfellsnessýslu var hann við
kosningarnar 1923 og 1927, og
átti sæti í flokksstjórninni frá
1940.
Af verklýðsmálum hafði
hann mikil og giftudrjúg af-
skipti. 1919 stofnaði hann verk-
lýðsfélag í Stykkishólmi. Félag
þetta lá niðri um skeið en var
vakið á ný 1934, fyrir hans at-
beina. Það sama ár stofnaði
hann Alþýðuflokksfélag, sem
hann var æ síðan formaður
fyrir. Hann var fulltrúi verka-
lýðsfélagsins á 4 sambandsþing
um og Alþýðuflokksfélagsins á
3 þingum. Á hinum síðari þing-
um er hann sat var hann kjör-
inn varaforseti þeirra. Um
langt skeið var hann formaður
verkalýðsfélagsins, en raun-
verulega alla tíð foringi verka-
manna og kvenna í verklýðs-
málum og stjórnmálum í byggð
arlaginu. Þrátt fyrir harða and-
stöðu atvinnurekenda, sem
mestu réðu í atvinnumálum
kauptúnsins, tókst honum með
lægni og þrautiseigju að skapa
vinnandi fólki í plássinu, á-
kvæði um kaup og kjör, sem
telja má í fyrsta flokki í kaup-
túnum landsins. Saga verka-
lýðshreyfingarinnar og jafnað-
arstefnunnar í Stykkishólmi
og nærliggjandi kauptúnum er
jöfnum höndum baráttusaga og
lífsstarf Guðmundar Jónssonar
fyrir bættum lífskjörum alþýð-
unnar og mætti meira um það
skrifa ef rúm leyfði.
Guðmundur var einn þeirra
manna er óx upp úr jarðvegi
fróðleiksfúsrar alþýðu til mann
dóms og þroska. Skólalærdóms
naut hann ekki í æsku, en var
þó maður vel að sér í mörgum
greinum, hann var fróðleiksfús
og skarpgreindur, menntun
hans byggðist á sjálfsnámi, við
lestur bóka og þeim skóla, sem
lífið sjálft hafði að bjóða. Hann
var gæddur ágætri skapgerð,
J ávallt hógvær og prúður í fram
< komu. Ræðumaður var hann í
i bezta lagi, rökfastur, skýr og
| stilltur í flutningi mála. Oft brá
' hann fyrir sig hóglátri fyndni,
og var andstæðingum sínum oft
þungur í skauti með þessi vopn
á lioífti. Hann var sérlega trúr og
stefnufastur við hugsjónir sín-
ar. Ekkert var honum fjær en
að bregðast þeim málstað, sem
hann hafði tekið að sér. Hann
skildi umbrot hins nýja tíma,
og fylgdi æskunni að hóflegu
marki. Byltingabrölt, hávaða
og glamur, róg og níð um menn
og málefni fyrirleit hann með
öllu. „Málstaðurinn, sem við
jafnaðarmenn verjum, er svo
góður, að hann þarf ekki á
þessum vopnum að halda“,
sagði hann eitt sinn við mig.
„Þau bara skemma fyrir árangr
inum og gera fólkið lakara en
það í raun og veru er“ bætti
hann við. Þrátt fyrir bardaga-
hug í opinberum málum, hygg
ég að hann hafi frekar aflað sér
vina en óvina meðal andstæð-
inga sinna. Menn mátu hann
fyrir hreinskilni og djörfung og
þá einlægni, er hann sýndi fyr-
Framh. á 7. síðu.